بستن گوشک دهلیز چپ: جایگزین داروهای ضد لخته در پیشگیری از سکته در بیماران AF

گوشک دهلیز چپ (LAA)، بخشی کوچک و شبیه کیسه در دیواره دهلیز چپ قلب است، که نقش محدودی در عملکرد قلب دارد. این ساختار به‌عنوان محل ذخیره خون اضافی عمل می‌کند؛ به‌ویژه، در زمانی که فشار در دهلیز چپ افزایش می‌یابد.

در بیماری فیبریلاسیون دهلیزی، که یک نوع آریتمی قلبی است، انقباضات نامنظم و ناکارآمد دهلیزها منجر به تجمع خون در گوشک دهلیز چپ می‌شود. این تجمع خون می‌تواند باعث تشکیل لخته‌های خونی در LAA شود. اگر این لخته‌ها وارد جریان خون شوند، خطر سکته مغزی به‌شدت افزایش می‌یابد. مدیریت گوشک دهلیز چپ در بیماران مبتلا به AF، شامل درمان‌های دارویی مانند ضدانعقادها و روش‌های غیرجراحی مانند بستن LAA با دستگاه‌های خاص است. این اقدامات، نقش مهمی در کاهش خطر سکته مغزی در بیماران مبتلا به AF دارند.

روش بستن گوشک دهلیز چپ: چگونه انجام می‌شود؟

بستن گوشک دهلیز چپ، یک روش پزشکی برای کاهش خطر تشکیل لخته در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) است، که نمی‌توانند داروهای ضدانعقاد مصرف کنند. این روش، معمولاً به‌صورت کم‌تهاجمی و از طریق کاتتر گذاری انجام می‌شود.

در این روش، یک کاتتر نازک از طریق ورید کشاله ران وارد قلب می‌شود و به دهلیز چپ هدایت می‌شود؛ سپس، یک دستگاه مخصوص بنام Watchman در دهانه گوشک دهلیز چپ قرار داده می‌شود، تا آن را به‌طور کامل مسدود کند. این دستگاه، از ورود خون به LAA جلوگیری کرده و احتمال تشکیل لخته را به حداقل می‌رساند. این فرایند تحت هدایت تصویربرداری دقیق، مانند اکوکاردیوگرافی و فلوروسکوپی انجام می‌شود و بیمار معمولاً پس از چند ساعت مرخص می‌شود.

چرا برخی بیماران AF نمی‌توانند داروی ضد لخته مصرف کنند؟

ریسک خونریزی

یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم توانایی بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) برای مصرف داروهای ضد لخته، خطر بالای خونریزی است. داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین و NOAC ها (داروهای ضد انعقاد خوراکی جدید) با کاهش توانایی خون برای لخته‌شدن، احتمال خونریزی را افزایش می‌دهند. بیمارانی که سابقه خونریزی گوارشی، خونریزی مغزی، یا خونریزی شدید در سایر نواحی بدن دارند، در معرض خطر بالاتری قرار می‌گیرند.

برای این بیماران، حتی آسیب‌های جزئی یا بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند منجر به خونریزی جدی و تهدید کننده حیات شود. به همین دلیل، پزشکان معمولاً برای این گروه از بیماران به جای داروهای ضدانعقاد، روش‌های جایگزین مانند بستن گوشک دهلیز چپ را پیشنهاد می‌دهند که بدون خطر خونریزی، خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

بیماری‌های کبدی و کلیوی

بیمارانی که از بیماری‌های کبدی یا کلیوی رنج می‌برند، ممکن است نتوانند داروهای ضد لخته را تحمل کنند. این داروها نیازمند عملکرد مناسب کبد و کلیه برای متابولیسم و دفع هستند. در بیماران با نارسایی کبد، خطر تجمع دارو در بدن افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به خونریزی‌های شدید شود.

از سوی دیگر، در بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی، به‌ویژه نارسایی پیشرفته کلیه، داروهای ضد انعقاد خوراکی ممکن است به درستی دفع نشوند، که این امر می‌تواند منجر به تجمع دارو و افزایش خطر عوارض جانبی شود.

تداخلات دارویی

بسیاری از بیماران مبتلا به AF، به دلایل دیگر داروهای متعددی مصرف می‌کنند که ممکن است با داروهای ضد لخته تداخل داشته باشد؛ این تداخلات، می‌تواند اثربخشی داروهای ضدانعقاد را کاهش داده یا خطر عوارض جانبی مانند خونریزی را افزایش دهد.

