تغذیه بیماران مبتلا به کلسترول بالا و بیماری های قلبی و عروقی باید تحت رژیم های درمانی خاصی نظیر رژیم های مصرف سبزیجات صورت بگیرد. از آنجایی که رژیم غذایی بیماران قلبی که سابقه ابتلا به کلسترول بالا دارند باید عاری از مواد غذایی با چربی باشد، استفاده از رژیم غذایی غیرتخصصی می تواند اثرات جبران ناپذیری برای سلامتی فرد به دنبال داشته باشد.
کلسترول بالا به‌عنوان یکی از علل اصلی ایجاد بیماریهای قلبی و عروقی و انواع مختلف آریتمی‌های قلبی بهحساب می‌آید؛ اما سؤال مهم این است که آیا کلسترول بالا به‌طور مستقیم با رژیم غذایی در ارتباط است یا تنها ژنتیک افراد منجر به ایجاد آن می‌گردد؟
به‌طورکلی، کلسترول بالا میتواند به صورت یک بیماری ارثی و وابسته به ژن‌های فرد در نظر گرفته شود. به‌طوری‌که در بسیاری از موارد، علی‌رغم رعایت پرهیزهای غذایی و یا داشتن رژیم‌های غذایی اصولی و سالم، بازهم فرد به کلسترول بالا دچار است. در این‌گونه شرایط به‌طور قطعی می‌توان گفت که عامل ایجاد کلسترول بالا در این فرد، ژنتیک و سابقه خانوادگی این بیماری است؛ اما به جز مواردی از این قبیل، سطح بالای کلسترول در بسیاری از افراد در اثر رژیم‌های غذایی غیر صحیح به وجود می‌آید.
پرهیزهای غذایی باید از همان ابتدای کودکی آغاز شود. در غیر این صورت، ممکن است مشکلاتی در سنین جوانی برای شخص به وجود آید. برای مثال، فردی که تا 30 سالگی هیچ‌گونه پرهیز غذایی نداشته باشد، آسیب‌های اولیه را به بدن خود وارد کرده است.
با این‌حال، بهتر است به‌محض اطلاع از اثرات منفی رژیم‌های نادرست از آن‌ها پرهیز کنیم. برای مثال، مصرف روغن‌های جامد یا مواد غذایی مانند جگر (حتی برای کم‌خونی) بههیچعنوان توصیه نشده و باید از برنامه غذایی حذف گردد.
در این مقاله قصد داریم به بررسی اثر تغذیه بر ایجاد کلسترول بالا و یا کنترل آن بپردازیم. همچنین، خواهیم دید که مصرف چه مواد غذایی برای افراد مبتلابه بیماریهای قلبی و عروقی و انواع آریتمی‌های قلبی مناسب خواهد بود.
مشکل کلسترول بالا چیست و از چه طریقی ایجاد میشود؟
به‌طورکلی، در بدن انسان دو نوع چربی وجود دارد که با نام‌های کلسترول و تری گلیسیرید شناخته می‌شوند. تجمع غیراصولی هر یک از این چربی‌ها، میتواند منجر به چاقی شده و اثرات منفی بر سلامتی فرد داشته باشد. البته لازم است به این نکته نیز دقت شود که در بسیاری از افراد حتی اضافه‌وزن هم وجود ندارد؛ بااینحال، در آزمایش خون، سطح کلسترول و تری گلیسیرید فرد بالاتر از حد طبیعی اندازه‌گیری میشود.
به‌طور ساده می‌توان گفت که کلسترول بالا در اثر وجود اسیدهای چرب اشباع در برخی خوراکی‌ها ایجاد می‌گردد. منبع اصلی این‌گونه اسیدهای چرب، انواع روغن‌های حیوانی و روغن‌های گیاهی جامدی هستند که معمولاً در سبد غذایی خانواده‌ها به چشم می‌خورد.
البته این باور در بین مردم وجود دارد که روغن‌های گیاهی جامد سالم‌تر هستند؛ اما بهتر است بدانید که این موضوع کاملاً نادرست است. درواقع، روغن نباتی جامد یک نوع روغن هیدروژنه است که در اثر فعل‌وانفعالات شیمیایی از مایع به جامد تبدیل میشود.
درنتیجه، سطح اسیدهای چرب اشباع در این روغن‌های بسیار بالا خواهد بود. هرچند ممکن است این اسیدها را با نام ترانس نیز بشناسید. درهرحال، وجود این‌گونه چربی‌ها در رژیم غذایی درنهایت سطح کلسترول را در کبد بالا خواهد برد.
