آریتمی قلبی در کودکان و تشخیص تپش قلب غیرطبیعی

آریتمی قلبی کودکان، اصطلاحا حالتی است که در آن ریتم طبیعی ضربان قلب کودک دچار اختلال می گرد؛ در آریتمی های قلبی کودکان، دو حالت تاکی کاردی (ضربان قلب خیلی سریع) و برادی کاردی (ضربان قلب کند) اتفاق می افتد.

به طور کلی، تعریف آریتمی از نظر تیم متخصص کلینیک آریتمی توانیر به صورت زیر است: آریتمی قلبی (Cardiac arrhythmia) تشخیصی پزشکی بر اساس نامنظم بودن ریتم طبیعی قلب است. در بیماران مبتلا به آریتمی قلبی، اختلالی در نحوه ی هدایت الکتریکی بین دو گره سینوسی و گره دهلیزی-بطنی وجود دارد.

برخلاف جمعیت بزرگسالان، آریتمی قلبی در کودکان کمتر اتفاق می افتد؛ و تنها 5 درصد از بستری های اورژانسی کودکان در بیمارستان، به آریتمی های قلبی علامت دار نسبت داده می شود. اما آریتمی قلبی در کودکان، بسیار با اهمیت است؛ چراکه می‌تواند زمینه‌ساز سایر اختلالات باشد. ^{Cardiac arrhythmias in childhood. Diagnostic considerations and treatment – PubMed (nih.gov)}

انواع مختلفی از آریتمی وجود دارد، که تعدادی از آن‌ها زندگی افراد را تهدید می‌کند. در ادامه مقاله به معرفی انواع آریتمی قلبی در کودکان، علائم آریتمی قلبی در کودکان و شیوه‌های درمانی آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

محدوده ضربان قلب طبیعی کودک

قبل از شروع مبحث انواع آریتمی قلبی، بهتر است از تعداد ضربان قلب کودکان یک تا دوازده سال اطلاعات کافی کسب کنیم. دقت کنید که این عدد به مواردی مانند سن فرد، سبک زندگی، بیماری‌های زمینه‌ای و… وابسته است. ضربان قلب در حال استراحت با افزایش سن کودکان کاهش می‌باید و محدوده طبیعی آن به‌صورت زیر تعریف می‌شود:

البته همان‌طور که گفته شد، این اعداد از فردی به فرد دیگر متفاوت است و تشخیص آن بر عهده متخصص قلب می‌باشد.

آریتمی قلبی در کودکان چیست و چگونه عمل می‌کند؟

در قلب، گروهی از عضلات گره‌های عصبی تولیدکننده جریان الکتریکی هستند که این گره‌ها با تولید ایمپالس‌های منظم به‌ صورت ریتمیک، انقباض و انبساط قلب را ایجاد می کنند.

به لطف وجود این سیستم، قلب انسان‌ به‌طور منظم می‌تپد. گاهی اوقات گره‌های قلبی و سیگنال‌های الکتریکی در قلب کودکان، دچار مشکل شده و ریتم طبیعی مختل می‌شود؛ این وضعیت، آریتمی قلبی در کودکان نام دارد. به بیانی ساده‌تر، آریتمی تغییر در ریتم منظم و طبیعی قلب است؛ در این حالت، نه‌تنها قلب بلکه سایر اعضای بدن نیز با مشکلات فراوانی رو‌به‌رو خواهند شد.

انواع آریتمی قلبی در کودکان

برخی از انواع آریتمی قلبی در کودکان مضر نیستند و آسیبی به این عضو حیاتی وارد نمی‌کنند، اما تعدادی از وخیم‌ترین اختلالات عملکردی قلب کودکان، به دلیل ریتم غیرطبیعی روی می‌دهند. از مهم‌ترین انواع آریتمی قلبی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سندرم کیو تی طولانی (LQTS)

سندروم کیوتی طولانی، یک اختلال در سیستم الکتریکی قلب بوده که ممکن است ارثی یا اکتسابی باشد. اگرچه برخی از افراد مبتلا به این سندروم، علائم بالینی مهمی را بروز نمی‌دهند؛ در سایر افراد بر اثر ورزش، خشم، هیجان و اضطراب ناگهانی ممکن است غش و آریتمی شدید ایجاد شود.