برای مثال، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدافسردگی ممکن است اثرات ضدلخته‌ها را تقویت کرده و خطر خونریزی را بالا ببرند. همچنین، داروهای خاصی ممکن است با وارفارین یا NOACها تداخل کنند و موجب کاهش اثربخشی این داروها در پیشگیری از تشکیل لخته شوند.

عدم توانایی در پایبندی به درمان دارویی

مصرف داروهای ضد لخته، نیازمند رعایت دقیق زمان‌بندی و دوز مصرفی است؛ بیمارانی که به دلایل مختلف، مانند مشکلات حافظه (آلزایمر) یا سبک زندگی پیچیده، قادر به پایبندی به درمان نیستند، در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. فراموشی یا مصرف نادرست دارو، می‌تواند اثربخشی درمان را کاهش دهد و خطر سکته مغزی یا خونریزی را افزایش دهد.

حساسیت یا عدم تحمل دارویی

برخی بیماران به دلیل حساسیت یا عدم تحمل دارویی، نمی‌توانند از داروهای ضد لخته استفاده کنند. واکنش‌های آلرژیک به این داروها ممکن است شامل خارش، تورم، یا در موارد شدید، آنافیلاکسی باشد. همچنین، برخی بیماران ممکن است دچار عوارض جانبی گوارشی، مانند تهوع یا خونریزی معده شوند که مصرف دارو را دشوار می‌کند.

در این شرایط، پزشکان معمولاً روش‌های جایگزین مانند بستن گوشک دهلیز چپ را پیشنهاد می‌دهند. این روش با حذف نیاز به مصرف داروهای خوراکی، مشکلات مرتبط با حساسیت یا عدم تحمل دارویی را از بین می‌برد و به بیماران اجازه می‌دهد، که با اطمینان بیشتری زندگی کنند.

بارداری یا برنامه بارداری

داروهای ضد لخته معمولاً در دوران بارداری محدودیت دارند، زیرا برخی از آنها می‌توانند به جنین آسیب برسانند. برای زنانی که برنامه بارداری دارند یا در دوران بارداری هستند، مصرف این داروها ممکن است خطرات جدی برای جنین و مادر ایجاد کند. بستن گوشک دهلیز چپ، یک گزینه مناسب برای این گروه از بیماران است که با کاهش خطر سکته مغزی، نگرانی‌های مرتبط با مصرف داروهای ضد انعقاد در دوران بارداری را برطرف می‌کند.

در این موارد، روش‌های جایگزین مانند بستن LAA که نیازی به مصرف مداوم دارو ندارد، یک گزینه ایده‌آل است.

مزایای بستن گوشک دهلیز چپ در مقایسه با داروهای ضد لخته

کاهش خطر خونریزی

یکی از مزایای اصلی بستن گوشک دهلیز چپ نسبت به داروهای ضد لخته، کاهش خطر خونریزی است. داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین یا NOAC ها برای پیشگیری از تشکیل لخته استفاده می‌شوند، اما خطر خونریزی شدید، به‌ویژه در افراد مسن یا بیماران با سابقه خونریزی، را افزایش می‌دهند.

بستن LAA یک روش مکانیکی است که بدون تأثیرگذاری بر سیستم کلی انعقاد خون، خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد. این ویژگی آن را برای بیمارانی که نمی‌توانند داروهای ضد لخته مصرف کنند، ایده‌آل می‌سازد. با این روش، بیماران از مشکلات مرتبط با مصرف بلندمدت داروهای ضدانعقاد، مانند خونریزی گوارشی یا خونریزی مغزی، دور می‌مانند و کیفیت زندگی بهتری تجربه می‌کنند.

عدم نیاز به مصرف مادام‌العمر دارو

بستن گوشک دهلیز چپ یک راهکار دائمی است، که نیاز به مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدانعقاد را برطرف می‌کند. بسیاری از بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) باید به‌صورت مادام‌العمر، از داروهای ضد لخته استفاده کنند که ممکن است عوارض جانبی داشته یا با سایر داروهای مصرفی آنها تداخل کند.

با بستن LAA، بیماران از دغدغه مصرف روزانه دارو، نظارت مداوم بر وضعیت انعقاد خون (مانند آزمایش INR در مصرف‌کنندگان وارفارین)، و خطرات ناشی از فراموشی مصرف دارو خلاص می‌شوند. این روش، به‌ویژه برای بیمارانی که قادر به رعایت دقیق دستورات دارویی نیستند یا شرایطی مانند آلزایمر دارند، انتخابی مناسب و عملی است.