مصرف چه نوع مواد غذایی منجر به ایجاد کلسترول بالا می‌گردد؟
به‌طورکلی، هر شخصی که در آزمایش خون وی، اثری از کلسترول بالا یا تری گلیسیرید بیش‌ازحد وجود داشته باشد، باید تحت نظر یک متخصص تغذیه خوب قرار گیرد. معمولاً در رژیم غذایی این‌گونه افراد، باید اصلاحاتی انجام گیرد که شامل تغییر عادت‌های غذایی نیز میشود. برخی از توصیه‌هایی که در رژیم غذایی روزانه افراد مبتلابه کلسترول بالا باید رعایت شود، عبارت‌اند از:
- عدم مصرف دل، جگر و قلوه گوسفند به هر دلیلی مانند کم‌خونی
- عدم استفاده از انواع روغن‌های گیاهی و حیوانی جامد که ممکن است کلسترول را افزایش دهند
- پرهیز از مصرف انواع کره‌های گیاهی و مارگارین که همان روغن گیاهی (روغن پنبه‌دانه یا روغن ذرت) هیدروژنه شده است
- عدم استفاده از لبنیات پرچرب؛ زیرا چربی موجود در لبنیات پرچرب از نوع ترانس بوده و بسیار خطرناک بوده و به‌شدت کلسترول را بالا می‌برد
- عدم استفاده از روغن‌های حیوانی جامد که ممکن است با نام روغن زرد، روغن کرمانشاهی یا مانند آن شناخته شوند
- عدم مصرف کره‌های حیوانی جامد
برای کنترل کلسترول بالا یا سطح‌تری گلیسیرید چه باید کرد؟
اولین گام در جهت کنترل سطح کلسترول، انتخاب یک رژیم غذایی اصولی و صحیح زیر نظر یک متخصص تغذیه مجرب است. برای تعیین رژیم غذایی، فرد باید ابتدا تمامی آزمایش‌های لازم را انجام داده و سپس بر اساس مشکلات موجود، تحت درمان قرار گیرد. بهتر است بدانید اقدامات رژیمی که باید برای رفع کلسترول بالا انجام گیرد با آنچه در موردتری گلیسیرید مناسب است، اندکی تفاوت دارند.
در برنامه غذایی هر فرد مبتلابه تری گلیسیرید یا کلسترول بالا، باید تغییراتی اعمال گردد؛ این مسئله به میزان اضافه‌وزن یا کاهش وزن شخص مبتلا بستگی ندارد. اولین نکته در بحث رژیم غذایی این‌گونه افراد، پرهیز از رژیم‌های غذایی نامتعارف نظیر رژیم غذایی کتوژنیک یا رژیم کم‌خواری است.
به‌طورکلی، هر شخص با هر میزان کلسترول و تری گلیسیرید باید در طول روز از تمامی گروه‌های غذایی اعم از چربی‌ها، پروتئین‌ها، قندها و کربوهیدرات‌ها و مانند آن‌ها دریافت نماید؛ در غیر این صورت، بدن با کمبود مواد مغذی و انرژی روبرو خواهد شد. از این رو استفاده از مواد غذایی مانند نوشابه انرژی زا در بیماران قلبی می تواند همزمان بر مشکلات گوارشی و قلبی تاثیر منفی بگذارد.
جالب است بدانید فردی که عادت به خوردن تخم‌مرغ دارد و یا در رژیم غذایی خود از کره استفاده میکند (البته به مقدار کافی)، ممکن است هیچ‌گاه به بیماری کلسترول بالا دچار نشود. به این معنا که عامل ایجاد کلسترول بالا، وجود خود کلسترول موجود در کره یا زرده تخم‌مرغ نیست؛ بلکه اسیدهای چرب اشباع موجود در خوراکی‌های مضر نظیر روغن‌های حیوانی و یا گیاهی جامد است.
چرا کنترل مشکل کلسترول بالا اهمیت دارد؟
یکی از دلایلی که باعث میشود کلسترول بالا اهمیت پیدا کند، جلوگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و انواع آریتمی‌های قلبی است. به‌طورکلی، چربی‌های مضر موجود در روغن‌ها عملاً منجر به ایجاد رسوب در رگ‌های خونی می‌شوند. درنتیجه، فشارخون را بالابرده و بیماریهای قلبی و عروقی و انواع آریتمی‌های قلبی را باعث می‌گردند.
برخلاف تصور عامیانه موجود در بین مردم، مصرف روغن‌های گیاهی و حیوانی جامد نه‌تنها نمی‌تواند از ایجاد کلسترول بالا جلوگیری کند، بلکه منجر به ایجاد آن نیز خواهد شد؛ بنابراین، نباید به بهانه بالا بردن ارزش سبد غذایی خانواده خود، آن‌ها را به‌سوی افزایش کلسترول و ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی سوق داد.
لازم است این باور نادرست را نیز از ذهن خود بیرون کنیم که پرهیزهای غذایی تنها برای سنین بالا است. اتفاقاً مسئله کنترل کلسترول بالا، حتی در بین کودکان نیز اهمیت فراوانی دارد. در اصل، از دید یک متخصص تغذیه، یک کودک در سنین پایین (بالای دو سال) نیز باید رژیم غذایی فاقد اسیدهای چرب ترانس و اسید چرب اشباع داشته باشد.