انقباضات زودرس قلبی

انقباض قلبی است که پیش از زمان درست و مناسب، برای وقوع یک ضربان طبیعی رخ می‌دهد؛ به این حالت، اکستراسیستول یا ضربان نابه‌جا نیز می‌گویند. برخی از انواع انقباضات زودرس بسیار خطرناک هستند.

تاکی کاردی

کلمه تاکی کاردی به معنی ضربان قلب سریع است، که ممکن است برای نوزادان به 160 بار در دقیقه نیز برسد.

افزایش درجه حرارت بدن، تحریک قلب توسط اعصاب و اختلالات سمی قلب از عوامل مهم تاکی کاردی به شمار می‌آیند. این حالت در برخی از کودکان نیازی به درمان ندارد.

بلوک تکانه‌های قلبی

بلوک قلبی، زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی به‌طور طبیعی نتوانند به حفره‌های قلب منتقل شوند.

برادی کاردی

واژه برادی کاردی به معنای ضربان قلب آهسته است، که معمولاً به کمتر از 60 ضربان در دقیقه اطلاق می‌شود. کاهش دمای بدن، افت ضربان قلب ناشی از تنفس در نوزادان زودرس و برخی از بیماری‌های قلبی از مهم‌ترین دلایل آن به شمار می‌آید.

ضربان قلب نامنظم در کودکان چه دلایلی دارد؟

علل مختلفی برای آریتمی قلبی در کودکان وجود دارد؛ آریتمی قلبی، می‌تواند در اثر عوامل محیطی یا بیماری‌های مادرزادی ایجاد شود که در هریک از آن‌ها، شدت و علائم بیماری متفاوت خواهد بود. موارد زیر از دیگر دلایل آریتمی قلبی کودکان به شمار می‌آید:

• تب
• عفونت عضله قلب (میوکاردیت)
• مصرف برخی از داروهای شیمیایی و کافئین
• اختلال در تعادل برخی از یون‌ها و هورمون‌ها (مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید)
• ناهنجاری‌های عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
• ناهنجاری‌های سیستم هدایت قلب (WPW)
• بیماری‌های مادرزادی قلبی
• بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم بروگادا
• استرس و اضطراب بیش از حد

علائم آریتمی قلبی در کودکان

آریتمی قلبی در کودکان، سبب می شود که خون مورد نیاز سایر اندام‌ها به‌طور کامل در بدن پمپ نشود؛ در نتیجه، برخی از کودکان دچار ضعف و بی‌حالی می‌شوند و تمایلی به فعالیت فیزیکی ندارند.

البته همه کودکان مبتلا به آریتمی، علائم واضح و روشنی از خود نشان نمی‌دهند و بعضاً در برخی از معاینات پزشکی، اولین مشاهدات از ضربان قلب نامنظم ثبت می‌شود. به همین دلیل بهتر است .به‌صورت دوره‌ای کودکان خود را نزد پزشک ببرید تا از وضعیت سلامت قلب اطمینان حاصل شود. همچنین، اگر علائم زیر را مشاهده کردید حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید

• خستگی مفرط
• تپش قلب و درد قفسه سینه
• سرگیجه و غش کردن
• سبکی سر
• تنگی نفس، تنفس سریع و پی‌در‌پی
• فشارخون پایین

چه عواملی ضربان نامنظم را تشدید می‌کند؟

• بیماری عروق کرونر، جراحی‌های قلب، تنگی عروق، حمله قلبی، دریچه‌های غیرطبیعی، کاردیومیوپاتی و… از فاکتورهای ریسکی هر نوع آریتمی به شمار می‌آیند.
• فشارخون بالا خطر ابتلا به بیماری‌های عروق قلبی را افزایش می‌دهد.
• آپنه خواب باعث توقف تنفس در هنگام خواب می‌شود؛ این حالت می‌تواند منجر به برادی کاردی و ضربان قلب نامنظم گردد.
• عناصری به نام الکترولیت ها مانند پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم به تحریک و ارسال تکانه‌های الکتریکی در قلب کمک می‌کنند. عدم تعادل در الکترولیت‌ها، می‌تواند سبب اختلال در فعالیت سیگنال‌های قلب شود.