کاهش احتمال سکته مغزی در بیماران پرخطر

بستن گوشک دهلیز چپ، یک روش موثر برای کاهش خطر سکته مغزی در بیمارانی است که در معرض خطر بالای تشکیل لخته هستند. در فیبریلاسیون دهلیزی، گوشک دهلیز چپ معمولاً محل اصلی تجمع خون و تشکیل لخته است. مطالعات نشان داده‌اند که این روش، به اندازه داروهای ضد انعقاد در پیشگیری از سکته مغزی موثر است؛ درحالی‌که خطر عوارض جانبی را کاهش می‌دهد. این مزیت، به‌ویژه برای بیماران مسن یا افرادی با سابقه سکته مغزی بسیار حیاتی است.

 سازگاری بهتر برای بیماران با مشکلات پزشکی خاص

همانطور که گفته شد، برخی بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی نمی‌توانند داروهای ضد لخته مصرف کنند، به دلیل مشکلات پزشکی خاص مانند بیماری‌های کلیوی، کبدی، یا سابقه خونریزی. بستن گوشک دهلیز چپ، یک گزینه جایگزین و ایمن برای این گروه از بیماران است.

این روش، نیازی به متابولیسم داروهای ضدانعقاد ندارد و در نتیجه، برای بیمارانی که عملکرد کبد یا کلیه آنها دچار اختلال است، مناسب‌تر است. همچنین، برای بیمارانی که داروهای متعددی مصرف می‌کنند و در معرض تداخلات دارویی قرار دارند، بستن LAA می‌تواند راهکاری مؤثر باشد که بدون ایجاد مشکلات جانبی، از خطر سکته مغزی جلوگیری می‌کند.

بهبود کیفیت زندگی

بستن گوشک دهلیز چپ، تاثیر قابل‌توجهی بر بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به AF دارد. مصرف داروهای ضدانعقاد، معمولاً نیازمند پایش مداوم و آزمایش‌های خون مکرر است که می‌تواند برای بیماران استرس‌زا و محدودکننده باشد. همچنین، خطر خونریزی ناشی از این داروها ممکن است فعالیت‌های روزمره را محدود کند.

با بستن LAA، بیماران می‌توانند زندگی فعال‌تر و بدون محدودیت‌های دارویی داشته باشند. این روش به‌ویژه برای افرادی که شغل‌های پرتحرک یا فعالیت‌های فیزیکی بالا دارند، مفید است و به آنها اجازه می‌دهد بدون نگرانی از عوارض دارویی، به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهند.

مزایای ایمنی و کاهش عوارض جراحی

روش‌های بستن گوشک دهلیز چپ، به‌ویژه تکنیک‌های کم‌تهاجمی مانند کاتترگذاری، از نظر ایمنی پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند. این روش‌ها خطرات جراحی باز یا عوارض مربوط به آن را به حداقل می‌رسانند. بیمار معمولاً پس از چند ساعت یا نهایتاً یک روز، از بیمارستان مرخص می‌شود و دوران نقاهت کوتاه و بدون دردسر دارد. در مقابل، مصرف داروهای ضدانعقاد ممکن است عوارض جدی‌تری مانند خونریزی شدید ایجاد کند، که گاهی نیازمند درمان اورژانسی است.

چه بیمارانی کاندیدای مناسب برای بستن LLA هستند؟

1. بیمارانی که نمی‌توانند داروهای ضدانعقاد مصرف کنند: بستن LAA، یک جایگزین ایمن برای این گروه است که بدون تأثیرگذاری بر سیستم کلی انعقاد خون، خطر تشکیل لخته و سکته مغزی را کاهش می‌دهد. این روش، همچنین برای بیمارانی که به دلیل بیماری‌های کبدی یا کلیوی قادر به متابولیسم داروهای ضدانعقاد نیستند، مناسب است.
2. بیمارانی با سابقه سکته مغزی ناشی از AF: بیمارانی که به دلیل فیبریلاسیون دهلیزی (AF)، دچار سکته مغزی شده‌اند و در معرض خطر سکته‌های مجدد هستند، کاندیدای مناسبی برای بستن گوشک دهلیز چپ محسوب می‌شوند. این روش با جلوگیری از تشکیل لخته در LAA، احتمال بروز سکته‌های مغزی آینده را کاهش می‌دهد. بستن LAA به‌ویژه برای افرادی که تجربه سکته‌های شدید یا تکراری داشته‌اند، مفید است و یک راهکار ایمن برای مدیریت خطرات AF ارائه می‌دهد.
3. افراد مسن با ریسک بالای عوارض دارویی: بیماران مسن به دلیل کاهش عملکرد ارگان‌های بدن و افزایش خطر عوارض جانبی داروها، اغلب کاندیدای خوبی برای بستن گوشک دهلیز چپ هستند. مصرف داروهای ضد لخته در این گروه سنی ممکن است خطر خونریزی شدید، افتادن یا آسیب‌دیدگی‌های ناشی از خونریزی را افزایش دهد. از سوی دیگر، نیاز به مصرف مداوم داروها و نظارت دقیق بر وضعیت خون در این افراد دشوارتر است.
4.  بیمارانی با خطر تداخلات دارویی: بیمارانی که به دلیل شرایط خاص نیاز به مصرف داروهای متعدد دارند، ممکن است با مشکل تداخلات دارویی مواجه شوند. مصرف هم‌زمان داروهای ضد لخته با برخی داروهای دیگر می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند یا اثربخشی درمان را کاهش دهد. بستن گوشک دهلیز چپ برای این بیماران راه‌حلی مؤثر است که بدون نیاز به مصرف مداوم دارو، خطرات AF را کاهش می‌دهد.