در غیر این صورت، آسیب‌های شدید به عروق واردشده و حتی در سنین خیلی پایین (حدود 25 تا 30 سالگی) میتواند منجر به سکته‌های قلبی گردد. ازاین‌رو، بهتر است مادران از سنین کودکی به نحوه تغذیه و مواد غذایی مصرفی فرزندان خود اهمیت دهند.
آیا مصرف تخم‌مرغ باعث ابتلا به کلسترول بالا میشود؟
جالب است بدانید که در علم پزشکی و تغذیه، تخم‌مرغ به‌عنوان یک غذای کامل شناخته میشود. مصرف سفیده تخم‌مرغ سیستم ایمنی را قوی‌تر میسازد. ازاین‌رو، در دوران کرونا نیز خوردن تخم‌مرغ اثرات رضایت بخشی بر سلامت بدن خواهد گذاشت.
درواقع، در بین تمام آنچه به‌عنوان منابع پروتئینی شناخته می‌شوند، سفیده تخم‌مرغ کامل‌ترین پروتئین بهحساب می‌آید؛ به‌طوری‌که پروتئین این ماده از گوشت و حبوبات نیز فراتر می‌رود.
اما طبق یک باور عمومی بی‌پایه، افراد مبتلا به کلسترول بالا از مصرف آن خودداری می‌کنند. حتی بسیاری از اشخاصی که کلسترول بالا هم ندارند، از ترس ابتلا به این بیماری، تخم‌مرغ را از رژیم غذایی خود حذف کرده‌اند؛ البته این مسئله از کلسترول بالای زرده تخم‌مرغ نشات می‌گیرد. حال سؤال این است که آیا مصرف تخم‌مرغ میتواند منجر به مشکل کلسترول بالا شود یا خیر؟
در پاسخ باید گفت خیر. یکی از ویژگی‌های بارز ساختار زرده تخم‌مرغ این است که در کنار 200 تا 250 میلیگرم کلسترول، ماده‌ای با نام لسیتین دارد. این ماده از جذب کلسترول در خون و رسوب چربی در رگ‌ها جلوگیری میکند؛ بنابراین، نیازی به نگرانی در مورد مصرف آن نیست. اتفاقاً همه افراد حتی اشخاص مبتلابه بیماری کلسترول بالا، بهتر است روزانه یک عدد تخم‌مرغ مصرف کنند تا از خواص ارزشمند آن استفاده نمایند.
البته در تحقیقات علمی انجام‌شده نیز نتایج متنوعی در مورد مصرف تخم‌مرغ و اثر آن بر بیماریهای قلبی و عروقی به‌دست‌آمده است. به‌طوری‌که در برخی مقالات مشخص‌شده مصرف یک عدد تخم‌مرغ کامل در روز نه‌تنها ابتلا به بیماری را تقویت نمی‌کند، بلکه از بروز آن نیز جلوگیری به عمل می‌آورد.
اما برخی دیگر از تحقیقات، مصرف آن را منع می‌کنند. درهرحال، یک پزشک متخصص قلب و عروق خوب معمولاً مصرف سه تا پنج تخم‌مرغ در هفته را بلامانع می‌داند؛ حتی اگر شخص یک بیمار قلبی تحت درمان یا مبتلابه کلسترول بالا باشد.
البته لازم است به این نکته دقت کنیم که از دیدگاه یک متخصص قلب و عروق و یا یک متخصص تغذیه، مصرف تخم‌مرغ به‌صورت آب پز مفید است؛ یعنی اگر تخم‌مرغ در روغن حیوانی یا گیاهی پخته شود، طبیعتاً خطرات جانبی را برای بیمار خواهد داشت و نباید مصرف گردد.
رژیم مدیترانه‌ای چیست و چرا برای افراد مبتلا به کلسترول بالا توصیه میشود؟
مطالعات نشان می دهند که انتخاب رژیم غذایی مدیترانه‌ای در یک جامعه، می تواند آمار ابتلا به بیماری های قلب و عروق را به شدت کاهش دهد. به طوری که در کشورهای حوزه مدیترانه که این رژیم، رژیم غذایی غالب در جوامع است (به همین دلیل با این نام خوانده می شود)، شیوع کلسترول بالا، بیماری های قلبی و انواع آریتمی کمتر به چشم می خورد. حال باید دید رژیم غذایی مدیترانه ای چه ویژگی های بارزی دارد.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای بر اساس یک هرم تغذیه با نام هرم مدیترانه ای مشخص می گردد. در این هرم، طبقه بندی مواد غذایی بر اساس ارزش غذایی بالاتر انجام می گیرد. برای مثال، در قاعده هرم مدیترانه ای، غلات سبوس دار قرار می گیرند که نقش موثری در مفید بودن این رژیم دارند. برخی از ویژگی های بارز رژیم غذایی مدیترانه ای در ادامه توضیح داده می شوند.
