قلب، اندامی عضلانی و توخالی است که با ریتمی مشخص، خون را به سراسر بدن پمپ می‌کند. با این‌حال، برخی از عوامل محیطی و بیماری‌ها سبب اختلال ریتم قلبی می‌شوند. درنتیجه ممکن است ضربان قلب خیلی سریع (تاکی کاردی)، خیلی کند (برادی‌کاردی) یا نامنظم باشد. به این حالت، اصطلاحاً آریتمی قلبی (Cardiac arrhythmia) می‌گویند.
آریتمی قلبی در کودکان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و می‌تواند زمینه‌ساز سایر اختلالات باشد. انواع مختلفی از آریتمی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها زندگی افراد را تهدید می‌کند. در ادامه مقاله به معرفی انواع آریتمی قلبی در کودکان، علل و شیوه‌های درمانی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
محدوده ضربان قلب طبیعی
قبل از شروع مبحث آریتمی، بهتر است از تعداد ضربان قلب کودکان یک تا دوازده سال اطلاعات کافی کسب کنیم. این عدد به مواردی مانند سن فرد، سبک زندگی، بیماری‌های زمینه‌ای و… وابسته است. ضربان قلب در حال استراحت با افزایش سن کودکان کاهش می‌باید و محدوده طبیعی آن به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
| نوزادان یک تا یازده ماهه | 80-160 ضربه در دقیقه |
| کودکان 1 تا 2 ساله | 80 تا 130 ضربه در دقیقه |
| کودکان 3 تا 4 ساله | 55 تا 85 ضربه در دقیقه |
| کودکان 5 تا 6 ساله | 75 تا 115 ضربه در دقیقه |
البته همان‌طور که گفته شد، این اعداد از فردی به فرد دیگر متفاوت است و تشخیص آن بر عهده متخصص قلب می‌باشد.
آریتمی قلبی در کودکان چیست و چگونه عمل می‌کند؟
در قلب گروهی از عضلات به شکل گره‌های تولیدکننده جریان الکتریکی هستند که این گره‌ها با تولید ایمپالس‌های منظم سبب انقباض و انبساط قلب به‌صورت ریتمیک می‌شود. به لطف وجود این سیستم قلب انسان به‌طور منظم می‌تپد. گاهی اوقات گره‌های قلبی و سیگنال‌های الکتریکی در قلب کودکان دچار مشکل شده و ریتم طبیعی مختل می‌شود. این وضعیت آریتمی قلبی در کودکان نام دارد. به بیانی ساده‌تر، آریتمی تغییر در ریتم منظم و طبیعی قلب است. در این حالت، نه‌تنها قلب بلکه سایر اعضای بدن نیز با مشکلات فراوانی رو‌به‌رو خواهند شد.
انواع آریتمی قلبی در کودکان
برخی از انواع آریتمی قلبی در کودکان مضر نیستند و آسیبی به این عضو حیاتی وارد نمی‌کنند، اما تعدادی از وخیم‌ترین اختلالات عملکردی قلب کودکان، به دلیل ریتم غیرطبیعی روی می‌دهند. از مهم‌ترین انواع آریتمی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سندرم کیو تی طولانی (LQTS)
این حالت یک اختلال در سیستم الکتریکی قلب است. کیوتی طولانی ممکن است ارثی یا اکتسابی باشد. اگرچه برخی از افراد مبتلا علائم بالینی مهمی را بروز نمی‌دهند، در سایر افراد بر اثر ورزش، خشم، هیجان و اضطراب ناگهانی ممکن است غش و آریتمی شدید ایجاد شود.
انقباضات زودرس قلبی
انقباض قلبی است که پیش از زمان موردنظر برای وقوع یک ضربان طبیعی رخ می‌دهد. به این حالت اکستراسیستول یا ضربان نا به‌جا نیز می‌گویند. برخی از انواع انقباضات زودرس بسیار خطرناک هستند.
تاکی کاردی
کلمه تاکی کاردی به معنی ضربان قلب سریع است که ممکن است برای نوزادان به 160 بار در دقیقه نیز برسد. افزایش درجه حرارت بدن، تحریک قلب توسط اعصاب و اختلالات سمی قلب از عوامل مهم تاکی کاردی به شمار می‌آیند. این حالت در برخی از کودکان نیازی به درمان ندارد.