عوارض و چالش‌های احتمالی بستن گوشک دهلیز چپ

بستن گوشک دهلیز چپ معمولاً ایمن و مؤثر است، اما ممکن است با عوارض یا چالش‌هایی همراه باشد. یکی از عوارض نادر، خونریزی در محل ورود کاتتر است که معمولاً با مراقبت‌های مناسب کنترل می‌شود. همچنین، خطر تشکیل لخته در دستگاه بستن LAA یا اطراف آن وجود دارد، که نیاز به مصرف موقتی داروهای ضدانعقاد پس از جراحی دارد.

عوارض جدی‌تر مانند پرفوراسیون (سوراخ شدن) دیواره دهلیز چپ یا آسیب به ساختارهای مجاور قلب مانند آئورت یا مری ممکن است در موارد نادر رخ دهد. جابجایی دستگاه نیز، یکی دیگر از چالش‌های احتمالی است که ممکن است به جراحی مجدد نیاز داشته باشد. چالش دیگر، هزینه بالای این روش و محدودیت دسترسی به تجهیزات و متخصصان ماهر در برخی مناطق است.

آمار و شواهد علمی: اثربخشی و ایمنی روش

مطالعات علمی متعدد، اثربخشی و ایمنی روش بستن گوشک دهلیز چپ را تأیید کرده‌اند. یکی از برجسته‌ترین تحقیقات، مطالعات معتبری است که نشان می دهد، این روش در پیشگیری از سکته مغزی ناشی از فیبریلاسیون دهلیزی (AF)، تقریباً به‌اندازه داروهای ضدانعقاد مؤثر است؛ درحالی‌که، خطر خونریزی‌های شدید را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

مطالعات دیگری نیز ایمنی این روش را تأیید کرده و نشان می دهد، که خطر عوارض جدی در این جراحی کم است و با پیشرفت تکنیک‌ها و تجربه پزشکان، کاهش می‌یابد. داده‌ها نشان می‌دهند که این روش می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد، به‌ویژه در افرادی که نمی‌توانند داروهای ضد لخته مصرف کنند. این شواهد، بستن LAA را به‌عنوان یک روش ایمن و موثر معرفی می‌کند.

سخن پایانی و جمع بندی

بستن گوشک دهلیز چپ (LAA Closure)، یک روش پیشرفته و کم‌تهاجمی برای کاهش خطر سکته مغزی، در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) است؛ به‌ویژه، برای افرادی که نمی‌توانند داروهای ضدانعقاد مصرف کنند. این روش با مسدود کردن گوشک دهلیز چپ، محل اصلی تشکیل لخته را از بین می‌برد و اثربخشی آن نیز، در مطالعات علمی معتبر مانند PROTECT AF و PREVAIL تأیید شده است.

علاوه بر کاهش خطر سکته، این روش خطر خونریزی ناشی از مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد لخته را نیز به حداقل می‌رساند. هرچند ممکن است، عوارض نادری مانند خونریزی در محل کاتتر یا جابجایی دستگاه رخ دهد؛ اما پیشرفت تکنیک‌ها و تجربه جراحانی همچون دکتر مهرداد میرمعصومی و دکتر محمود افتخارزاده، که در مرکز آریتمی توانیر تهران مشغول به درمان بیماران هستند، این خطرات را کاهش می دهد.

بستن LAA، یک گزینه دائمی و مطمئن برای بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به AF است و انتخاب آن باید بر اساس شرایط بیمار و مشاوره پزشک متخصص انجام شود.