دریافت کمتر گوشت قرمز نسبت به رژیم‌های رایج
در رژیم مدیترانه‌ای مصرف گوشت قرمز به صورت کاملا محدود و حساب شده خواهد بود. در واقع، علی رغم اینکه گوشت قرمز منبع غنی از پروتئین محسوب می شود، اما اسیدهای چرب اشباع و کلسترول بالایی دارد. بنابراین، مصرف آن، دلیل خوبی برای افزایش سطح کلسترول موجود در خون خواهد بود. برخی از منابع اصلی این نوع ماده غذایی عبارت اند از:
- گوشت گوسفند
- گوشت گوساله
- گوشت گاو
- گوشت شتر مرغ
محدودیت در دریافت گوشت قرمز در رژیم مدیترانه ای به این معنا نیست که آن را کاملا حذف کنیم؛ اما نباید به صورت روزانه مصرف شود. برای مثال، مصرف 50 تا 60 گرم گوشت قرمز (معادل دو تکه گوشت خورشتی) در دو روز از هفته، مقدار استانداردی به نظر می رسد.
البته با این شرط که تمامی چربی های روی گوشت گرفته شده باشد و تنها قسمت های قرمز رنگ را شامل شود. در کشورهای حوزه مدیترانه که از رژیم مدیترانه ای با این ویژگی استفاده می کنند، کلسترول بالا، بیماری های قلبی، انواع سرطان و آریتمی ها بسیار کمتر از دیگر نقاط دنیا به چشم می خورد.
مصرف روغن‌های مایع سالم
در رژیم مدیترانه‌ای بر مصرف روغن های مایع، تاکید می شود. روغن انگور، روغن ارده و روغن زیتون از جمله این روغن ها به حساب می آیند. یکی از بهترین انواع روغن که معمولا هر متخصص تغذیه ای به مصرف آن اصرار دارد، روغن زیتون است.
این روغن به دلیل ویژگی های ساختاری فوق العاده و تراریخته نبودن، در رژیم های غذایی استاندارد بسیار مورد توجه قرار می گیرد. امگا 3 و امگا 6 موجود در روغن زیتون برای حفظ سلامت جسم، بسیار مفید خواهد بود.
مصرف حجم مناسبی از میوه‌ها و سبزیجات
یکی از نکات اصلی در رژیم غذایی مدیترانه‌ای، مصرف میوه ها و سبزیجات در سطح بالا است. این رژیم بر مبنای مصرف حداقل چهار واحد میوه و سبزی به صورت روزانه برنامه ریزی می شود.
تعریف واحد برای میوه و سبزی متفاوت است. یک واحد میوه معادل می شود با یک مشت بسته میوه که از نظر وزنی بین 80 تا 100 گرم وزن دارد. یک واحد سبزیجات نیز معادل با یک لیوان (حدود 40 سی سی) سبزی خام خرد شده یا نصف لیوان سبزی پخته خواهد بود. به این ترتیب، مصرف حدود 400 گرم میوه و 40 سی سی سبزی خام می تواند رژیم غذایی ما را اصلاح کند.
تنوع میوه ها و سبزیجات در رژیم غذایی مدیترانه ای از جایگاه ویژه ای برخوردار است. یعنی هر چه میوه ها و سبزیجات با رنگ های متنوع تری به کار رود، رژیم غذایی پربارتری خواهیم داشت. برای مثال، بهترین نوع انار به عنوان یک منبع ویتامین C و آنتی اکسیدان، اناری است که دانه های قرمزتری داشته باشد. یا اینکه برای انتخاب انگور بهتر است انگور با رنگ های بنفش، قرمز یا مشکی را انتخاب کنید.
به طور کلی، میوه ها و سبزی هایی که پر رنگ تر هستند، آنتی اکسیدان بیشتری داشته و عملا از بروز فشار خون و بروز کلسترول بالا جلوگیری می کنند. در نتیجه، احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را به شدت کاهش می‌دهند. پس اگر قلب سالمی می خواهید، برنامه غذایی خود را با میوه ها و سبزیجات رنگین آمیزی کنید.
بهترین روغن برای پیشگیری از ابتلا به کلسترول بالا چیست؟
به طور کلی، به ازای مصرف یک گرم از هر نوع روغن، صرف نظر از منبع آن (روغن حیوانی، روغن کنجد، روغن زیتون، روغن هسته انگور، روغن ارده و …) حدود 9 کیلو کالری به بدن می رسد.
بنابراین، حتی اگر از بهترین روغن که همان روغن زیتون محسوب می شود نیز استفاده می کنید، باز هم باید مقدار آن مناسب باشد. زیرا مصرف بیش از اندازه روغن (حتی روغن زیتون) در سالاد و برنج می تواند منجر به چاقی و عوارض بعد از آن شود.