بلوک تکانه‌های قلبی
بلوک قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی به‌طور طبیعی نتوانند به حفره‌های قلب منتقل شوند.
برادی کاردی
واژه برادی کاردی به معنای ضربان قلب آهسته است که معمولاً به کمتر از 60 ضربان در دقیقه اطلاق می‌شود. کاهش دمای بدن، افت ضربان قلب ناشی از تنفس در نوزادان زودرس و برخی از بیماری‌های قلبی از مهم‌ترین دلایل آن به شمار می‌آید.
ضربان قلب نامنظم در کودکان چه دلایلی دارد؟
علل مختلفی برای آریتمی قلبی کودکان وجود دارد. آریتمی قلبی می‌تواند در اثر عوامل محیطی یا بیماری‌های مادرزادی ایجاد شود که در هریک از آن‌ها، شدت و علائم بیماری متفاوت خواهد بود. موارد زیر از سایر دلایل آریتمی قلبی کودکان به شمار می‌آیند:
- تب
- عفونت عضله قلب (میوکاردیت)
- مصرف برخی از داروهای شیمیایی و کافئین
- اختلال در تعادل برخی از یون‌ها و هورمون‌ها (مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید)
- ناهنجاری‌های عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- ناهنجاری‌های سیستم هدایت قلب (WPW)
- بیماری‌های مادرزادی قلبی
- بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم بروگادا
- استرس و اضطراب بیش از حد
علائم آریتمی قلبی در کودکان
آریتمی قلبی در کودکان سبب شده تا خون مورد نیاز سایر اندام‌ها به‌طور کامل در بدن پمپ نشود. درنتیجه برخی از کودکان دچار ضعف و بی‌حالی می‌شوند و تمایلی به فعالیت فیزیکی ندارند. البته همه کودکان مبتلا به آریتمی، علائم واضح و روشنی از خود نشان نمی‌دهند و بعضاً در برخی از معاینات پزشکی، اولین مشاهدات از ضربان قلب نامنظم ثبت می‌شود. به همین دلیل بهتر است به‌صورت دوره‌ای کودکان خود را نزد پزشک ببرید تا از وضعیت سلامت قلب اطمینان حاصل شود. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- خستگی مفرط
- تپش قلب و درد قفسه سینه
- سرگیجه و غش کردن
- سبکی سر
- تنگی نفس، تنفس سریع و پی‌در‌پی
- فشارخون پایین
چه عواملی ضربان نامنظم را تشدید می‌کند؟
- بیماری عروق کرونر، جراحی‌های قلب، تنگی عروق، حمله قلبی، دریچه‌های غیرطبیعی، کاردیومیوپاتی و… از فاکتورهای ریسکی هر نوع آریتمی به شمار می‌آیند.
- فشارخون بالا خطر ابتلا به بیماری‌های عروق قلبی را افزایش می‌دهد.
- آینه خواب باعث توقف تنفس در هنگام خواب می‌شود. این حالت می‌تواند منجر به برادی کاردی و ضربان قلب نامنظم گردد.
- عناصری به نام الکترولیت مانند پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم به تحریک و ارسال تکانه‌های الکتریکی در قلب کمک می‌کنند. عدم تعادل در الکترولیت‌ها می‌تواند سبب اختلال در فعالیت سیگنال‌های قلب شود.
روش‌های تشخیصی آریتمی قلبی در کودکان
چندین روش مختلف برای تشخیص آریتمی قلبی در کودکان وجود دارد. بررسی اطلاعات در مورد بیماری‌های زمینه‌ای و سوابق پزشکی به همراه معاینه فیزیکی اولین قدم تشخیصی به شمار می‌آید. اگر پزشک به آریتمی مشکوک باشد، نوار قلب (EKG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب تجویز می‌کند. الکترودهای این دستگاه به قسمت‌های مختلف قفسه سینه، دست و پا متصل شده تا فعالیت‌های الکتریکی قلب مورد بررسی قرار گیرد. این تنها دستگاه تشخیصی آریتمی نیست! هولتر قلبی و دستگاه ثبت حمله از سایر مواردی هستند که تشخیص آریتمی را راحت‌تر می‌کنند.
