آشنایی با تست ورزش قلب

تست ورزش قلب یا تست استرس (Stress Test)، یکی از اصلی ترین ابزار های تشخیص بیماری های قلبی مانند آریتمی است. انجام تست ورزش قلب در خانه ممکن نیست و باید حتما توسط پزشک متخصص قلب و عروق و تکنسین ماهر در این زمینه انجام شود.  در حقیقت، تست ورزش قلب برای این انجام می شود تا دامنه های توانایی قلب بیمار به دقت بررسی شوند؛ و به طور کلی، تست ورزش روشی بوده که وضعیت قلب را از جهت کیفیت عملکرد آن بررسی می کند. با این حال، صرف انجام تست ورزش پایان کار نیست؛ بلکه درک دقیق نتایج آن، نیازمند تفسیر تخصصی توسط پزشک است. به همین دلیل، آشنایی با چگونگی تفسیر تست ورزش قلب می‌تواند برای بیماران و همراهان آن‌ها بسیار مفید باشد. 

در پاسخ به سوال تست ورزش قلب چیست؟ به زبانی ساده باید گفت که با شبیه سازی شرایط فعالیت های جسمانی و ورزشی شخص، ضربان های قلب آن شخص بررسی و محاسبه می شود. 

تست ورزش قلب برای چیست؟

تنگی نفس و احساس درد در ناحیه قفسه سینه، ممکن است ناشی از بروز بیماری های قلب نظیر بیماری های عروق قلب، ماهیچه یا آریتمی‌های قلبی (Cardiac Arrhythmia) در شخص باشد؛ از این رو، بهتر است در صورت مشاهده این گونه حالت‌ها، فرد به یک پزشک متخصص قلب و عروق معتبر مراجعه نماید تا بررسی‌های لازم انجام گیرد و در صورت نیاز، یک برنامه درمانی تنظیم شود. به منظور تشخیص دقیق، بهتر است عملکرد قلب هم در حالت استراحت و هم در حالت فعالیت های شدید بررسی گردد؛ زیرا بسیاری از آریتمی‌های قلبی، در شرایطی که فرد تحرک بیشتری دارد، تشدید می‌شوند. تست ورزش قلب به همین دلیل طراحی شده است.

در تست ورزش قلب، فرد بر روی یک تردمیل شروع به ورزش می‌کند و به این ترتیب، شدت ضربان قلب خود را بالا می‌برد. در این حین، پزشک بر اساس آنچه از نتایج تست ورزش به دست می‌آید، متوجه خواهد شد که آیا بیماری عروق کرونر و یا آریتمی قلبی، وجود دارد یا باید به دنبال دلایل دیگری باشد. البته، گاهی ممکن است به جای استفاده از ابزار ورزشی، پزشک از داروهایی استفاده کند که همانند ورزش، قلب بیمار را تحریک کرده و شدت ضربان را بالاتر می‌برد. آنچه مهم است اندازه‌گیری ریتم قلب، فشار خون و تنفس بیمار خواهد بود که باید در حین فرایند تست ورزش قلب، به طور دقیق اندازه‌گیری شود. ^{Heart health questions, information and support – BHF}

تست ورزش قلب چگونه است؟

تست ورزش یا تست استرس، شامل راه رفتن روی یک تردمیل می‌شود که در ایران معمول‌ترین روش به حساب می‌آید؛ تردمیل، دارای شیب قابل تنظیم است که باید در حین راه رفتن تغییر کرده و به تدریج افزایش پیدا کند. وضعیت فشار خون و ضربان قلب بیمار، باید در حال ورزش کردن به طور مرتب بررسی شود تا هرگونه اشکال و نارسایی به خوبی ثبت گردد. در همین حین، ثبت نوار قلب باعث می‌شود تا فعالیت الکتریکی و سیگنال دهی قلب نیز قابل بررسی باشد.

بر همین اساس، تکنسین تست ورزش قلب، الکترودهای چسبنده را روی پاها، بازوها و سینه بیمار قرار می‌دهد. این سنسورها از طریق سیم های متصل به رایانه، کلیه علائم را به دستگاه فرستاده و رایانه آن‌ها را ثبت می‌کند؛ فشار خون بیمار نیز، از طریق ابزاری که روی بازو قرار می‌گیرد قابل اندازه‌گیری خواهد بود.

همچنین، برای بررسی وضعیت تنفس بیمار و احتمال بروز تنگی نفس، ممکن است پرستار یا تکنسین از بیمار بخواهد که در حین ورزش، در یک لوله آزمایش تنفس کند. طول بازه زمانی که شخص باید روی تردمیل راه برود، حدود دوازده دقیقه است که برای افراد مختلف می تواند متغیر باشد. این امکان وجود دارد که به جای انجام ورزش، از نوعی دارو برای تحریک و افزایش ضربان قلب استفاده شود؛ البته این روش، در همه افراد استفاده نمی‌شود و تنها برای بیمارانی است که توانایی راه رفتن نداشته باشند.

