داروهای ضد لخته که در اصطلاح لاتین آنتی کواگولان (Anticoagulants) نامیده می‌شوند، از جمله داروهای کاربردی در زمینه قلب و عروق به حساب می‌آیند. البته ممکن است در زمینه‌های دیگر نظیر مغز و اعصاب نیز نام این دارو را شنیده باشید. در هر صورت، هر جا لازم شود که بیمار را در برابر سکته مغزی ایمن سازند، داروهای ضد لخته وارد میدان خواهند شد.
کاربرد این داروها عمدتا در بیمارانی است که دارای ریتم AF بوده و برخی از فاکتورهای خطر دیگر نیز در آن‌ها مشاهده شده است. مصرف داروهای آنتی کواگوالان به پیشگیری از سکته مغزی در این افراد کمک شایانی خواهد کرد.
در این مقاله قصد داریم که به بررسی عملکرد داروهای ضد لخته یا ضد انعقاد بپردازیم. همچنین، خواهیم دید که این داروها از گذشته تا کنون چه تغییراتی را شامل شده‌اند.
داروهای ضد لخته چگونه عمل می‌کنند؟
داروهای ضد لخته یا آنتی کواگوالان ها وظیفه جلوگیری از انعقاد خون را بر عهده دارند. این داروها به صورت خوراکی به بدن وارد شده و از لخته شدن خون پیشگیری خواهند کرد. انواع متنوعی از داروها وجود دارند که عملکردهای متفاوتی از خود نشان می‌دهند.
دسته ای از این داروها مانند وارفارین(warfarin) که از سال‌های بسیار دور برای بهبود بیماران قلب و عروق مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بر عملکرد ویتامین K در بدن تاثیر می‌گذارند. حتما می‌دانید که ویتامین K به انعقاد خون کمک می‌کند. بنابراین، اگر داروهای ضد لخته اثر این ویتامین و برخی دیگر از فاکتورهای انعقادی در بدن را مهار کنند، از لخته شدن خون جلوگیری خواهند کرد.
دسته‌ای دیگر از داروهای آنتی کواگوالان، داروهایی هستند که در 10 سال اخیر توسط پزشکان متخصص قلب و عروق تجویز می‌شوند. این داروها از نظر نحوه اثربخشی شبیه به داروهای قدیمی بوده و عملکرد فاکتورهای انعقادی را مهار می‌کنند؛ البته تاثیری بر عملکرد ویتامین K نخواهند داشت. برخی مزیت‌های این داروها مانند اثربخشی سریع، آن‌ها را از وارفارین متمایز ساخته است. این داروها را در علم پزشکی تحت عنوان داروهای نواک (NOAK) می‌شناسند.
دوز مصرفی داروهای ضد لخته بر چه اساسی تجویز می‌شود؟
برای تجویز داروهای مختلف، پزشک باید به فاکتورهای متعددی توجه داشته باشد. همچنین، نوع دارو بر نحوه تجویز آن اثرگذار است. برای مثال، داروی وارفارین و داروهایی که تحت عنوان نواک شناخته می‌شوند، با روش‌های متفاوتی تجویز می‌گردند. در ادامه به نحوه تجویز و مقدار مصرف داروهای ضد لخته مختلف اشاره می‌کنیم.
نحوه تجویز داروی ضد لخته وارفارین
وارفارین یکی از جمله داروهای شناخته شده‌ای است که به عنوان داروی ضد لخته برای بیماران تجویز می‌شود. پیش از تجویز این دارو، بیمار باید یک آزمایش پی تی انجام دهد. ضمن این آزمایش عددی تحت عنوان INR ارائه می‌گردد که باید مقداری بین 2 تا 3 داشته باشد.
ناگفته نماند که پس از شروع دوره مصرف این دارو، بیمار باید این آزمایش را به صورت دوره‌ای تکرار نماید. در صورتی که عدد INR مقداری کمتر از دو داشته باشد، غلظت خون زیاد بوده و داروی وارفارین یا اثرگذار نیست و یا کمترین اثر را خواهد داشت. همچنین، اگر INR مقداری فراتر از 3 داشته باشد، یعنی خون بیش از حد رقیق بوده و احتمال خونریزی وجود دارد. به این ترتیب، پزشک باید با در نظر گرفتن این ملاحظات مقدار دوز داروی مصرفی را برای بیمار تعیین نماید.
برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی مقدار INR باید همواره در محدوده 2 تا 3 تنظیم شود. از آن‌جا که مقدار این عدد در افراد مختلف و در شرایط غیر یکسان، می‌تواند تغییرات زیادی داشته باشد، بنابراین، لازم است بیمار به طور مرتب آزمایش PT را انجام دهد. چون ممکن است دوز مصرفی نیاز به افزایش یا کاهش داشته باشد.
نحوه تجویز داروهای ضد لخته نواک
در طول دوره مصرف داروهای ضد لخته نواک، نیازی به انجام آزمایش پی تی نیست. اثر این دارو به طور مستقیم بر روی فاکتورهای انعقادی خون اعمال می‌شود. پزشک برای تجویز این دارو به فاکتورهای دیگری غیر از عدد INR توجه می‌کند. برای مثال، عملکرد کلیه‌ها، سن، وزن و فاکتورهایی از این قبیل از جمله عواملی هستند که مقدار دوز مصرفی دارو را تعیین می‌نماید.
به طور کلی، چهار نوع از داروهای نواک در دنیا وجود دارند که در حال حاضر سه نوع از آن‌ها در کشور ما قابل دسترس هستند. این داروها باید به صورت روزانه مصرف شده و تعداد مصرفی آن‌ها ممکن است یک یا دو عدد در روز باشد.
داروهای ضد لخته نواک و وارفارین چه تفاوت‌هایی دارند؟
داروی آنتی کواگوالان وارافارین و داروهای ضد لخته نواک تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. البته ناگفته نماند که داروی وارفارین داروی بسیار خوبی است و به همین دلیل سالیان سال است که برای بیماران قلب و عروق تجویز می‌گردد. اما وجود برخی معایب باعث شده تا داروهای نواک بیشتر از وارفارین مورد توجه قرار بگیرند. در ادامه درباره این مساله توضیح بیشتری خواهیم داد.
تداخل کمتر داروهای نواک با رژیم غذایی و دارویی بیمار
داروی وارفارین با مهار عملکرد ویتامین K و فاکتورهای انعقادی در بدن فعالیت می‌کند. این دارو با داروها و غذاهای مصرفی بیمار تداخل اثربخشی زیادی پیدا می‌کند. برای مثال، مصرف سبزی‌هایی که ویتامین K بالایی دارند نظیر کلم، اسفناج و کاهو می‌تواند اثر مصرف وارفارین را مهار سازد. به این ترتیب، مقدار INR به طور مرتب می تواند تغییر کند. از این رو، بیماران باید به طور دوره ای آزمایش پی تی را انجام دهند تا دوز دارو بر اساس مقدار INR تعیین گردد.
داروهای ضد لخته نواک مستقل از عملکرد ویتامین K در بدن فعالیت کرده و بر روی برخی از فاکتورهای انعقادی خون تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل، مصرف آن‌ها تداخل اثربخشی با مواد غذایی و یا داروها ندارد. البته نمی‌توان ادعا کرد که تداخلی وجود ندارد، اما مقدار آن بسیار محدود است. به همین دلیل، نیازی به انجام پی در پی آزمایش پی تی نبوده و تنها بر اساس سن، وزن و عملکرد کلیه‌ها، دوز مصرفی آن تعیین می‌گردد. در نتیجه مقدار دوز مصرفی داروهای ضد لخته نواک برای هر فرد ثابت و بدون تغییر خواهد بود.
اثربخشی سریع داروهای نواک نسبت به وارفارین
داروی وارفارین دارویی است که از زمان استفاده تا زمان اثربخشی آن، مدت زمان نسبتا زیادی باید بگذرد. به همان نسبت نیز از زمان قطع دارو تا زمان رفع اثر آن باید مدت طولانی صبر کرد. این مساله در مواردی که فرد نیاز به جراحی یا هر نوع درمانی پیدا کند که خطر خونریزی دارد، کمی مشکل ساز خواهد بود. چون برای انجام عمل جراحی لازم است تا زمان بر طرف شدن کامل اثر آن صبر نمود؛ زیرا این کار احتمال خونریزی را به حداقل می رساند.
از طرفی، پس از انجام جراحی و شروع مجدد دارو، مدت زمان طولانی طول می‌کشد تا دارو اثر ضد لختگی خود را نشان دهد. به این ترتیب، بیمار در یک بازه زمانی طولانی نمی تواند از وارفارین استفاده نماید و خطر لخته شدگی بالا می‌رود. در چنین شرایطی، پزشک مصرف داروهای تزریقی ضد لخته را تجویز می‌نماید.
