از 0 تا 100 شوک الکتریکی قلب

الکتروشوک قلبی یا دفیبریلاسیون (Defibrillation) یک روش درمانی است، که برای بازگرداندن ضربان قلب به حالت طبیعی، پس از آریتمی و ایست قلبی استفاده می‌شود. با انجام شوک قلبی در بیمارستان بوسیله الکترودها، جریان الکتریکی به قلب اعمال می‌شود تا ضربان قلب را به حالت نرمال بازگرداند. فناوری دفیبریلاتور کاشتنی قلبی، پس از دهه 1950 معروف شد و امروزه، به عنوان یک روش مؤثر و پایدار در درمان بسیاری از بیماران با مشکلات قلبی استفاده می‌شود. ^{Electrical Cardioversion | Johns Hopkins Medicine}

الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی، پالس های الكتريكي كاملاً كنترل شده به قلب اعمال می‌کند و باعث بازگشت ضربان به حالت طبیعی می‌شود. این روش، به‌ویژه در مواقعی که قلب دچار آریتمی‌های خطرناک مانند فیبریلاسیون بطنی یا تاکی‌کاردی بطنی شده باشد، استفاده می‌شود.

با استفاده از دستگاه‌های شوک الکتریکی قلب، جریان الکتریکی قوی به قلب ارسال می‌شود که منجر به توقف موقت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی قلب و بازگرداندن ضربان منظم آن می‌گردد. این تکنیک به‌عنوان یک اقدام اورژانسی در موقعیت‌های حاد قلبی مانند ایست قلبی نیز کاربرد دارد. اهمیت شناخت و استفاده صحیح از شوک قلبی، نقش حیاتی در افزایش شانس بقا و بهبود بیمار دارد.  ^{What is Defibrillation Used For? (clevelandclinic.org)}

از آنجا که برخی علائم حمله قلبی، مانند تنگی نفس و ضربان نامنظم، ممکن است با علائم حمله پانیک اشتباه گرفته شوند، تشخیص صحیح اهمیت بالایی دارد؛ به‌ویژه زمانی که الکتروشوک قلبی در درمان موارد ایست قلبی، نقش حیاتی دارد. برای آشنایی با تفاوت این دو وضعیت، پیشنهاد می‌کنیم مطلب «تفاوت حمله پانیک و حمله قلبی» را مطالعه کنید. 

کاربرد الکتروشوک در ناهنجاری های قلبی

الکتروشوک قلبی (دفیبریلاسیون)، به عنوان یکی از دارو های درمان آریتمی قلبی، استفاده از جریان الکتریکی برای کمک به قلب برای بازگشت به ریتم طبیعی است. الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی زمانی مؤثرتر است، که کادر درمان شوک قلبی را در اسرع وقت پس از شروع آریتمی وارد کنند.

آریتمی می‌تواند باعث مشکلاتی مانند غش، سکته مغزی، حمله قلبی و حتی مرگ ناگهانی قلبی شود. با دفیبریلاسیون الکتریکی، یک شوک پرانرژی به قلب فرستاده می‌شود تا ریتم را به حالت طبیعی باز گرداند. برخی از مواردی که از الکتروشوک قلبی برای بهبود علائم آن‌ها استفاده می‌شود، شامل موارد زیر هستند:

1. ایست قلبی؛ شرایطی که در آن فرد به طور ناگهانی هشیاری خود را از دست داده، به محیط پاسخگو نیست و نبض ندارد.
2. فیبریلاسیون بطنی (VF)؛ یک ریتم متلاطم و نامنظم قلب، که از پمپاژ مؤثر خون توسط قلب جلوگیری می‌کند.
3. تاکی‌کاردی بطنی (VT)؛ عملکرد سریع و غیرطبیعی قلب، که از بطن‌ها منشأ می‌گیرد و در صورت عدم اصلاح، می‌تواند منجر به ایست قلبی شود.
4. موارد خاصی از فیبریلاسیون دهلیزی (AF)؛ اگرچه دفیبریلاسیون همیشه انتخاب اول درمانی برای AF نیست، اما ممکن است در شرایط اضطراری استفاده شود.