این که همراه با تست ورزش برای قلب چه نوع ابزار تصویربرداری تشخیصی به کار رود، به نظر پزشک متخصص قلب و عروق بستگی دارد؛ با این حال، برخی موارد عمدتا در اغلب تست‌های ورزش به کار می‌روند. برای مثال، گاهی تکنسین تست ورزش، از دستگاه سونوگرافی استفاده می‌کند که به آن استرس اکو (Stress Echo) می‌گویند. همچنین، روش دیگر تصویربرداری ضمن تست ورزش قلب، MRI است که به آن Stress MRI هم گفته می‌شود. اسکن هسته‌ای که با نام اسکن هسته‌ای استرس (Nuclear Stress Scan ) هم شناخته می‌شود، به عنوان یک روش دیگر تصویربرداری در برخی موارد قابل انجام خواهد بود.

در کنار آشنایی با تست ورزش و انواع روش‌های تصویربرداری همراه آن مانند استرس اکو، استرس MRI یا اسکن هسته‌ای، گاهی لازم است مقایسه و بررسی تست ورزش و سی‌تی‌اسکن عروق قلب نیز مدنظر قرار گیرد. این مقایسه به پزشکان کمک می‌کند تا با توجه به شرایط بیمار، مناسب‌ترین روش تشخیصی را انتخاب کنند. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که، تست ورزش قلب همراه با تصویربرداری برای بررسی دقیق فشارخون، ضربان قلب و عملکرد قلب انجام می‌شود. این تست با تحریک قلب از طریق افزایش فعالیت بدنی انجام می‌گیرد. Stress test – Mayo Clinic

امروزه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و مدل‌سازی محاسباتی، به تست ورزش افزوده شده‌اند تا دقت پیش‌بینی آریتمی‌ها و ایسکمی‌ها افزایش یافته و نتایج دقیق‌تری ارائه شود​. این پیشرفت‌ها با هدف شناسایی بهتر بیماران در معرض خطر، و کاهش استفاده غیرضروری از ابزارهای تشخیصی در جمعیت‌های کم‌خطر، طراحی شده‌اند. Oxford Academic​ PLOS

چه زمانی تست ورزش لازم است؟

بیماری‌های قلبی، عمدتا به دلایل مختلفی نظیر مسائل ژنتیکی، استرس و فشارهای عصبی به وجود می‌آیند. برای افرادی که در شرایط استرس زا قرار می‌گیرند و یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند؛ بروز احساس تنگی نفس و یا درد و فشار در ناحیه قفسه سینه، می‌تواند احتمال ابتلا به نارسایی های قلبی را بالا ببرد. به همین دلیل، بهتر است این گونه افراد در صورت مشاهده نشانه‌های یاد شده، به یک متخصص قلب و عروق مراجعه نمایند.

پزشک متخصص، در چنین شرایطی بعد از انجام معاینات فیزیکی، لازم می‌داند که جهت بررسی دقیق‌تر و تشخیص بهتر، انجام برخی از آزمایش‌های تشخیصی نظیر گرفتن نوار قلب و تست ورزش برای قلب را تجویز نماید. به طور کلی، افرادی که در هنگام انجام فعالیت های روزانه دچار درد در ناحیه قفسه سینه می‌شوند، و یا گاهی بی‌دلیل دچار تنگی نفس می‌گردند، مشکوک به بیماری عروق کرونر (CAD) خواهند بود.

این مساله، به طور خاص برای افرادی که سن بالا دارند و یا به اضافه وزن و کلسترول بالا دچار هستند، از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار خواهد بود؛ چون وجود نشانه‌های یاد شده در این گونه افراد، به شدت بر وجود بیماری عروق کرونر تاکید می‌کند. از این رو، پزشک برای اطمینان بیشتر تست ورزش قلب را تجویز می‌کند تا در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه آن، برنامه درمانی را تنظیم نماید.

در اصل، باید به یک نکته در زمینه تست ورزش دقت نمود و آن هم میزان اعتبار آن است؛ یعنی گاهی ممکن است پس از انجام تست ورزش قلب، نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری باشد. در برخی از افراد، با وجود بیماری عروق کرونر ممکن است نتیجه تست ورزش حالت عادی را نشان دهد؛ البته، عکس این قضیه هم امکان پذیر بوده و گاه به اشتباه وجود بیماری CAD را نشان می‌دهد. Health Information and Medical Information – Harvard Health

در نظر داشته باشید که نتیجه تست ورزش قلب، به طور صد درصد دقیق نبوده و یک پزشک مجرب، انجام برخی آزمایش های تکمیلی را توصیه می‌کند تا دقیق‌ترین تشخیص را به بیمار خود ارائه دهد.