نکته مهم در مورد روغن های مصرفی این است که به هیچ عنوان نباید برای سرخ کردنی ها از روغن زیتون استفاده نمود.
در واقع، برای سرخ کردن مواد غذایی، باید از روغن های مخصوص سرخ کردنی استفاده کنیم. زیرا روغن های معمولی دارای ویتامین E هستند که به شدت به حرارت حساس است. این نوع آنتی اکسیدان در اثر گرما از بین رفته و در نهایت، یک روغن سرطان زا ایجاد می گردد.
روغن مناسب برای سرخ کردنی ها، نقطه جوش متفاوتی با روغن های پخت و پز دارند. از این رو، برای داغ شدن مشکلی نداشته و برای سرخ کردن مناسب خواهند بود. رعایت این نکته در مورد رژیم غذایی افراد مبتلا به فشار خون، بسیار اهمیت دارد.
بنابراین، برای همه افراد مخصوصا افراد مبتلا به فشار خون باید از دو نوع روغن در برنامه پخت و پز روزانه استفاده شود؛ روغن پخت و پز معمولی و روغن مخصوص سرخ کردنی. لازم است در نگهداری این روغن ها دقت شود و در مکانی بدون نور نگهداری گردند.
یکی از نکات مهم دیگر برای پیشگیری از کلسترول بالا، عدم استفاده از روغن هایی است که در فروشگاه های روغن گیری تولید می شوند. ممکن است در ابتدای کار این گونه به نظر برسد که استفاده از روغن هایی که با روش «تولید به مصرف» تهیه می شوند، سالم تر باشد؛ در حالی که این گونه نیست.
در واقع، این کار از نظر بهداشتی مشکل ساز است. زیرا بسیاری از دانه های روغنی که در این گونه مکان ها مورد استفاده قرار می گیرند، در اثر رطوبت هوا دچار کپک، آلودگی، قارچ و باکتری شده اند و در نتیجه می توانند بسیار خطرناک باشند. به این ترتیب، توصیه ما استفاده از روغن های صنعتی تولید شده تحت نظارت وزارت بهداشت است.
روغن پالم چیست و آیا مصرف آن منجر به کلسترول بالا میشود؟
روغن پالم یکی از روغن‌های جامدی است که اسیدهای چرب اشباع مضری دارد. بااینحال، مصرف مقدار استانداردی از آن مشکلی ایجاد نخواهد کرد. لازم است بدانید که مصرف روغن پالم در صنایع غذایی و تولید برخی خوراکی‌ها نظیر بستنی‌ها امری طبیعی بوده و بلامانع است؛ اما این مسئله باید به‌صورت کنترل شده و به اندازه باشد.
نحوه مصرف روغن پالم و آسیب رسانی به بدن، دقیقاً مشابه با مصرف نمک است که مصرف به اندازه آن مشکلی ایجاد نخواهد کرد. به‌این‌ترتیب، مصرف هر ماده غذایی میتواند در جای خود مفید باشد؛ مگر آن که غیراصولی مصرف گردد.
چرا مصرف جگر، دل و قلوه برای کلسترول بالا مضر است؟
مصرف جگر، دل و قلوه گوسفند با جذب حجم فوق‌العاده بالایی از کلسترول همراه است. مصرف این نوع مواد غذایی برای هیچ یک از افراد (بانوان باردار، افراد با سنین بالا یا سن کم) مناسب نیست.
نکته دیگر جذب بالای سموم در جگر گوسفند است که برای سلامت انسان مضر خواهد بود. درواقع هر نوع دارو و آنتی‌بیوتیکی که به دام تزریق میشود، در کبد گوسفند جذب و پاک‌سازی می‌گردد؛ بنابراین، مصرف جگر، دل و قلوه گوسفند چه ازنظر بهداشتی و چه ازنظر سلامت برای افراد، مخصوصاً بیماران قلب و عروق توصیه نمیشود.
قندها چه نقشی در ایجاد کلسترول بالا دارند؟
افرادی که مبتلابه کلسترول بالا یا تری گلیسیرید بیش از حد هستند، باید مصرف قندها و شیرینی‌ها را نیز محدود نمایند. علت این موضوع آن است که قندهای اضافی در بدن به‌صورت چربی ذخیره می‌شوند. ذخیره چربی در بدن، درنهایت منجر به چاقی و اضافه‌وزن میشود که خود یکی از عوامل اصلی ایجاد کلسترول بالا خواهد بود.