توجه به این نکته ضروری است که دفیبریلاسیون، فقط باید توسط متخصصان پزشکی آموزش دیده یا افرادی که آموزش مناسب در استفاده از دفیبریلاتورهای خارجی خودکار (AEDs) دارند، انجام شود.

دقت کنید که، از آن‌جایی که برخی ناهنجاری‌های قلبی مانند تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است نیاز به اقدامات اورژانسی مانند دفیبریلاسیون داشته باشند، انتخاب ورزش مناسب برای بیماران آریتمی قلبی باید با دقت و مشورت پزشکی صورت گیرد.

انواع دستگاه های شوک قلبی یا دفیبریلاتور

از دستگاه‌های مختلفی، برای اعمال الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی استفاده می‌گردد؛ این دستگاه ها، با نام های تجاری مختلفی به بازار عرضه شده اند.

در ادامه 4 دسته اصلی از دستگاه های الکتروشوک موجود در بیمارستان ها و مراکز درمانی ذکر خواهند شد.

دستگاه شوک الکتریکی خارجی خودکار (Automated External Defibrillator):

معروف‌ترین دستگاه‌های الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی، دفیبریلاتورهای خارجی خودکار (AED) هستند که از پالس‌های الکتریکی، برای درمان ایست قلبی در چند دقیقه اول آریتمی استفاده می‌کنند. پس از اتصال به بدن، پدهای الکترود شروع به تشخیص بی‌نظمی می‌کنند. این دستگاه‌ها، می‌توانند فیبریلاسیون و تاکی‌کاردی بطنی را شناسایی کنند. اگر دستگاه متوجه یکی از این ریتم‌های نامنظم قلب شود، برای بازگرداندن نبض بیمار شوک وارد می‌کند. ^{What is AED? | Learn What an AED Is | Red Cross}

دستگاه شوک الکتریکی خارجی دستی (Manual External Defibrillator):

دستگاه‌های MED، عمدتاً توسط تکنسین‌هایی آموزش‌دیده استفاده می‌شود. برخلاف AED و سایر دستگاه‌ها، دفیبریلاتورهای خارجی دستی نیاز دارند تا کاربر فرکانس ضربه خاصی را انتخاب کند و شوک را در زمان معینی اعمال کند. آن‌ها به طور خودکار ضربان قلب بیمار را تشخیص نمی‌دهند و ولتاژ را برای کاربر انتخاب نمی‌کنند؛ به عبارت دیگر، این سیستم به جای تکیه بر ویژگی‌های خودکار کاملاً دستی است. این نوع دستگاه، همانی است که احتمالاً استفاده از آن را در شوک دادن به قلب در بیمارستان یا برنامه‌های تلویزیونی دیده‌اید.

دستگاه دفیبریلاتور کاشتنی (Implantable Cardioverter Defibrillators):

دفیبریلاتورهای قلبی قابل کاشت، تجهیزات پزشکی هستند که جراحان در بدن بیمار کاشت می‌کنند. پزشکان ICD را در زیر استخوان ترقوه بیمار نصب می‌کنند؛ سیم‌های نازک به قلب متصل می‌شوند و دستگاه باتری دار در صورت تشخیص ضربان قلب نامنظم، شوک الکتریکی به قلب می‌فرستد. مدل‌های جدیدتر ICD ها، به عنوان ضربان‌ساز نیز عمل می‌کنند. ^{Implantable cardioverter-defibrillators (ICDs) – Mayo Clinic}

دستگاه دفیبریلاتور پوشیدنی (Wearable Cardioverter Defibrillators):

