آریتمی پی وی سی (PVC) چیست؟

یکی از انواع رایج آریتمی‌(arrhythmia) که ممکن است به هر دلیلی به وجود آید، آریتمی پی وی سی (PVC) نام دارد. این نوع آریتمی به دلیل دخالت نوعی ضربان غیرطبیعی و زودرس در ریتم طبیعی قلب، به وجود می‌آید. طبیعی است که ایجاد ضربان‌های غیرطبیعی می‌توانند منجر به اختلال در خون‌رسانی به سلول‌های بدن شده و عوارض جانبی به همراه داشته باشند.

در این مقاله به دنبال آن هستیم تا علل ایجاد آریتمی قلبی پی وی سی را بررسی کنیم. همچنین، خواهیم دید که یک پزشک متخصص قلب و عروق برای تشخیص و درمان آریتمی پی وی سی (PVC قلب) چه اقداماتی را انجام خواهد داد.

آریتمی قلبی PVC چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

یک ضربان طبیعی در یک قلب سالم، از گره سینوسی قلب شروع‌شده و از یک مسیر اختصاصی عبور می‌کند. این مسیر اختصاصی، گره سینوسی را به گره دهلیزی – بطنی متصل می‌سازد. پالس ایجادشده با رسیدن به گره دهلیزی – بطنی مکث کوتاهی دارد. مقصد بعدی پالس الکتریکی ایجادشده ماندل هیس بوده و درنهایت به شاخه چپ و راست خواهد رسید.

ایجاد ضربان قلب، طبق فرایندی که گفته شد، باید با سرعت بالایی انجام گیرد؛ البته مکث یادشده نیز باید به‌اندازه قابل قبولی طول بکشد. هرگونه اختلالی که در این مسیر وقفه اندازد و یا سرعت ضربان را بالاتر ببرد، می‌تواند منجر به ایجاد انواع آریتمی‌های قلبی گردد.

گاهی ممکن است بخشی از بطن در ایجاد انقباض قلب دخالت کند؛ یعنی قبل از آن‌که پالسِ طبیعی ایجادشده در گره سینوسی به بطن برسد، یک نقطه از بطن راست یا چپ، یک جریان الکتریکی زودرس ایجاد می‌کند؛ درنتیجه، قلب منقبض می‌شود.

درواقع، به‌جای اینکه انقباض قلب با ضربان طبیعی انجام گیرد، قلب با ضربان غیرطبیعی منقبض خواهد شد. در این حالت، ضربان زودرس ایجادشده، قلب را دچار انقباضات زودتر از موعد طبیعی می‌کند. از مهم‌ترین عوارض ضربان زودرس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس تپش قلب
• احساس انقباضات غیرطبیعی در قلب
• احساس مکث و خالی شدن در قلب به دلیل وقفه کوتاه بین تپش‌های قلب

به‌این‌ترتیب، در هر زمان و با هر دلیلی که یک ضربان غیرطبیعی و زودرس در نقطه‌ای از بطن به وجود آید، با آریتمی پی وی سی روبرو هستیم. این نوع آریتمی را انقباض زودرس بطنی نیز می‌نامند که انواع مختلفی دارد و درهرحال باید مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد 

آریتمی پی وی سی قلب به چه دلایلی به وجود می‌آید؟

آریتمی پی وی سی انواع مختلفی دارد که بر اساس اهمیت آن‌ها نیاز به درمان پیدا می‌کنند. البته هر نوع از آریتمی‌های PVC باید تحت نظر یک متخصص قلب و عروق مجرب پیگیری گردد. بااین‌حال، شدت خطر آن‌ها با یکدیگر متفاوت خواهد بود. در ادامه به معرفی انواع آریتمی قلبی PVC می‌پردازیم.

آریتمی PVC قلب ایدیوپاتیک

گاهی برای ایجاد آریتمی قلبی PVC نمی‌توان دلیل مشخصی تعیین کرد. درواقع، بدون هیچ دلیل خاصی آریتمی پی وی سی شکل می‌گیرد. نوعی از آریتمی پی وی سی که بدون علت مشخص ایجاد می‌شود، ازنظر متخصصان قلب و عروق، ایدیوپاتیک نام دارد.

در مورد آریتمی PVC قلب ایدیوپاتیک، فرد بدون وجود بیماری زمینه‌ای خاص و یا بدون هیچ‌گونه اشکال ساختاری در ساختمان قلبش، به آریتمی قلبی PVC مبتلا می‌شود. درواقع، در یک نقطه غیرطبیعی از یکی از بطن‌ها، یک کانون آریتمی ناخواسته شکل‌گرفته و ضربان زودرس به وجود می‌آید. این نقطه می‌تواند در بطن راست یا چپ قرار داشته باشد.