عوارض و خطرات آریتمی قلبی در کودکان

از آنجایی که عارضه های قلبی در کودکان، معمولا قبل از تولد یا در سال های اول پس از تولد شناسایی می شوند، درمان آن ها بسیار آسان تر صورت می گیرد؛ با این حال، در برخی موارد با توجه به وخامت بیماری قلبی در کودکان احتمال دارد عوارض زیر بروز پیدا کنند:

• آسیب به ریه ها و مشکلات تنفسی
• لخته شدن خون
• مشکلات کلیوی و دیالیز
• آسیب های مغزی

روش‌های تشخیص آریتمی قلبی در کودکان

چندین روش مختلف برای تشخیص آریتمی قلبی در کودکان وجود دارد؛ بررسی اطلاعات در مورد بیماری‌های زمینه‌ای و سوابق پزشکی به همراه معاینه فیزیکی، اولین قدم تشخیصی به شمار می‌آید. اگر پزشک به آریتمی مشکوک باشد، نوار قلب (EKG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب تجویز می‌کند.

الکترودهای این دستگاه به قسمت‌های مختلف قفسه سینه، دست و پا متصل شده تا فعالیت‌های الکتریکی قلب مورد بررسی قرار گیرد. این تنها دستگاه تشخیصی آریتمی نیست! هولتر قلبی و دستگاه ثبت حمله، از سایر مواردی هستند که تشخیص آریتمی قلبی در کودکان را راحت‌تر می‌کنند.

هولتر، یک دستگاه قابل حمل بوده که به‌صورت شبانه‌روزی وضعیت قلب را بررسی می‌کند. اگر گاها علائم آریتمی احساس می‌شود، بهتر است از دکمه ثبت حمله دستگاه استفاده کنید؛ هر زمان که دکمه این دستگاه را فشار دهید، به مدت چند دقیقه وضعیت قلب شما بررسی می‌شود.

ازجمله سایر روش‌های تشخیصی آریتمی قلبی در کودکان می‌توان به تست ورزش، آزمایش خون، تست تیلت، پژواک‌نگاری قلب (TTE) و مطالعات الکتریکی فیزیولوژیکی اشاره کرد.

درمان آریتمی قلبی در کودکان

گزینه‌های درمانی آریتمی قلبی کودکان بسیار گسترده است و وابسته به نوعی بیماری، سن بیمار و شدت آریتمی متفاوت عمل می‌کند؛ البته، برخی از مشکلات ریتمیک نیازی به درمان ندارند.

برنامه درمانی ضربان قلب نامنظم کودکان شامل تغییرات سبک زندگی، روش‌های دارویی، کاتتریزاسیون قلبی، کاشت دستگاه ضربان‌ساز، دفیبریلاتور و جراحی قلب است که در ادامه، بیشتر بررسی خواهند شد.

• داروهای زیادی وجود دارند که به تنظیم ضربان قلب کمک می‌کنند. البته گاهی اوقات، داروهای ضد آریتمی می‌توانند علائم را افزایش دهند و عوارض جانبی ناخواسته‌ای ایجاد کنند؛ بنابراین، استفاده و اثربخشی آن‌ها باید توسط پزشک و والدین کودکان به‌دقت کنترل شود.
• استرس، فشار روحی، استفاده از برخی مواد غذایی مثل کافئین و فست‌فود می‌تواند سبب ایجاد آریتمی یا تشدید آن‌ها شود. متخصص قلب ممکن است توصیه کند که کودک شما از این عوامل دوری کرده یا سبک زندگی خود را تغییر دهد.
• در روش کاتتریزاسیون قلبی (ابلیشن)، یک لوله نازک به نام کاتتر، از طریق ورید به سمت قلب هدایت‌شده تا با استفاده از انرژی گرمایی و سرمایی و ایجاد اسکار، سیگنال‌های غیرطبیعی را مسدود کنند. این روش با بیهوشی کامل انجام‌شده و عوارض جانبی بسیار کمی دارد. در بیش از 90 درصد مواقع، این کار به‌طور دائمی آریتمی را درمان می‌کند.
• ضربان‌ساز و دفیبریلاتور، دو نوع دستگاه پزشکی هستند که برای آریتمی استفاده می‌شوند؛ ضربان‌ساز، وسیله است که زیرپوست قرار می‌گیرد و به قلب متصل می‌شود. این وسیله، سیگنال‌های ضعیفی را برای کمک به ضربان طبیعی قلب ارسال می‌کند.
• جراحی، گزینه آخر برای کودکان مبتلا به آریتمی شدید است که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند.