برخی دیگر از مواردی که انجام تست ورزش قلب را ضروری می‌کنند، عبارت‌اند از:

• تشخیص نامنظمی ضربان قلب (آریتمی قلبی)
• راهنمایی در زمینه درمان اختلالات قلبی
• تعیین بهترین زمان برای انجام جراحی‌هایی نظیر پیوند قلب یا تعویض دریچه

آیا تست ورزش گرفتگی عروق را نشان میدهد؟

بله، تست ورزش یکی از روش‌های اصلی و غیرتهاجمی برای تشخیص گرفتگی‌های مهم عروق کرونر قلب است. تست ورزش به‌طور مستقیم گرفتگی عروق را نشان نمی‌دهد، بلکه با ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار، کمبود اکسیژن را تشخیص می‌دهد. در شرایط عادی، قلب می‌تواند نیاز خود به اکسیژن را تأمین کند، اما در حین ورزش، نیاز قلب به خون‌رسانی به شدت افزایش می‌یابد. اگر عروق دچار گرفتگی قابل‌توجهی باشند، نمی‌توانند خون کافی را به عضله قلب برسانند.

این کمبود اکسیژن به صورت تغییرات در نوار قلب (EKG) و علائمی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس خود را نشان می‌دهد. در نتیجه، یک تست ورزش مثبت، نشان‌دهنده احتمال بالای وجود گرفتگی در عروق کرونر است و معمولاً نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر مانند آنژیوگرافی را ایجاب می‌کند.

آیا احتمال بروز آریتمی قلبی در حین انجام تست استرس قلب وجود دارد؟

در بسیاری از موارد، ممکن است فرد در حین انجام تست ورزش قلب به آریتمی دچار شود؛ یعنی ضربان قلب او نامنظم و بیش از حد معمول شود. باید گفت نیازی به نگرانی نیست و این حالت، به طور مقطعی رخ می‌دهد. آریتمی ناشی از تست ورزش قلب، عمدتا پس از اتمام فرایند تست ورزش برطرف خواهد شد.

معمولا بعد از تمام شدن برنامه تست ورزش قلب، برای مدتی ثابت می‌مانید و یا حتی بر روی یک تخت دراز می‌کشید تا کمی آرام بگیرید. البته این مساله، به نتیجه تست شما هم بستگی خواهد داشت و در صورت لزوم، شاید لازم باشد مدت زمان بیشتری را در این حالت باقی بمانید. در مواردی که آریتمی ایجاد شده ناشی از نارسایی های قلبی باشد و یا در اثر بیماری عروق کرونر بروز کند، متخصص قلب و عروق ممکن است انجام آنژیوگرافی کرونر را هم تجویز نماید.

انجام فرایند تست ورزش قلب تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟

در یک مرکز معتبر برای انجام تست ورزش، تکنسین و پرستار به خوبی به وضعیت بیمار تحت آزمایش مسلط است؛ همچنین، پیش از آن که تست ورزش قلب را آغاز کند، توصیه‌های لازم را ارائه خواهد داد. با این حال، ممکن است شرایط بیمار به گونه‌ای باشد که برخی مشکلات در حین تست ورزش ایجاد شده و مانع از ادامه فرایند شود. مهم‌ترین موارد احتمالی عبارت اند از:

• احساس درد متوسط یا شدید در ناحیه قفسه سینه
• احساس تنگی نفس شدید
• کاهش یا افزایش فشار خون به طور غیرطبیعی
• ضربان نامتعادل و غیرطبیعی قلب
• بروز احساس سرگیجه و خستگی مفرط
• مشاهده تغییرات غیرعادی در نوار قلب بیمار

انتخاب بهترین کلینیک قلب برای انجام تست ورزش قلب در تهران

کلینیک آریتمی تهران، در حال حاضر یکی از شناخته شده‌ترین مراکز تخصصی در زمینه درمان بیماری های قلب و عروق در تهران به حساب می‌آید. وجود پزشکانی حاذق و معتبر در این کلینیک، باعث شده تا تیمی قوی شکل گرفته و افراد بتوانند با اطمینان خاطر برای بهبود مشکلات مرتبط با قلب، به این مرکز مراجعه نمایند. با توجه به اینکه در این مرکز، انجام تست ورزش قلب زیر نظر تکنسین‌های ماهر و آموزش دیده انجام می‌شود؛ لذا توصیه ما برای دریافت دقیق‌ترین نتیجه از تست استرس قلب، مراجعه به این مرکز تخصصی قلب و عروق در تهران است.