دفیبریلاتورهای پوشیدنی (WCD)، دستگاه‌های دفیبریلاسیون هستند که بیماران به عنوان جلیقه زیر لباس خود می‌پوشند. حسگرهای موجود در WCD می‌توانند آریتمی بطنی را تشخیص دهند. اگر چنین شود، WCD یک شوک برای درمان و بازیابی ضربان قلب کاربر اعمال می‌کند. WCDها کاملاً خودکار هستند و برای وارد کردن یک شوک نجات‌دهنده نیازی به حضور افراد ناظر یا متخصص پزشکی ندارند. در اصل، WCDها نسخه خارجی و قابل جابه‌جایی یک ICD هستند^{. Types of Defibrillator: Overview and Uses – Avive}

اتفاقات قبل، هنگام و بعد از دریافت الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی

دانستن پیشامدهایی که در زمان الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی رخ می‌دهد، می‌تواند برای شما مفید باشد.

1. قبل از الکتروشوک، تا زمانی که دفیبریلاتور آماده شود، تکنسین یا پزشک می‌تواند با انجام احیای قلبی ریوی (CPR) ریسک را کاهش دهد. باید قبل از شوک اطمینان حاصل شود، که بدن فردی با بدن بیمار تماس نداشته باشد.
2. هنگام شوک، دو پد روی سینه قرار می‌گیرند؛ یکی از پدها زیر شانه راست و دیگری زیر نوک پستان چپ، قرار خواهد گرفت. دفیبریلاسیون برای مدت کوتاهی ماهیچه قلب را متوقف می‌کند، تا به قلب اجازه تولید یک تکانه الکتریکی و شروع ریتمی طبیعی را بدهد.
3. بعد از شوک، تکنسین دوباره CPR را به مدت دو دقیقه انجام می‌دهد و نبض و ریتم قلب را بررسی می‌کند. در صورت لزوم، آن‌ها CPR بیشتری انجام می‌دهند و شوک قلبی دیگری به بیمار وارد می‌کنند. همچنین اگر دفیبریلاسیون مؤثر نبود، از داروهایی مانند اپی‌نفرین یا آمیودارون استفاده می‌شود.

در نهایت، مراقبت های بعد از نصب دفیبریلاتور نیز می تواند تا حد زیادی از ایجاد عوارضی که در ادامه بررسی می شود، جلوگیری کند.از دیگر سندروم هایی که به موجب ناهنجاری قلبی، می توانند سبب ایست قلبی شوند و استفاده از دفیبریلاسیون در آن برای بازگرداندن بیمار ضروری است، سندورم QT طولانی قلب است.

نکات کلیدی در استفاده از دستگاه دفیبریلاتور (الکتروشوک)

استفاده صحیح از دستگاه دفیبریلاتور (چه نوع خودکار AED و چه نوع دستی) می‌تواند در شرایط بحرانی تفاوت بین مرگ و زندگی باشد. رعایت چند نکته مهم، ایمنی بیمار و کارکنان درمان را تضمین می‌کند و احتمال موفقیت دفیبریلاسیون را افزایش می‌دهد.

• ارزیابی سریع و دقیق بیمار: قبل از استفاده از دفیبریلاتور، باید مطمئن شوید بیمار بیهوش است، تنفس طبیعی ندارد، و نبض قابل لمس نیست. در صورت شک، بلافاصله CPR را آغاز کنید و دستگاه شوک را آماده نمایید.
• تضمین ایمنی محیط: اطمینان حاصل کنید که بیمار در محیط خشک قرار دارد و تماس با فلز یا آب وجود ندارد. همچنین قبل از تحویل شوک، با صدای بلند اعلام کنید: «از بیمار فاصله بگیرید» تا از بروز شوک ناخواسته به اطرافیان جلوگیری شود.
• قرار دادن صحیح پدهای شوک: پدها باید مطابق دستورالعمل روی سینه برهنه بیمار نصب شوند: یکی در قسمت فوقانی راست قفسه سینه و دیگری در بخش تحتانی چپ. هرگونه رطوبت یا موی زیاد باید پاک یا تراشیده شود.
• اجتناب از وقفه‌های طولانی در CPR: در صورت استفاده از دستگاه دستی، بلافاصله پس از هر شوک، CPR را از سر بگیرید. وقفه‌های طولانی بین شوک و ماساژ قلبی تأثیر درمان را کاهش می‌دهد.
• بررسی ریتم قبل و بعد از شوک: در مدل‌های دستی، پرستار باید با تفسیر مانیتور قلب، ریتم‌های قابل شوک (مانند VT بدون نبض یا VF) را تشخیص دهد. پس از شوک، باید بلافاصله ریتم و علائم حیاتی مجدداً ارزیابی شوند.
• مستندسازی دقیق و فوری: هر استفاده از دفیبریلاتور باید همراه با ثبت زمان، نوع ریتم، تعداد شوک‌ها، پاسخ بیمار و سایر اقدامات انجام‌شده باشد.