شایع‌ترین نقاط قلب که می‌توانند کانون آریتمی پی وی سی ایدیوپاتیک را شکل دهند و منجر به آریتمی قلبی PVC شوند، عبارت‌اند از:

• قسمت‌های خروجی بطن‌های چپ یا راست
• نقطه‌ای بطن چپ که به آئورت متصل می‌شود
• نواحی داخل دریچه آئورت
• نواحی مجاور دریچه میترال
• نواحی مجاور دریچه تریکوسپید یا دریچه دولَتی
• محل پاپولاری یا نواحی مرتبط با عضلات نگه‌دارنده دریچه‌ها
• سطوح داخلی قلب که منشأ اندوکارد است
• سطح بیرونی قلب که منشأ اپی کارد است

آریتمی پی وی سی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای

گروه دیگری از انواع آریتمی‌های قلبی PVC می‌توانند در اثر انواع بیماری‌های زمینه‌ای به وجود آیند. برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به ایجاد کانون‌های آریتمی گردند عبارت‌اند از:

• فشارخون بالا
• افزایش ضخامت عضله قلب
• بیماری‌های مرتبط با عضله قلب نظیر هیپرتروفی بطنی
• کاردیومیوپاتی‌های دیلاته که به معنای بزرگ شدن قلب و ایجاد نارسایی در آن است
• بیماری عروق کرونر که می‌تواند منجر به ایجاد سکته قلبی شود
• از بین رفتن بخشی از سلول‌های قلب که کانون آریتمی پی وی سی قلب را شکل می‌دهد
• عوامل ژنتیکی که منجر به ایجاد اختلالات الکتریکی در قلب می‌شوند

علائم ابتلا به آریتمی قلبی PVC چیست؟

آریتمی پی وی سی علائم خاص خود را دارد. برخی از مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم ابتلا به آریتمی قلبی PVC عبارت‌اند از:

• تپش قلب
• احساس خالی کردن قلب
• احساس ایجاد ضربان‌های محکم و قوی خارج از ریتم طبیعی قلب
• تنگی نفس
• احساس سرگیجه

در رابطه با علائم مربوط به بیماری آریتمی پی وی سی قلب باید این نکته را بیان کرد که تعداد ضربان‌های غیرطبیعی بر علائم ظاهری بیماری تأثیر بسزایی دارد. برای مثال، اگر آریتمی پی وی سی در درازمدت وجود داشته باشد و تعداد زیادی ضربان زودرس ایجاد نماید، عملاً کارکرد قلب را دچار اختلال خواهد کرد.

به این حالت اصطلاحاً کاردیومیوپاتی ناشی از PVC قلب می‌گویند که می‌تواند تنگی نفس شدید در پی داشته باشد. درواقع، در بسیاری از موارد، ابتلا به آریتمی پی وی سی ممکن است مشخص نباشد اما در درازمدت منجر به نارسایی‌های قلبی گردد.

در مواردی که تعداد ضربان‌های زودرس ناشی از آریتمی قلبی PVC زیاد باشد، فرد ممکن است به سرگیجه دچار شود. یکی از رایج‌ترین مواردی که فرد با این مشکل مواجه می‌شود زمانی است که  آریتمی پی وی سی به‌صورت یک‌درمیان صورت گیرد.

در این حالت، علت بروز سرگیجه را می‌توان به پایین آمدن ضربان طبیعی قلب نسبت داد. درواقع، وقتی انقباض زودرس ایجاد می‌شود، خون به‌اندازه کافی از قلب خارج نشده و درست مانند زمانی است که شدت ضربان قلب کاهش پیدا کند؛ بنابراین، فرد دچار کاهش ضربان طبیعی قلب و درنتیجه سرگیجه خواهد شد.

چه خطراتی بیماران مبتلا به آریتمی پی وی سی را تهدید می‌کند؟

بر اساس نوع آریتمی قلبی PVC که فرد به آن مبتلا شده است، شرایط مختلفی برای او به وجود می‌آید. پیش‌ازاین اشاره کردیم که دو نوع آریتمی پی وی سی وجود دارند که ازنظر شدت با یکدیگر متفاوت هستند. افرادی که به آریتمی پی وی سی از نوع ایدیوپاتیک دچار می‌شوند، در درازمدت می‌توانند به نارسایی‌های قلبی مبتلا شوند. درواقع، خطر زیادی آن‌ها را تهدید نکرده و تنها باید تحت نظر یک پزشک متخصص قلب و عروق مجرب و آگاه باشند.

