مصرف داروهای ضد انعقاد یا ضد لخته، در بیماران قلبی و عروقی یکی از مسائل رایج است؛ این داروها، با رقیق کردن خون از بروز مشکلاتی مانند سکته قلبی پیشگیری به عمل می آورند. با این حال، مصرف این داروها میتواند در درمانهای دیگر پزشکی (نظیر انواع جراحی) که فرد به آنها نیاز پیدا میکند، مشکل ساز باشد.
یکی از رایجترین مسائلی که ممکن است شخص مبتلا به بیماریهای قلب و عروق با آنها روبرو شود، مشکلات دندانپزشکی است.
داروهای ضد انعقاد خون انواع متنوعی دارند که برای پیشگیری از لخته شدن خون، روشهای مختلفی را به کار میگیرند؛ برای مثال، داروهای ضد انعقاد میتوانند با مهار عملکرد ویتامین K، از لخته شدن خون جلوگیری به عمل آورند.
این مساله، در درمان بیماریهای قلبی و عروقی بسیار مهم و راهگشا است؛ اما در درمانهایی که ممکن است خونریزی به همراه داشته باشند، میتواند خطر آفرین باشد. از این رو، لازم است در درمانهای دندانپزشکی و جراحیهای مربوط به لثه و دندان، نکاتی را رعایت نمود.
در این مقاله از وبسایت کلینیک آریتمی توانیر، خواهیم دید که مصرف کنندگان داروهای ضد انعقادی چه مراقبتهایی را باید در مراجعه به دندانپزشک انجام دهند.
در ادامه، شما میتوانید توضیحات دکتر محمود افتخارزاده در این باره را مشاهده کنید؛ همچنین، با مراجعه به صفحه یوتیوب کلینیک آریتمی توانیر میتوانید به دیگر ویدئو های آموزشی کلینیک، دسترسی پیدا نمائید.
چرا باید مصرف داروهای ضد انعقاد را به دندانپزشک اعلام کنیم؟
مصرف قرص ها یا دیگر انواع داروهای ضد انعقاد خون، برای افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و افرادی که سابقه سکته قلبی دارند، امری اجتناب ناپذیر است. با وجود اهمیت این داروها برای پیشگیری از لخته شدن خون، مصرف آنها در برخی موارد میتواند مشکل ساز باشد.
برای مثال، افرادی که ناچار به انجام درمانهای دندانپزشکی و یا انواع جراحی هستند، لازم است مراقبتهایی را داشته باشند؛ زیرا عدم انعقاد خون (عدم لخته شدن خون) در اثر مصرف داروهای ضد انعقاد، باعث خونریزی بیش از حد خواهد شد.
به این ترتیب، بیماران قلب و عروق در هنگام مراجعه به دندانپزشک باید مصرف داروهای ضد انعقاد خون، علت و نوع آن را اعلام کنند. این کار، به دندانپزشک کمک میکند تا اقدامات احتیاطی را رعایت کرده و یا زمان انجام درمان را به تعویق اندازد.
انواع داروهای ضد انعقاد کدام اند؟
داروهای ضد انعقادی، با هدف پیشگیری از لخته شدن خون و بروز سکته مغزی مصرف میشوند؛ این داروها، انواع مختلفی دارند و بر اساس نحوه عملکردشان تقسیم بندی میشوند. هر یک از این داروها با توجه به نوع مشکل بیمار تجویز میگردند.
در ادامه به بررسی انواع داروهای ضد انعقاد و نحوه عملکرد آنها خواهیم پرداخت.
داروهای ضد انعقاد بر اساس مهار ویتامین K
ویتامین K، در بدن ما نقشی اساسی در ایجاد لخته در محل زخمها و بسته شدن آنها دارد. از این رو مهار عملکرد آن، میتواند از لخته شدن خون در رگها جلوگیری کند.
به این ترتیب، یکی از گروههای اصلی داروهای ضد انعقاد، داروهایی هستند که عملکرد ویتامین K را با اختلال مواجه میسازند. از مهمترین داروهای ضد انعقاد خون که بر پایه خنثی سازی عملکرد ویتامین K تولید میشوند، میتوان به وافارین اشاره کرد. این دارو، از رایجترین و مرسومترین داروهای ضد انعقاد خون است که در کشور ما برای بیماران تجویز میگردد.
داروهای ضد انعقاد بدون تاثیر بر عملکرد ویتامین K (داروی های نواک)
داروهای ضد انعقاد گروه دوم، ارتباطی با عملکرد ویتامین K ندارند؛ در واقع، عملکرد این داروها بر اساس تاثیر مستقیم بر فعالیت فاکتورهای ضد انعقادی خون است و به طور مستقیم، بر آنها اثر خواهند کرد.