عوارض شوک الکتریکی قلب

شوک الکتریکی قلب، با خطرات و مشکلات احتمالی همراه است؛ اما مزایای نجات جان با استفاده از الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی، به وضوح بیشتر از معایب آن است. برخی از خطرات و عوارض شوک الکتریکی قلب شامل:

بعد از شوک قلبی چه کارهایی برای بازگشت به زندگی عادی لازم است؟

اگر دفیبریلاسیون دریافت کرده‌اید یا ICD دارید، به مصرف داروهایی که پزشک برای شما تجویز کرده است، ادامه دهید. همچنین باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید، تا مطمئن شوید که ICD شما درست کار می‌کند.

اگر بکارگیری الکتروشوک در شرایط نامناسبی اتفاق افتاده باشد، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها زمان نیاز داشته باشید تا بدن خود را به حالت قبل برگردانید. انجام انواع درمان می‌تواند به بهبود شما کمک کند، اما زمان و صبر می‌طلبد. متخصصان کلینیک آریتمی تهران، آماده راهنمایی و همراهی شما تا بهبودی کاملتان بعد از دریافت الکتروشوک هستند.

سوالات متداول در مورد شوک الکتریکی قلب

• دفیبریلاسیون چیست؟
  دفیبریلاسیون (الکتروشوک قلبی) روشی اورژانسی برای درمان آریتمی‌های خطرناک قلبی است. در این روش با وارد کردن جریان الکتریکی کنترل‌شده به قلب، فعالیت الکتریکی غیرطبیعی متوقف می‌شود تا قلب بتواند ریتم طبیعی خود را بازیابی کند.
  
• دفیبریلاتور چیست؟
  دفیبریلاتور دستگاهی است که برای انجام شوک قلبی استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها انواع مختلفی دارند: خارجی خودکار (AED)، خارجی دستی، کاشتنی (ICD) و پوشیدنی (WCD). هرکدام از این دستگاه‌ها بسته به شرایط بیمار و محیط درمانی، کاربرد خاصی دارند.
  
• کاربرد دستگاه الکتروشوک چیست؟
  کاربرد اصلی دفیبریلاتور، درمان ریتم‌های خطرناک قلبی مانند فیبریلاسیون بطنی (VF)، تاکی‌کاردی بطنی (VT) بدون نبض و ایست قلبی است. این دستگاه می‌تواند با یک شوک قوی، ریتم غیرطبیعی قلب را متوقف کرده و شرایط را برای بازگشت ضربان منظم قلب فراهم کند.
  
• احیای قلب با دستگاه شوک برقی چگونه انجام می‌شود؟
  زمانی که بیمار دچار ایست قلبی می‌شود، در کنار انجام CPR (ماساژ قلبی و تنفس کمکی)، دستگاه شوک مورد استفاده قرار می‌گیرد. الکترودها روی قفسه سینه بیمار قرار می‌گیرند و پس از تحلیل ریتم قلب، در صورت نیاز شوک الکتریکی اعمال می‌شود. پس از شوک، دوباره CPR ادامه پیدا می‌کند تا قلب به ریتم طبیعی برگردد.