اما در مواردی که نوعی بیماری زمینه‌ای منجر به ایجاد آریتمی قلبی PVC شود، شرایط کمی پیچیده‌تر خواهد شد. درواقع، اگر فرد در اثر عواملی چون مشکلات ساختاری قلب، بیماری عروق کرونر، سابقه سکته قلبی یا بیماری‌های مرتبط با عضله قلبی، دچار آریتمی پی وی سی شده باشند، وضعیت بحرانی‌تری خواهند داشت. وجود این‌گونه فاکتورها و ایجاد PVC می‌تواند منجر به انواع آریتمی‌های خطرناک‌تر نظیر تاکی کاردی بطنی شود.

به‌این‌ترتیب، افرادی که ساختار قلب سالمی دارند و به آریتمی قلبی PVC مبتلا می‌شوند، با خطر ایست قلبی و مرگ روبرو نیستند؛ اما گروهی از بیماران آریتمی PVC با بیماری‌های زمینه‌ای، ممکن است دچار آریتمی‌های خطرناک و حتی ایست قلبی شوند.

آریتمی قلبی PVC چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آریتمی قلبی PVC از طریق ثبت ضربان قلب تشخیص داده می‌شود؛ این ثبت می‌تواند با نوار قلب یا دستگاه هولتر انجام گیرد. در ادامه به توضیح روش‌های تشخیص آریتمی قلبی PVC می‌پردازیم.

تشخیص حدودی آریتمی قلب پی وی سی توسط خود بیمار

شخص بیمار می‌تواند با انجام برخی اقدامات، در تشخیص بیماری به پزشک متخصص قلب و عروق کمک کند. برای مثال، بهتر است با گرفتن نبض خود، تغییرات به وجود آمده را بررسی کند. برای گرفتن نبض، لازم است سه انگشت دست راست را بر روی شریان یا سرخرگی که در ناحیه خارجی بازو (کمی بالاتر از انگشت شست دست) قرار دارد، نگه داشت؛ زیرا در این قسمت از دست، نبض به‌خوبی حس می‌شود.

حال اگر فرد متوجه خالی شدن یا مکث کردن در نبض شود، می‌تواند آن را دلیل بر وجود آریتمی قلبی پی وی سی بداند؛ زیرا ایجاد وقفه در ضربان به دلیل عدم خروج خون کافی از قلب خواهد بود و بنابراین، پالس و ضربان قلب دچار وقفه کوتاه می‌شود. البته تشخیص این مسئله نیاز به بررسی دقیق‌تر از طریق روش‌های پزشکی دارد.

تشخیص دقیق آریتمی قلبی PVC با ثبت ضربان قلب

ثبت فعالیت‌های الکتریکی و ضربان قلب در هرلحظه باعث می‌گردد تا آریتمی قلبی PVC به‌طور دقیق تشخیص داده شود. نوار قلب یکی از روش‌هایی است که این موارد را ثبت می‌نماید. درصورتی‌که در هنگام ثبت نوار قلب، PVC رخ دهد، پزشک می‌تواند وجود آریتمی پی وی سی را تأیید کند.

درهرحال، در هنگام ثبت نوار قلب، از 12 زاویه می‌توان عضله قلب را مشاهده کرد. ازاین‌رو، یک پزشک مجرب می‌تواند با مشاهده عضله قلب در همه زوایا، جایگاه حدودی PVC را تشخیص دهد. کانون آریتمی PVC می‌تواند بطن راست، بطن چپ، دیواره بین بطنی یا نواحی ابتدایی آئورت باشد.

استفاده از هولتر برای تشخیص آریتمی پی وی سی

گاهی ممکن است در حین ثبت نوار قلب، PVC مشاهده نشود. در چنین شرایطی پزشک متخصص قلب و عروق از یک دستگاه تحت عنوان هولتر استفاده می‌کند. این دستگاه بااتصال به قفسه سینه، ضربان قلب فرد را برای مدت‌زمان مشخصی ثبت خواهد کرد.

درنتیجه می‌تواند وجود هرگونه اختلال در ضربان طبیعی قلب را نشان دهد. همچنین، هولتر می‌تواند شدت PVC ها را نیز مشخص کند؛ بنابراین، دستگاه هولتر می‌تواند بسیار کاربردی‌تر از نوار قلب عمل کند؛ البته با این شرط که مدت‌زمان کافی بر روی قفسه سینه نصب بماند.

معمولاً در طول زمان 24 ساعت، نمی‌توان به نتایج هولتر اعتماد کرد. چون ممکن است فرد در بعضی از روزها با PVC بیشتری نسبت به‌روزهای دیگر روبرو شود و یا حتی بعضی از روزها اصلاً PVC را تجربه نکند؛ بنابراین، بهتر است بیمار، هولتر را بین 48 تا 72 ساعت استفاده کند تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.

