آریتمی قلبی و تنگی دریچه میترال

آیا می‌دانستید تنگ شدن دریچه‌ای کوچک در قلب می‌تواند جریان عادی خون را مختل کرده و عواقب وخیمی مانند آریتمی قلبی را به همراه داشته باشد؟

تنگی دریچه میترال یکی از شایع‌ترین اختلالات دریچه‌ای قلب است که طی آن، دریچه بین دهلیز چپ و بطن چپ به طور نامعمول تنگ می‌شود. این شرایط خطرناک، جریان طبیعی خون را مختل کرده و زمینه‌ساز طیف گسترده‌ای از مشکلات از جمله آریتمی قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و حتی مرگ ناگهانی است. در این مقاله با ما همراه باشید تا در مورد تنگی میترال، ارتباط آن با آریتمی قلبی، نحوه پیشگیری و درمان آن بیشتر بدانیم.

 

تنگی دریچه میترال چیست؟

تنگی دریچه میترال یا تنگی میترال شرایطی است که در آن دریچه میترال تنگ‌تر از حالت طبیعی باز می‌شود. این بدان معناست که این دریچه نمی‌تواند مقدار طبیعی خون را از دهلیز به بطن چپ قلب عبور دهد. بطن چپ شما وظیفه مهم پمپ‌کردن خون غنی از اکسیژن به بدن را برعهده دارد.

تنگی دریچه میترال باعث می‌شود خون سخت‌تر از دهلیز چپ (حفره بالایی) به بطن چپ (حفره پایینی) در سمت چپ قلب جریان پیدا کند. زیرا این دریچه نمی‌تواند تا حد طبیعی باز شود تا اجازه عبور خون را بدهد. انگار یک در است که نمی‌تواند کاملاً باز شود.

دریچه میترال اولین دریچه‌ای است که خون پس از عبور از ریه‌ها و جمع‌آوری اکسیژن از آن عبور می‌کند. رساندن خون به بطن چپ مهم است؛ زیرا آن خون غنی از اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن می‌فرستد.

علل رایج تنگی دریچه میترال شامل واکنش آلرژیک یا ایمنی به عفونت باکتریایی و کلسیفیه شدن دریچه است. کودکان هم می‌توانند در هنگام تولد تنگی دریچه میترال مادرزادی داشته باشند. همچنین ممکن است در اواخر عمر و با افزایش سن اتفاق بیفتد. تنگی دریچه میترال را می توان به عنوان یکی از شایع ترین انواع بیماری های قلبی در دنیا معرفی کرد.

 

علائم بیماری تنگی دریچه میترال

اگر تنگی دریچه میترال خفیف یا متوسط داشته باشید، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید. این علائم می‌تواند در هر سنی – حتی در دوران کودکی – رخ دهد. علائم تنگی دریچه میترال عبارت‌اند از:

• تنگی نفس: تنگی نفس شایع‌ترین علامت تنگی میترال است که معمولاً هنگام فعالیت بدنی و ورزش اتفاق می‌افتد؛ اما ممکن است هنگام خوابیدن هم رخ دهد.
• خستگی: احساس خستگی بیش از حد و نامعمول بدون اینکه فعالیت شدیدی انجام داده باشد می‌تواند نشانه تنگی میترال باشد.
• برونشیت یا عفونت ریه: معمولاً اگر تنگی دریچه میترال داشته باشید، ممکن است این عفونت‌ها را بیشتر تجربه کنید.
• تپش قلب: احساس ناخوشایند از ضربان قلب اغلب هنگامی رخ می‌دهد که تنگی دریچه میترال فشار بیشتری را روی دهلیز چپ قلب وارد می‌کند و باعث ایجاد آریتمی‌های قلبی مانند نام فیبریلاسیون دهلیزی ‌شود.
• سکته مغزی: هنگامی که قلب به طور مؤثر خون را در دهلیزها پمپ نمی‌کند، به دلیل کاهش جریان خون، لخته‌ای ممکن است تشکیل شود. این لخته می‌تواند از قلب به مغز برود و باعث انسداد رگ‌های خونی کوچک مغز و سکته مغزی شود.
• سرفه با خون: گاهی اوقات زمانی رخ می‌دهد که جریان محدود خون علاوه بر ایجاد فشار روی دهلیز بالایی قلب، فشار را روی سیاهرگ‌های ریه نیز افزایش می‌دهد.
• ورم در ناحیه شکم، مچ پا یا پا: زمانی رخ می‌دهد که قلب در پمپاژ مؤثر خون دچار مشکل است و باعث تجمع مایع در این می‌شود.

همچنین هر عاملی که باعث افزایش میزان پمپاژ خون و فشار بر روی قلب شود، از جمله از جمله بارداری، عفونت یا ورزش ممکن است باعث ایجاد یا تشدید علائم شود.