به‌این‌ترتیب، بهتر است کلیه بیماران قلب و عروق و افراد مبتلابه انواع آریتمی‌ها در مصرف قند، شکر، شیرینی و حتی عسل صرفه‌جویی کنند. این مسئله در مورد افرادی که به تری گلیسیرید و کلسترول بالا مبتلا هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سطح کلسترول در بیماران قلب و عروق چقدر باید باشد؟
اندازه‌گیری سطح کلسترول بر اساس وضعیت سلامتی فرد و سوابق پزشکی او باید تعیین شود؛ یعنی برای تشخیص کلسترول بالا در یک فرد، ابتدا باید مشخص کرد که او سالم است یا خیر. در صورت داشتن هر یک از بیماریهای زیر، شرایط تعیین کلسترول بالا برای یک فرد، کاملاً متفاوت خواهد بود.
- دیابت
- فشارخون
- انواع آریتمی‌ها
- سابقه بیماریهای قلبی
- افرادی که سابقه سکته قلبی یا مغزی دارند
- افرادی که سابقه جراحی‌های قلب دارند
اعداد دقیق کلسترول بالا در هر یک از این موارد باید بر اساس نظر یک پزشک متخصص قلب و عروق مجرب تعیین شود. برای افرادی که در هر یک از موقعیت‌های یاد شده قرار دارند، لازم است سطح کلسترول بسیار پایین‌تر از حد عادی (در یک فرد سالم) قرار گیرد.
از سوی دیگر، کنترل مقدار کلسترول باید به کمک دارو درمانی و رعایت رژیم غذایی مناسب انجام شود؛ زیرا برای مثال، مصرف قرص‌های مربوط به خانواده استاتین، میتواند سطح آنتی‌اکسیدان خون را پایین آورد.
درنتیجه، این آنتی‌اکسیدان‌ها باید به کمک غذاهای مناسب و مکمل‌های غذایی جایگزین گردند. البته این مسئله بیشتر در مورد افرادی صادق است که زمان‌های طولانی (5 تا 6 ماه) ناچار به مصرف استاتین باشند.
رعایت رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از کلسترول بالا از چه سنی شروع میشود؟
به‌طورکلی، رژیم غذایی استاندارد از زمان کودکی (بعد از دو سالگی) باید برای همه افراد رعایت گردد. در سال‌های اخیر، ابتلا به کبد چرب در سنین پایین و مخصوصاً نوجوانان بسیار شایع شده است. از آنجا که این بیماری، یک بیماری خاموش بوده و تنها با تغییر روش زندگی قابل‌درمان است، باید افراد از همان کودکی رژیم‌های غذایی سالم و ترجیحاً زیر نظر یک متخصص تغذیه داشته باشند.
مقدار قند خون و چربی خون طبیعی در کودکان نیز باید از همان دوران کودکی باید مورد توجه قرار گیرد. این مقادیر بر اساس وضعیت سلامت فرد تعیین می‌گردد. در اصل، برخی فاکتورها در تعیین مقدار قند و چربی خون استاندارد، نقش اساسی ایفا می‌کنند که عبارت‌اند از:
- وجود سابقه بیماری قلبی در شخص
- وجود سابقه سکته قلبی یا مغزی
- ابتلا به دیابت یا فشارخون
در صورتی که شخص فاقد هر یک از مشخصات بالا باشد، مقدار 160 میلیگرم کلسترول در خون طبیعی است؛ اما در مواردی که ریز فاکتورهای بالا وجود داشته باشند، این مقدار قطعاً تغییر خواهد کرد. این شرایط برای کودکان نیز صادق است و باید به آن توجه نمود. البته گاهی ممکن است شخصی از نوع کلسترول فوق بالا باشد که در این صورت باید حتماً متخصص غدد اطفال وضعیت کودک را بررسی نماید.
مصرف قهوه و چای چه تأثیری بر بیماریهای قلبی و عروقی دارد؟
مصرف قهوه و چای در بیماران مبتلابه بیماریهای قلبی و عروقی باکمی دقت باید همراه شود. البته چای به‌عنوان یک نوشیدنی سالم بوده و بعد از آب بهترین نوشیدنی بهحساب می‌آید؛ بنابراین، بیماران قلبی می‌توانند آن را بدون نگرانی مصرف کنند؛ اما در مورد قهوه ممکن است کمی تردید وجود داشته باشد.
تحقیقات بسیاری درزمینهٔ اثر قهوه بر بیماریهای قلبی و عروقی انجام گرفته است که نتایج متفاوتی داشته‌اند. برای مثال، تعدادی از این مطالعات نشان می‌دهند که مصرف قهوه برای افراد مبتلابه آریتمی مناسب نیست. این موضوع در مورد افرادی که دچار احساس تنگی نفس یا تپش قلب سنگین هستند، اهمیت بیشتری دارد.
در برخی دیگر از مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که قهوه میتواند احتمال ابتلا به آریتمی‌های قلبی و فیبریلاسیون دهلیزی را کاهش دهد. بااینحال، همواره یک سؤال باز در مورد اثر مصرف قهوه بر آریتمی‌های بطنی وجود دارد.