 لیست دارو های درمانی آریتمی کودکان

آیا آریتمی در کودکان منجر به مرگ می‌شود؟

آریتمی در کودکان، می‌تواند نگرانی‌های زیادی برای والدین به همراه داشته باشد؛ اما آیا این وضعیت به مرگ منجر می‌شود؟ پاسخ به این سؤال به عوامل متعددی بستگی دارد. اکثر موارد آریتمی، در کودکان خوش‌خیم هستند و نیازی به درمان خاصی ندارند؛ با این حال، برخی از انواع آریتمی ممکن است خطرناک باشند و نیاز به مداخلات پزشکی داشته باشند.

آریتمی‌های خطرناک، می‌توانند منجر به کاهش کارایی قلب در پمپاژ خون شوند که در موارد نادر، ممکن است تهدیدی برای زندگی کودک باشد. انواعی از آریتمی ها مانند تاکی‌کاردی سوپراونتریکولار (SVT) و سندرم QT طولانی (LQTS)، می‌توانند نیازمند درمان‌های فوری و نظارت دقیق باشند.

این شرایط، ممکن است باعث افزایش خطر سنکوپ (غش) و در برخی موارد نادر، آریتمی‌های خطرناک‌تر مانند فیبریلاسیون بطنی شوند که می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی شود.

تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب آریتمی در کودکان، می‌تواند خطرات را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. والدین باید به علائم هشداردهنده مانند تپش قلب شدید، درد قفسه سینه، تنگی نفس و غش کردن توجه کنند و در صورت مشاهده این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنند.

پزشکان ممکن است، از روش‌های تشخیصی مانند الکتروکاردیوگرام (ECG) و مانیتورینگ هولتر برای بررسی وضعیت قلب کودک استفاده کنند.

درمان‌های ممکن برای آریتمی شامل داروها، روش‌های کاتتریزاسیون قلب و در موارد خاص، استفاده از دستگاه‌های الکتریکی مانند دفیبریلاتور داخلی است. با پیگیری و مدیریت دقیق، بسیاری از کودکان مبتلا به آریتمی می‌توانند زندگی نرمال و سالمی داشته باشند.

به طور کلی، در حالی که برخی از انواع آریتمی در کودکان ممکن است جدی باشند، با تشخیص و درمان مناسب، خطر مرگ به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. والدین باید همیشه علائم را جدی بگیرند و با متخصص قلب کودکان مشورت کنند تا بهترین مسیر درمانی برای فرزندشان را تعیین کنند.

مراجع به متخصص آریتمی برای درمان آریتمی کودکان

آریتمی قلبی در کودکان، می‌تواند خطرات و بیماری‌های زیادی را به همراه بیاورد. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکرشده، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.

کلینیک آریتمی توانیر در تهران، با استفاده از تجارب متخصصین حاذق کشور به همراه پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی، در تلاش است تا گام بزرگی در راستای سلامت جامعه بردارد.

تست تیلت، اکوکاردیوگرافی، درمان آریتمی با استفاده از روش منجمد کردن، از بین بردن کانون‌های آریتمی و… ازجمله خدماتی است که در این مرکز انجام می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت، با ما در تماس باشید.