یک مرور سیستماتیک انجام شده در سال 2024 و در ژورنال The Lancet، بیان میکند که NOACها در پیشگیری از ترومبوآمبولی وریدی پس از جراحیهای ارتوپدی بزرگ، اثربخشی بیشتری نسبت به وارفارین دارند و با کاهش خطر خونریزی همراه هستند.
بنابراین، تداخل دارویی و غذایی این داروها بسیار کمتر بوده و بنابراین، راحتتر میتوان از آنها استفاده نمود. به این گروه از داروهای ضد انعقادی داروهای نواک گفته میشود. از مهمترین داروهای نواک که در ایران وجود دارند و استفاده از آنها مرسوم است، میتوان به سه مورد اشاره کرد:
- داروی دابیگاتران
- داروی ریوا روکسابان (البته ممکن است نامهای تجاری متعددی داشته باشد)
- داروی اپیکسابان
توجه داشته باشید که، مصرف هر یک از این داروهای ضد انعقادی قواعد خاص خود را دارند؛ بعنوان مثال و در حالت معمول، داروی دابیگاتران به شکل کپسول بوده و دو بار در روز باید استفاده شود. مصرف داروی ریوا روکسابان نیز، یک بار در روز کافی خواهد بود.
پرمصرفترین دارو از دسته داروهای نواک، اپیکسابان است؛ این دارو، به صورت قرص تولید شده و فرد بیمار باید تعداد دو عدد در طول روز مصرف نماید. همچنین، این دارو با نامهای تجاری متفاوتی در ایران یافت میشود. با این حال، نسبت به دو داروی دیگر مرسومتر است.
داروی ضد لخته وارفارین
وارفارین، یکی از داروهای شناخته شدهای است که به عنوان داروی ضد لخته برای بیماران تجویز میشود. پیش از تجویز این دارو، بیمار حتما باید یک آزمایش پی تی (PT) انجام دهد؛ ضمن این آزمایش نیز، عددی تحت عنوان INR ارائه میگردد که باید مقداری بین 2 تا 3 داشته باشد. این دارو را می توان به عنوان یکی از اصلی ترین دارو های ضد انعقاد آنتی کواگولان معرفی کرد.
دقت داشته باشید که گاهی بر اساس باورهای نادرست، عملکرد داروهای ضد انعقادی نواک مانند داروی وافارین تلقی میشود؛ به همین دلیل، دندانپزشکان مصرف آنها را به صورت طولانی مدت قطع کرده و عوارض قطع دارو برای بیمار مشکل آفرین شده و با حذف چند روزه دارو، شخص با بروز سکته مغزی مواجه گردیده است.
بنابراین، برای اطمینان کامل در این باره و پیش از هرگونه استفاده از خدمات دندانپزشکی، میتوانید با یک متخصص قلب و عروق با تجربه همچون دکتر محمود افتخار زاده از پزشکان حاذق کلینیک آریتمی توانیر مشورت داشته باشید.
مصرف کنندگان داروهای ضد انعقاد وافارین برای مراجعه به دندانپزشکی چه باید بکنند؟
مصرف کنندگان داروهای ضد انعقاد، برای مراجعه به دندانپزشک باید مراقبتهایی را انجام دهند. داشتن اطلاعات کافی در مورد نوع و علت مصرف هر یک از داروهای ضد انعقاد خون، میتواند به تصمیم گیری دندانپزشک برای نحوه برخورد با آن، کمک کننده باشد.
برای مثال، داروی ضد انعقادی وافارین برای افرادی تجویز میشود که دریچههای فلزی دارند. طبق نظر بهترین متخصصان قلب و عروق از جمله دکتر محمود افتخار زاده، قطع دارو در این گونه افراد با هدف انجام درمانهای دندانپزشکی امکان پذیر نیست؛ زیرا قطع داروی وافارین، میتواند منجر به ایجاد لخته بر روی دریچه یاد شده گردد.
در نتیجه قطع داروی ضد لخته وارفارین خطرناک بوده و خطر سکته قلبی و مغزی را بالا خواهد برد.
مدیریت مصرف داروی ضد انعقاد وافارین برای دندانپزشکی چگونه است؟
در افرادی که داروی وافارین مصرف میکنند، دندانپزشک باید مقدار مصرفی دارو یا همان دوز مصرفی وافارین را کاهش دهد؛ البته این کم کردن، باید به اندازهای باشد که سطح انعقادی خون در یک سطح قابل قبول قرار بگیرد. به این ترتیب، هم از بروز خطر جلوگیری میشود و هم دندانپزشک میتواند با خونریزی کمتر، درمانهای لازم را انجام دهد.