درواقع، با اینکه قهوه احتمال ابتلا به آریتمی‌های دهلیزی را کاهش می‌دهد، در مورد آریتمی‌های بطنی این مسئله هنوز تائید نشده است؛ زیرا در برخی از افراد مبتلابه این عارضه، قهوه احساس تپش قلب و تنگی نفس را بالا می‌برد.
بنابراین، در چنین شرایطی پزشک متخصص بر اساس واکنش بیمار به مصرف قهوه، مصرف آن را محدود یا حذف خواهد کرد؛ یعنی باید دید که فرد در اثر مصرف قهوه، دچار تنگی نفس و احساس تپش قلب میشود یا خیر. اگر این حالت‌ها وجود نداشته باشد، میتواند قهوه را مصرف کند.
اثر قهوه‌های فیلتر شده چگونه است؟
قهوه‌هایی که بدون کافئین هستند، مشکلی برای بیماران مبتلابه بیماریهای قلب و عروق ایجاد نخواهند کرد؛ اما قهوه‌های کافئین دار در این‌گونه افراد، می‌توانند منجر به بی‌خوابی، بی‌قراری، افزایش ضربان قلب و هیجانات بالا شوند.
درنتیجه، بهتر است مصرف این نوع قهوه‌ها تنها محدود شوند و نیازی به حذف کامل آن‌ها نیست. از سوی دیگر، عادت به مصرف قهوه در حالت ناشتا بههیچعنوان توصیه نمیشود؛ زیرا در این زمان، بیشترین مقدار کورتیزول را در خون داریم و اثر قهوه تأثیر آن را بسیار بیشتر خواهد کرد؛ این یعنی سطح هیجانات و تپش قلب بالاتر می‌رود.
به‌عنوان یک جمع‌بندی می‌توان گفت که افراد نباید قهوه را صبح و در حالت ناشتا بخورند. در صورت مصرف قهوه در این حالت، بهتر است زیاد غلیظ نباشد. هر قهوه غلیظ به‌طور میانگین حدود 100 میلیگرم کافئین دارد که مصرف بیش از یک فنجان، حجم بالایی از کافئین را به بدن تحمیل خواهد کرد. برای رفع عوارض جانبی نوشیدن قهوه، بهتر است از قهوه بدون کافئین استفاده گردد.
علائم خطرناک کلسترول بالا
کلسترول بالا به طور خاموش و بدون علائم واضحی میتواند به تدریج به سلامتی آسیب برساند. با این حال، اگر به موقع شناسایی نشود، میتواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگبار شود. علائم خطرناک کلسترول بالا معمولاً به دلیل تأثیر آن بر عروق و قلب بروز می‌کنند. در اینجا به برخی از این علائم و نشانه‌ها که نباید نادیده گرفته شوند، می‌پردازیم.
1. درد قفسه سینه (آنژین)
یکی از علائم جدی کلسترول بالا درد قفسه سینه یا آنژین است. این درد ناشی از کاهش جریان خون به عضله قلب است که به دلیل تنگ شدن یا انسداد عروق کرونری توسط پلاک‌های کلسترول رخ می‌دهد. درد قفسه سینه میتواند به گردن، شانه‌ها، بازوها و حتی پشت انتشار یابد.
2. سکته قلبی
سکته قلبی یکی از خطرناک‌ترین عوارض کلسترول بالا است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق کرونری به طور کامل مسدود شود، که منجر به قطع جریان خون به بخشی از عضله قلب و مرگ آن میشود. علائم سکته قلبی شامل درد شدید قفسه سینه، تعریق زیاد، تنگی نفس، حالت تهوع و ضعف شدید است.
3. سکته مغزی
کلسترول بالا میتواند باعث تشکیل پلاک در عروق مغزی و کاهش جریان خون به مغز شود، که ممکن است منجر به سکته مغزی شود. علائم سکته مغزی شامل ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن، مشکلات ناگهانی در تکلم و بینایی، و سردرد شدید بدون علت مشخص است.
4. زردی پوست و چشم‌ها (زانتوماس)
زانتوماس توده‌های چربی زرد رنگی هستند که ممکن است در پوست یا اطراف چشم‌ها ظاهر شوند. این نشانه‌ها به دلیل تجمع چربی در زیر پوست رخ می‌دهند و می‌توانند نشان‌دهنده کلسترول بالا باشند.
5. تنگی نفس
تنگی نفس ناشی از کاهش کارایی قلب و عروق میتواند نشان‌دهنده مشکلات جدی قلبی مرتبط با کلسترول بالا باشد. این علامت ممکن است در طول فعالیت بدنی یا حتی در حالت استراحت رخ دهد و نباید نادیده گرفته شود.
تشخیص زودهنگام و مدیریت کلسترول بالا میتواند از بروز علائم خطرناک و عوارض جدی جلوگیری کند. معاینات منظم پزشکی، آزمایش‌های خونی، و اتخاذ سبک زندگی سالم از جمله تغذیه مناسب و ورزش منظم میتواند به کنترل سطح کلسترول و حفظ سلامت قلب و عروق کمک کند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک، مراجعه به پزشک ضروری است.