ثبت ضربان قلب توسط هولتر می‌تواند نسبت تعداد PVC به تعداد کل ضربان‌های قلب را هم نشان دهد؛ بنابراین، پزشک متخصص قلب و عروق با بررسی این نتایج می‌تواند احتمال بروز نارسایی‌های قلبی را مشخص کند. از سوی دیگر، فرایند درمانی موردنیاز بیمار و یا میزان داروهای موردنیاز او با این روش کاملاً قابل‌تشخیص خواهد بود.

استفاده از اکوکاردیوگرافی در تشخیص آریتمی قلبی PVC

بیماری که به آریتمی قلبی PVC مبتلا شده است، حتماً باید ازنظر سلامت ساختمان قلب موردبررسی قرار گیرد. این کار از طریق یک اکوکاردیوگرافی دقیق و تخصصی انجام خواهد شد. درواقع، لازم است پزشک متخصص بداند که آیا آریتمی قلبی پی وی سی بر ساختار قلب تأثیر گذاشته است یا خیر.

وجود آریتمی پی وی سی باعث می‌شود تا بر دهلیزها فشار وارد آید. این مسئله گاهی حتی بدون اینکه قدرت انقباضی قلب کاهش پیدا کند، رخ می‌دهد؛ بنابراین، اکوکاردیوگرافی می‌تواند به تشخیص این نوع اختلالات کمک کند.

علاوه بر اکوکاردیوگرافی، گرفتن MRI قلبی نیز می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره ساختمان قلب در اختیار متخصص قلب و عروق قرار دهد. در اصل، یک پزشک متخصص قلب باتجربه، برای انتخاب یک روش درمانی صحیح و دقیق، حتماً گرفتن MRI قلبی را برای بیمار خود تجویز خواهد کرد.

درمان آریتمی پی وی سی چیست؟

آریتمی قلبی PVC همیشه هم به درمان نیاز ندارد. درواقع، در مواردی که فرد پی وی سی های اندکی داشته باشد، ضربان زودرس را به‌ندرت حس کند و یا ساختمان قلب سالمی دارد، نیازی به مصرف دارو نخواهد داشت؛ زیرا در چنین شرایطی، وضعیت فرد آزاردهنده نبوده و خطر کمی وجود دارد. چنین اشخاصی بهتر است تنها تحت نظر یک متخصص قلب و عروق قرار گیرند.

اما گاهی ممکن است وضعیت ضربان‌های زودرس کمی بیشتر از حالت معمول باشد. در این‌گونه موارد، لازم است آریتمی قلبی PVC را با دارو درمانی نسبتاً کوتاه‌مدت کنترل کرد. داروهای مصرف‌شده برای این نوع آریتمی قلبی PVC، کم عارضه بوده و آسیب‌های جانبی ناچیزی در پی‌دارند.

اگر آریتمی قلبی PVC از نوع شدید آن باشد و تعداد ضربان‌های زودرس بسیار بیشتر از حالت نرمال باشد، در عملکرد قلب اختلال ایجاد می‌کنند. این یعنی باید به فکر درمان کامل‌تر آن بود؛ در غیر این صورت، ممکن است منجر به آریتمی‌های خطرناک‌تر و حتی ایست قلبی شود. بهترین درمان در این‌گونه شرایط انجام Radiofrequency Ablation یا RFA خواهد بود. این روش، عمدتاً برای از بین بردن کانون‌های آریتمی به کار می‌رود.

لیست داروهای درمانی آریتمی PVC

کلینیک آریتمی توانیر تهران؛ کلینیکی مجهز برای بیماران قلب و عروق

کلینیک آریتمی توانیر، در حال حاضر، یکی از معتبرترین و مجهزترین کلینیک‌های قلب و عروق محسوب می‌شود. کلینیک توانیر با نظارت دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میرمعصومی، خدمات درمانی را به بیماران ارائه می‌دهد.

دکتر افتخار زاده و دکتر میرمعصومی از پزشکان متخصص شناخته‌شده درزمینهٔ قلب و عروق به‌حساب می‌آیند. تجربه فراوان این پزشکان و تجهیزات کامل کلینیک آریتمی باعث شده تا بسیاری از بیماران قلب و عروق برای درمان به این مرکز درمانی مراجعه کنند.

برای اطلاع از نحوه نوبت‌دهی و یا حضور در کلینیک آریتمی در تهران می‌توانید به قسمت تماس با ما در همین وب‌سایت مراجعه نمایید.

منبع: ویدئو دکتر افتخارزاده