آیا تنگی دریچه میترال می‌تواند منجر به آریتمی قلبی شود؟

بله تنگی دریچه میترال می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی شود که در ادامه جزئیات آن را برسی می‌کنیم. تنگی دریچه میترال باعث افزایش فشار در دهلیز چپ می‌شود؛ زیرا دریچه تنگ شده، جریان خون به داخل بطن چپ را سخت‌تر می‌کند. این افزایش فشار باگذشت زمان، باعث کش‌آمدن و تورم دهلیز چپ می‌شود. این کش‌آمدن، به‌عنوان فیبریلاسیون دهلیزی شناخته می‌شود و می‌تواند مسیرهای الکتریکی قلب را مختل کرده و باعث ایجاد آریتمی‌های قلبی غیرطبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، فلوتر دهلیزی و تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب) بطنی شود.

علاوه بر این، فشار بالای دهلیز چپ می‌تواند جریان خون به بافت خود قلب را کاهش دهد. این امر می‌تواند باعث کم‌خونی ماهیچه قلب شود و قلب را تحریک کرده در نتیجه به آریتمی‌ قلبی کمک کند. درمان به‌موقع بیماری تنگی دریچه میترال می‌تواند از ایجاد چنین عوارضی جلوگیری کند.

 

عوامل ایجاد تنگی دریچه میترال

مهمترین علت تنگی دریچه میترال قلبی، التهاب مزمن دریچه‌های قلبی یا همان روماتیسم قلبی است. روماتیسم قلبی معمولاً پس از یک عفونت استرپتوکوکی گلو رخ می‌دهد. عفونت‌های استرپتوکوکی می‌توانند منجربه پاسخ التهابی و ایمنی در بافت دریچه‌های قلب شوند. در نتیجه التهاب مزمن، دریچه آسیب دیده و تنگ یا نارسا می‌شود.

بنابراین تشخیص و درمان به موقع عفونت‌های استرپتوککی در دوران کودکی و نوجوانی، می‌تواند از بروز روماتیسم قلبی و تنگی دریچه میترال در سنین بالاتر جلوگیری کند.

دلیل دوم تنگی دریچه میترال، رسوب کلسیم بدنبال افزایش سن است. این نوع تنگی با افزایش سن احتمال بیشتری دارد و ناشی از تجمع کلسیم روی دریچه است. اما اغلب افراد مبتلا به تنگی میترال مرتبط با سن، تنگی خفیف یا متوسط داشته و ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند. معمولاً کلسیفیکاسیون به طور طبیعی با افزایش سن رخ می‌دهد؛ اما برخی شرایط مانند بیماری کلیوی یا پرتودرمانی می‌تواند آن را تشدید کند.

دلیل سوم که شیوع کمتری هم دارد، نقایص مادرزادی قلبی است که باعث تنگی دریچه میترال میشوند. پزشکان معمولاً تنگی میترال مادرزادی را قبل از سن ۲ سالگی تشخیص می‌دهند و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. اگر این بیماری در کودکان مبتلا به تنگی شدید میترال درمان نشود معمولاً تا ۵ سالگی زنده نمی‌مانند.

 

تشخیص و درمان

تشخیص تنگی دریچه میترال معمولاً با معاینه فیزیکی و شنیدن صداهای قلبی توسط پزشک آغاز می‌شود. پزشک متخصص قلب با شنیدن صدای غیرطبیعی از ناحیه دریچه میترال، مشکوک به وجود تنگی دریچه می‌شود.

سپس برای تایید تشخیص و بررسی دقیق‌تر، از آزمایش‌هایی مانند الکتروکاردیوگرافی، اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی قلب، سی‌تی‌اسکن قلب و آزمایش خون استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها میزان تنگی دریچه، عملکرد آن و تاثیر بر عروق و حفرات قلب را نشان می‌دهند.

تنگی دریچه میترال به طور کامل قابل درمان نیست اما می توان علائم و عوارض  آن را مدیریت و کنترل کرد. درمان هایی مانند تعمیر یا تعویض دریچه می توانند عملکرد دریچه را برای سال ها متوقف یا کاهش دهند. همچنین دارودرمانی در کنار سبک زندگی سالم برای پیشگیری از عوارض توصیه میشود. با این حال باید در نظر داشت که تنگی دریچه ی میترال به عنوان یکی از 10 بیماری قلبی رایج در دنیا شناخته شده است و کنترل شرایط بیمار در این بیماری زیر نظر متخصص معمولا عوارض خطرناکی به دنبال ندارد.

 

آیا آریتمی قلبی در همه بیماران مبتلا به تنگی میترال رخ می‌دهد؟

خیر آریتمی قلبی در تمام بیماران مبتلا به تنگی دریچه میترال رخ نمی‌دهد. تنها در تنگی شدید دریچه میترال، احتمال بروز آن وجود دارد.