هولتر یک دستگاه قابل حمل بوده که به‌طور شبانه‌روزی وضعیت قلب را بررسی می‌کند. اگر گاها علائم آریتمی احساس می‌شود، بهتر است از دکمه ثبت حمله دستگاه استفاده کنید. هر زمان که دکمه این دستگاه را فشار دهید، به مدت چند دقیقه وضعیت قلب شما بررسی می‌شود. ازجمله سایر روش‌های تشخیصی می‌توان به تست ورزش، آزمایش خون، تست تیلت، پژواک‌نگاری قلب (TTE) و مطالعات الکتریکی فیزیولوژیکی اشاره کرد.
همچنین در وبلاگ کلینیک آریتمی توانیر بخوانید:
بیماری پاتس (Pots) چیست و چگونه درمان می‌شود؟
سکته قلبی؛ هر آنچه باید در مورد سکته قلبی بدانید
تفاوت PVC با آریتمی تاکی کاردی بطنی چیست؟
آریتمی تاکی کاردی بطنی یا وی تک چیست؟
درمان آریتمی قلبی در کودکان
گزینه‌های درمانی آریتمی بسیار گسترده است و وابسته به نوعی بیماری، سن بیمار و شدت آریتمی متفاوت عمل می‌کند. البته برخی از مشکلات ریتمیک نیازی به درمان ندارند. برنامه درمانی ضربان قلب نامنظم شامل تغییرات سبک زندگی، روش‌های دارویی، کاتتریزاسیون قلبی، کاشت دستگاه ضربان‌ساز، دفیبریلاتور و جراحی قلب است.
- داروهای زیادی وجود دارند که به تنظیم ضربان قلب کمک می‌کنند. البته گاهی اوقات، داروهای ضد آریتمی می‌توانند علائم را افزایش دهند و عوارض جانبی ناخواسته‌ای ایجاد کنند، بنابراین استفاده و اثربخشی آن‌ها باید توسط پزشک و والدین کودکان به‌دقت کنترل شود.
- استرس، فشار روحی، استفاده از برخی مواد غذایی مثل کافئین و فست‌فود می‌تواند سبب ایجاد آریتمی یا تشدید آن‌ها شود. متخصص قلب ممکن است توصیه کند که کودک شما از این عوامل دوری کرده یا سبک زندگی خود را تغییر دهد.
- درروش کاتتریزاسیون قلبی (ابلیشن) یک لوله نازک به نام کاتتر از طریق ورید به سمت قلب هدایت‌شده تا با استفاده از انرژی گرمایی و سرمایی و ایجاد اسکار، سیگنال‌های غیرطبیعی را مسدود کنند. این روش با بیهوشی کامل انجام‌شده و عوارض جانبی بسیار کمی دارد. در بیش از 90 درصد مواقع، این کار به‌طور دائمی آریتمی را درمان می‌کند.
- ضربان‌ساز و دفیبریلاتور دو نوع دستگاه پزشکی هستند که برای آریتمی استفاده می‌شوند. ضربان‌ساز وسیله است که زیرپوست قرار می‌گیرد و به قلب متصل می‌شود. این وسیله سیگنال‌های ضعیفی را برای کمک به ضربان طبیعی قلب ارسال می‌کند.
- جراحی گزینه آخر برای کودکان مبتلا به آریتمی شدید است که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند.
مراجع به متخصص آریتمی برای درمان آریتمی کودکان
آریتمی قلبی در کودکان می‌تواند خطرات و بیماری‌های زیادی را به همراه بیاورد. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکرشده، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. کلینیک آریتمی توانیر با استفاده از تجارب متخصصین حاذق کشور به همراه پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی در تلاش است تا گام بزرگی در راستای سلامت جامعه بردارد. تست تیلت، اکوکاردیوگرافی، درمان آریتمی با استفاده از روش منجمد کردن، از بین بردن کانون‌های آریتمی و… ازجمله خدماتی است که در این مرکز انجام می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با ما در تماس باشید.