این در حالی است که برای داروهای ضد لخته نواک چنین سختی‌هایی وجود ندارد. در اصل، داروهای آنتی کواگوالان نواک اثربخشی خیلی سریعی دارند. یعنی به محض مصرف دارو، خاصیت ضد لخته بودن را نشان می‌دهند. به همان نسبت نیز پس از قطع دارو، اثر آن از بین خواهد رفت.
بنابراین، در مواردی که فرد نیاز به جراحی، آندوسکوپی، دندانپزشکی و مواردی از این قبیل دارد، با یک برنامه ریزی کوتاه مدت می‌تواند اقدام کند. با توجه به کوتاه بودن این بازه نیز نیازی به مصرف داروهای ضد لخته تزریقی نخواهد بود.
چگونه می‌توان به طور همزمان با مصرف داروهای ضد لخته نواک، درمانهای پزشکی دیگری را انجام داد؟
بر اساس توضیحاتی که پیش از این دادیم، داروهای نواک ممکن است به صورت یک یا دو عدد در روز تجویز شوند. مقدار دوز مصرفی این داروها توسط پزشک و بر اساس وضعیت فیزیکی و سلامت کلیه ها تعیین می‌گردد. برای مثال، در صورتی که افراد نیاز به درمانهای دندانپزشکی داشته باشند، نیازی به قطع داروهای ضد لخته نواک نیست. در واقع، اگر یک بازه زمانی مشخص بین آخرین مرحله مصرف دارو تا شروع درمان دندانپزشکی وجود داشته باشد، کافی است.
مثلا فرض کنید پزشک متخصص دارویی برای شما تجویز کرده که باید یک عدد در روز مصرف کنید. اگر دارو را در شب گذشته مصرف کرده باشید، بعد از ظهر روز بعد آن (یعنی 12 تا 16 ساعت بعد) می توانید به دندانپزشکی مراجعه کنید؛ بدون آنکه درباره خونریزی نگرانی داشته باشید. همچنین، دوز بعدی را نیز می‌توانید سر وقت همیشگی (در شب) مصرف نمایید.
حال فرض کنید که داروی شما دو بار در روز باید مصرف شود. در چنین شرایطی، فرد می‌تواند دوز صبح را مصرف نکرده و بعد از ظهر آن روز به دندانپزشکی مراجعه کند. در این صورت، بدون نگرانی می‌تواند درمان خود را انجام داده و دوز مربوط به شب را سر وقت خود مصرف نماید.
به این ترتیب، انجام درمانهای مختلفی که خطر خونریزی دارند، در صورت مصرف داروهای ضد لخته نواک راحت تر خواهد بود. چون بازه زمانی بین قطع و شروع مجدد دارو کوتاه بوده و نیازی به جایگزین تزریقی نخواهد داشت. در کشور ما نیز حدود 10 سال است که از این نوع داروهای ضد لخته استفاده شده و مشکلات ناشی از آزمایش‌های پی در پی و نگرانی های متعدد تقریبا به صفر رسیده است. با این حال لازم است بدانید مصرف دارو های ضد انعقادی در دندانپزشکی برای بیماران روندی متفاوت با روند مصرف معمول دارد و در اینباره حتما نیاز به مشاوره با دندانپزشک خود خواهید داشت.
تجویز دارو های ضد لخته زیر نظر پزشک متخصص
مراجعه به یک پزشک متخصص قلب و عروق مطمئن می‌تواند در درمان بیماری‌های قلبی نظیر آریتمی قلبی(arrhythmia) اثر بسزایی داشته باشد. کلینیک قلب آریتمی توانیر در تهران با حضور دو پزشک متخصص معتبر یعنی دکتر مهرداد میر معصومی و دکتر محمود افتخار زاده، یکی از مراکز درمانی مطمئن در زمینه قلب و عروق و اریتمی در تهران به شمار می‌رود.
شما می‌توانید جهت دریافت نوبت و مراجعه حضوری کلینیک آریتمی توانیر، از قسمت تماس با ما در همین سایت، اطلاعات لازم را کسب نمایید.
منبع:
https://www.instagram.com/tv/CVlQWniFhv-/?utm_medium=copy_link