برای بیمارانی با مشکلات دریچهای، معمولا سطح انعقادی (بر اساس عدد INR) باید بین 2.5 تا 3.5 باشد. شخصی که تحت درمان دندانپزشکی قرار میگیرد، بهتر است کمترین مقدار سطح انعقادی را داشته باشد.به این ترتیب، دندانپزشک باید مقدار 2.5 را برای بیمار خود در نظر بگیرد.
برای افرادی که دریچه مصنوعی نداشته و به دلایل دیگری وافارین استفاده میکند، مقدار INR را باید در حدود 2 (نه بالاتر) تنظیم نمود. به این ترتیب، ریسک خونریزی کاهش پیدا کرده و بدون قطع داروهای ضد انعقاد، میتوان درمان دندانپزشکی را انجام داد. البته مصرف دارو، باید از دو تا سه روز قبل از انجام درمان کاهش پیدا کند تا مقدار INR به حد مطلوب برسد.
دندانپزشکان برای کاهش خونریزی و یا قطع آن، یکسری اقدامات را به صورت موضعی انجام می دهند؛ مثلا، گاهی لازم است زخمها بخیه زده شوند تا از خونریزی آنها جلوگیری گردد. همچنین، دندانپزشکها معمولا از برخی داروها و ژلهای ضد انعقادی نیز استفاده میکنند.
با مصرف این نوع داروها و بکارگیری روش های گفته شده، در محل ایجاد زخم (زخمهای ناشی از کشیدن دندان و یا جراحی) به صورت موضعی تشکیل لخته اتفاق خواهد افتاد. ژلهای یاد شده، سرعت تشکیل لخته را افزایش داده و در نتیجه خونریزی خیلی زود قطع میگردد.
مصرف کنندگان داروهای نواک در مراجعه به دندانپزشک چه باید بکنند؟
داروهای نواک، دسته دیگری از داروهای ضد انعقاد هستند که بر فاکتورهای انعقادی خون اثر دارند. بازه اثربخشی این داروها، کوتاه تر از وافارین است؛ با این حال، اگر برای مدت طولانی مثلا 24 یا 48 ساعت قطع شوند، میتواند خطر آفرین باشد. به طوری که، احتمال ایجاد لخته را بالا برده و ممکن است منجر به ایجاد سکته مغزی گردد. به این ترتیب، حتی در مورد قطع داروهای ضد انعقادی نواک نیز، باید باید به نکاتی توجه نمود.
بر اساس نظر دکتر محمود افتخار زاده، متخصص قلب و عروق و آریتمیهای قلبی، اگر درمان دندانپزشکی شامل درمانهای ساده نظیر کشیدن دندان باشد، نیازی به قطع داروهای نواک نیست. حتی برای افرادی که برای ایمپلنت اقدام میکنند نیز، اگر کارهای لازم در طی یک جلسه تمام شود، نیازی به قطع دارو نیست.
ما اگر کشیدن بیش از سه دندان و یا درمان ایمپلنت بیش از سه جلسه باشد، یا در مواقعی که فرد نیاز به جراحیهای وسیع روی لثهها داشته باشد، میتوان داروی ضد انعقادی نواک را قطع نمود. اما در حالت کلی و برای اقدامات درمانی دندانپزشکی ساده نیازی به این کار نیست.
مدیریت مصرف انواع داروهای نواک برای دندانپزشکی چگونه است؟
معمولا درمانهای دندانپزشکی را میتوان با حذف تنها یک دوز از داروهای نواک انجام داد؛ برای پیشگیری از خونریزی ، میتوان در مواقعی به دندانپزشک مراجعه نمود که حداقل 12 ساعت از مصرف آخرین دوز از داروهای ضد انعقاد نواک گذشته باشد.
این مورد، درباره داروهای ضد انعقادی که باید یک بار در روز مصرف شوند (مثل ریواروکسابان) بهتر عملی میگردد؛ زیرا همان طور که قبلا گفته شد، داروی ریواروکسابان باید در فاصله یک روز یا 24 ساعت مصرف شود. بنابراین، در صورتی که قرار است به دندانپزشک مراجعه کنید، بهتر است داروی خود را بین 7 تا 8 شب و یا بعد از شام مصرف کنید.
با این شرایط، میتوانید از 12 ظهر روز بعد درمان دندانپزشکی خود را شروع کنید. چون با این زمانبندی، عملا بین 12 تا 16 ساعت از زمان مصرف آخرین دوز دارو گذشته و در نهایت، اثر ضد انعقادی دارو در زمان مراجعه به دندانپزشکی به حداقل میرسد.
برای افرادی که داروی اپیکسابان مصرف میکنند، تعداد دوز مصرفی دو بار در روز است؛ دوزهای این دارو باید در صبح و شب مصرف شوند که برای حالتی که قرار است دندانپزشکی انجام دهید، یک دوز از آن کافی است. برای مثال، در صورتی که قرار است درمان دندانپزشکی در صبح انجام شود، بیمار دوز صبح را نباید مصرف نماید.