 

پیشگیری از آریتمی قلبی در بیماران مبتلا به تنگی دریچه میترال چگونه است؟

کنترل و درمان تنگی دریچه میترال نقش اصلی‌ترین راه  پیشگیری از بروز آریتمی‌های قلبی در این بیماران است. با باز کردن تنگی دریچه به کمک درمان‌های دارویی، آنژیوپلاستی یا جراحی، فشار وارد بر قلب کاهش‌یافته و از بروز یا وخامت آریتمی جلوگیری می‌شود.

 

آیا پس از درمان تنگی دریچه میترال، آریتمی قلبی هم برطرف می‌شود؟

پس از درمان تنگی میترال، احتمال برطرف‌شدن آریتمی قلبی وجود دارد، اما این امر به عواملی بستگی دارد:

• درمان تنگی میترال: باز کردن دریچه با اعمالی مثل والوولوپلاستی یا تعویض دریچه، می‌تواند با کاهش فشار دهلیز چپ، از بروز آریتمی جلوگیری کند.
• مدت‌زمان ابتلا به آریتمی: اگر آریتمی مدت طولانی برقرار بوده، ممکن است پس از درمان تنگی هم ادامه پیدا کند.
• سایر بیماری‌های زمینه‌ای: وجود بیماری‌هایی مانند فشارخون، بیماری عروق کرونر، بی‌نظمی‌های الکتریکی دهلیزها می‌تواند آریتمی را حفظ کند.
• سن بالا: در سنین بالاتر، احتمال ادامه آریتمی بیشتر است.
• نوع آریتمی قلبی: آریتمی‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است پس از درمان هم ادامه پیدا کنند.

بنابراین، به‌طورکلی درمان موفق تنگی میترال می‌تواند خطر آریتمی را کاهش دهد؛ اما لزوماً منجر به رفع کامل آریتمی نمی‌شود. پیگیری‌های بعد از عمل برای بررسی وضعیت آریتمی ضروری است.

 

تنگی میترال در دوران بارداری چگونه است؟

دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون و نیاز به کار بیشتر قلب، فشار روی قلب و دریچه‌ها افزایش می‌یابد. این امر در زنان مبتلا به تنگی میترال می‌تواند منجر به تشدید علائم شود. همچنین خطر ابتلا به عفونت‌های دریچه قلب، آریتمی‌های قلبی، تپش قلب، تشکیل لخته و سکته مغزی به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش احتمال لخته‌شدن خون در این بیماران مقداری افزایش می‌یابد. تنگی میترال در بارداری همچنین خطر سقط‌جنین و زایمان زودرس را بالا می‌برد؛ البته نگران نباشید، با مراجعه به متخصص قلب، نظارت دقیق بر وضعیت قلبی و درمان به‌موقع می‌توان از بروز عوارض و خطرات جنینی جلوگیری کرد.

 

بدنسازی و ورزش‌های سنگین برای تنگی میترال خطرناک است؟

بله ورزش‌های سنگین و بدنسازی به دلیل ایجاد فشار بیشتر بر روی قلب برای افراد مبتلا به تنگی میترال خطرناک است و به تشدید علائم و عوارض کمک می‌کند؛ بنابراین توصیه می‌شود افراد مبتلا به تنگی میترال از ورزش‌های هوازی و کم‌تر از حد توان خود استفاده کنند و حتماً نظر پزشک را در مورد برنامه ورزشی مدنظر قرار دهند.

 

سخن پایانی درباره تنگی دریچه میترال

آنچه در این مقاله از کلینیک آریتمی توانیر برسی کردیم نشان‌دهنده ارتباط تنگی دریچه میترال و ابتلا آریتمی‌های قلبی است. با پیشرفت بیماری، افزایش فشار داخل دهلیزهای چپ و تغییرات ساختاری دیواره آنها منجر به اختلال در هدایت الکتریکی و در نتیجه آریتمی‌هایی از قبیل فیبریلاسیون دهلیزی می‌گردد. عوارض عروقی – قلبی ناشی از این آریتمی‌ها شامل لخته خون، سکته مغزی و نارسایی قلبی است؛ بنابراین تشخیص به‌موقع و درمان تنگی میترال جهت پیشگیری از بروز آریتمی بسیار حائز اهمیت است. همچنین کنترل عوامل خطرساز قلبی – عروقی و توجه به سبک زندگی سالم برای بیماران ضروری است.

 

منابع و مآخذ

1. ^{https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21903-mitral-valve-stenosis}
2. ^{https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mitral-valve-stenosis/symptoms-causes/syc-20353159}
3. ^{https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21903-mitral-valve-stenosis}
4. ^{https://www.uptodate.com/contents/pregnancy-in-women-with-mitral-stenosis}