سؤالات متداول
به ازای چه مقادیری از چربی، مقدار کلسترول بالا تلقی نمیشود؟
پاسخ: کلسترول در حالتی که هیچ بیماری یا پیشزمینهای برای فرد وجود ندارد، میتواند تا 240 میلیگرم هم باشد. کنترل این مقدار با رژیم غذایی امکانپذیر بوده و نیازی به مصرف دارو ندارد؛ اما برای مقادیر بالای 240 میلیگرم لازم است رژیم غذایی با مصرف دارو همراه باشد. وجود بیماریهای قلبی و یا دیابت این مسئله را دستخوش تغییر خواهد کرد.
آیا مصرف روغن کنجد برای افراد مبتلابه سرطان سینه مضر است؟
پاسخ: روغن کنجد دارای سطح بالایی از فیتواستروژن است که در افراد مبتلابه سرطان سینه باید مصرف آن محدود شود؛ اما مصرف روغن کنجد به خودی خود برای این‌گونه بیماران محدودیتی ندارد.
آیا روغن دنبه برای کلسترول بالا مضر است؟
پاسخ: مصرف روغن دنبه بههیچعنوان از سوی یک متخصص تغذیه توصیه نمیشود. البته شاید بر اساس نظر طب سنتی یا افرادی که اطلاعات کمی از این طب دارند، روغن دنبه بهترین روغن برای مصرف روزمره بهحساب آید؛ اما بهتر است بدانید که حتی متخصصین این حوزه نیز مصرف این روغن دنبه را توصیه نمیکنند.
مناسبترین روغن برای سرخکردنی کدام است؟
پاسخ: همواره باید از یک روغن مخصوص سرخکردنی شفاف برای این کار استفاده نمود.
مصرف موادی مانند سیرابی یا پای مرغ در افراد مبتلابه کلسترول بالا توصیه میشود یا خیر؟
پاسخ: سیرابی چربی کمتری نسبت به جگر یا دل و قلوه دارد. پای مرغ هممقداری ژلاتین دارد که از این نظر مفید خواهد بود. بااینحال، توصیه میشود که این مواد را جایگزین گوشت نکنید.
افرادی که قرص تاموکسیفن مصرف می‌کنند چگونه از ابتلا به کلسترول بالا جلوگیری نمایند؟
پاسخ: قرص تاموکسیفن مربوط به افرادی است که دچار سرطان سینه هستند. خاصیت این قرص، افزایش چربی خون و بالا بردن سطح کلسترول است؛ بنابراین، برای خنثی کردن این ویژگیِ تاموکسیفن بهتر است زیر نظر یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی ویژه‌ای داشته باشید.
بالا بردن مصرف سبزیجات، کاهش وزن و کاهش مصرف انواع چربی‌های جامد از اقدامات اولیه در مورد کنترل این وضعیت بهحساب می‌آید.
مصرف گریپفروت و مرکبات بر روی چه داروهایی اثر میگذارند؟
پاسخ: بهتر است مصرف گریپفروت برای هر فردی که هر نوع دارویی مصرف میکند، قطع شود. بسیاری از داروها با گریپفروت ناسازگار بوده و تداخل دارند. این موضوع درباره خانواده استاتین و داروهای ضدافسردگی بسیار محسوستر است.
اثر گریپفروت معمولاً تا 72 ساعت در بدن باقیمانده و اثربخشی داروهای مختلف را مختل میسازد؛ بنابراین، بهتر است آن را از سبد غذایی خود حذف کنید. استفاده از مرکبات دیگر نظیر پرتقال، نارنگی، لیموشیرین و لیموترش بسیار مناسبتر از گریپفروت خواهد بود.
کلینیک آریتمی توانیر؛ معتبرترین کلینیک قلب تهران
کلینیک قلب آریتمی توانیر، یکی از شناخته‌شده‌ترین کلینیک‌های حال حاضر تهران بهحساب می‌آید. دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میر معصومی نیز دو تن از متخصصین قلب و عروق شناخته‌شده در تهران هستند که سرپرستی این کلینیک را بر عهده دارند.
این مرکز با تهیه کلیه تجهیزات مربوط به معاینات قلبی و عروقی نظیر تست ورزش و الکتروکاردیوگرام شرایط تشخیص و درمان بیماریهای قلبی را فراهم نموده است. تکنسین‌های حاضر در کلینیک آریتمی تهران از باسابقه‌ترین‌ها و مجرب‌ترین تکنسین‌ها در این زمینه بهحساب می‌آیند.
برای اطلاع از نحوه نوبت‌دهی و مراجعه به کلینیک آریتمی در خیابان ولیعصر می‌توانید به قسمت تماس با ما در این وب‌سایت مراجعه نمایید.