چنانچه درمانهای دندانپزشکی فرد صبح زود تمام شده باشد، شخص میتواند داروی خود را چند ساعت پس از اتمام درمان مصرف کند؛ البته میتوان آن دوز را به کلی فراموش کرد و دوز مربوط به شب را مصرف نمود. به این ترتیب، بدون آن که نیازی به قطع داروهای ضد انعقاد خون باشد، شخص میتواند درمان دندانپزشکی خود را به طور کامل انجام دهد.
لیست داروهای ضد انعقادی در دندانپزشکی
لیست داروهای ضد انعقادی که در دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگیرند یا بر روی روند درمان تأثیر میگذارند، شامل چندین دسته مختلف است که هر یک به نوعی از انعقاد خون جلوگیری میکنند. این داروها، عمدتاً برای پیشگیری از تشکیل لخته خون در بیماران با خطر بالای ترومبوز (لخته شدن خون) تجویز میشوند و استفاده از آنها، در فرآیندهای دندانپزشکی نیاز به دقت و مدیریت ویژه دارد.
از معروفترین داروهای ضد انعقادی میتوان به وارفارین، هپارین، و انوکساپارین اشاره کرد. وارفارین یک داروی خوراکی است که با مهار ویتامین K، از تشکیل لختههای خونی جلوگیری میکند و نیاز به مانیتورینگ (پایش) دقیق وضعیت انعقادی خون (سطح INR) دارد؛ هپارین و انوکساپارین نیز، به عنوان داروهای تزریقی معمولاً در محیطهای بیمارستانی مورد استفاده قرار میگیرند.
از دیگر داروهای مهم ضد انعقاد، مهارکنندههای مستقیم ترومبین مانند داپیگاتران و مهارکنندههای فاکتور Xa (فاکتور انعقادی شماره 10) مانند ریواروکسابان و آپیکسابان هستند.
این داروهای جدیدتر، برخلاف وارفارین، نیاز به مانیتورینگ مستمر ندارند و از این رو استفاده راحتتری دارند. در دندانپزشکی، بیمارانی که این داروها را مصرف میکنند، نیاز به بررسی دقیقتر قبل از هرگونه مداخله جراحی دارند تا خطر خونریزی به حداقل برسد.
آسپیرین و کلوپیدوگرل نیز، داروهای ضد پلاکتی هستند که به طور معمول در پیشگیری از حوادث قلبی و عروقی تجویز میشوند و میتوانند بر روند درمانهای دندانپزشکی تأثیر بگذارند. آسپیرین با مهار تولید ترومبوکسان A2، از تجمع پلاکتها جلوگیری میکند و کلوپیدوگرل با مهار گیرندههای ADP در سطح پلاکتها عمل میکند.
دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میرمعصومی، دو تن از بهترین پزشکان متخصص درزمینهٔ قلب و عروق و آریتمی هستند. ایشان در کلینیک آریتمی توانیر واقع در خیابان عباسپور تهران، در حال فعالیت هستند.
تجربه بالای دکتر افتخار زاده درزمینهٔ درمان آریتمیهای قلبی، باعث شده تا بیماران زیادی تحت نظر ایشان به درمان مشکلات قلب و عروق خود بپردازند. جهت اطلاع از نحوه مراجعه به کلینیک آریتمی توانیر میتوانید به قسمت تماس با ما در همین وبسایت مراجعه نمایید.
6 دیدگاه دربارهٔ «مدیریت مصرف داروهای ضد انعقاد | چالش ها و راهکار ها»
دورود. بسیار عناوین خوبی رو کار کردین. بسیار جزیی و کامل توضیح دادین.
سلام. ممنون از همراهیتون.
سلام وقت بخير آقای دکتر خسته نباشید
ببخشید شخصی که آریتمی pvc در حد جزئی داره برای دندانپزشکی مشکلی داره یا نه؟ البته چند روز پیش نوار قلب و اکو انجام دادم که نرمال بود
خیر
سلام جناب آقای دکتر بنده 6سال قبل عمل آمبولی ریه انجام دادم وبه دستور دکترم تا آخر عمرم ریواروکسابان 20 باید مصرف کنم الان نیاز به دندان پزشکی دارم یعنی 2تا دندون نیاز به جراحی دارد و2تا نیاز به کشیدن موضوع را به دندانپزشک درمان گذاشتم گفتند باید دستور دکتر قلبت در میان گذاشته ودستور بدهد شما چه دستوری میفرماید با تشکر
سلام و وقت بخیر
برای کشیدن دندان نیازی به قطع ریواروکسابان نیست و صرفا با فاصله 12 ساعت از دوز دارو می توانید این کار را انجام دهید. البته اولویت در این موضوع نظر پزشک درمانگر است.