تاثیر کافئین بر آریتمی قلبی و ضربان قلب چیست؟

کافئین و آریتمی قلبی (نامنظم شدن ضربان قلب) ناشی از آن، یکی از علل مراجعه بیماران به متخصص قلب و عروق است. با توجه به تاثیر کافئین بر تحریک نورون های عصبی مغز و ترشح هورمون هایی که در رفع احساس خواب آلودگی موثر هستند؛ کافئین، می تواند آریتمی قلبی را در بیماران مستعد یا درگیر با بیماری های قلبی، تحریک کند.

کافئین یکی از پرمصرف‌ترین مواد محرک در جهان است که در نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و شکلات یافت می‌شود. این ماده طبیعی با تحریک سیستم عصبی مرکزی، تاثیراتی مانند افزایش هوشیاری، کاهش خستگی و بهبود تمرکز دارد. با این حال، مصرف کافئین می‌تواند بر سیستم قلبی-عروقی نیز تأثیر بگذارد و در برخی موارد منجر به تپش قلب، اضطراب یا افزایش فشار خون شود.

تاثیر کافئین بر قلب و بدن به عواملی همچون میزان مصرف، وضعیت سلامت فرد و حساسیت به این ماده بستگی دارد. اگرچه مصرف متعادل کافئین برای بیشتر افراد بی‌خطر است، اما مصرف بیش از حد یا استفاده نادرست از آن، ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند. در این مقاله، به بررسی جوانب مختلف ارتباط کافئین و آریتمی قلبی، عوامل تشدید کننده تپش قلب و راهکارهای مدیریت این شرایط پرداخته می‌شود.

کافئین چگونه بر ضربان قلب تاثیر می گذارد؟

کافئین به‌عنوان یک محرک طبیعی، می‌تواند بر ضربان قلب تاثیر بگذارد و بطور کلی، ارتباط کافئین و آریتمی قلبی نیز در بسیاری از مطالعات تایید شده است. این ماده با مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین در مغز، از ایجاد حس خواب‌آلودگی جلوگیری می‌کند و باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود. در نتیجه، فعالیت قلب افزایش یافته و ضربان آن تندتر می‌شود.

تاثیر کافئین بر قلب ممکن است بسته به میزان مصرف و حساسیت فرد به این ماده متفاوت باشد. در افرادی که به کافئین حساس‌تر هستند، حتی مقدار کم آن می‌تواند باعث افزایش چشمگیر ضربان قلب شود. در مقابل، کسانی که به مصرف مداوم کافئین عادت دارند، ممکن است تاثیر کمتری را تجربه کنند. این تغییرات معمولاً موقتی بوده و پس از چند ساعت، ضربان قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

ارتباط کافئین و ریتم قلبی عروقی؛ مکانیسم اثر

کافئین، از طریق مکانیسم‌های متعددی بر قلب و سیستم عروقی تأثیر می‌گذارد. یکی از اصلی‌ترین مکانیسم‌ها، مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین در سلول‌های بدن است. آدنوزین به‌طور طبیعی با کاهش فعالیت سلولی، باعث کاهش ضربان قلب و اتساع عروق می‌شود؛ کافئین با مهار این گیرنده‌ها، اثرات آرام‌بخش آدنوزین را خنثی کرده و باعث افزایش ضربان قلب و تنگ‌تر شدن عروق می‌شود.

علاوه بر این، کافئین باعث آزادسازی کاتکول‌آمین‌ها مانند آدرنالین از غدد فوق کلیوی می‌شود که نقش کلیدی در تحریک سیستم قلبی عروقی دارد؛ افزایش آدرنالین، موجب بالا رفتن ضربان قلب و افزایش فشار خون می‌شود. همچنین، کافئین می‌تواند انقباض‌پذیری قلب را تقویت کند که این امر در افزایش برون‌ده قلبی موثر است.

بررسی برخی غذا ها و نوشیدنی های کافئین دار

کافئین به طور طبیعی در دانه‌ها، آجیل‌ها یا برگ‌های برخی گیاهان یافت می‌شود. این منابع طبیعی سپس جمع آوری و فرآوری می‌شوند تا غذاها و نوشیدنی‌های کافئین دار تولید شوند. در اینجا مقادیر کافئین مورد انتظار در برخی از نوشیدنی‌های محبوب در مقدار 240 میلی لیتر از آن فراورده، به ترتیب میزان کافئین بررسی شده است:

• اسپرسو؛ 240 – 720 میلی گرم
• قهوه؛ 102 – 200 میلی گرم
• نوشیدنی های انرژی زا؛ 50 – 160 میلی گرم
• چای دم کرده؛ 40 – 120 میلی گرم
• نوشابه؛ 20 – 40 میلی گرم
• قهوه بدون کافئین؛ 3 تا 12 میلی گرم
• نوشیدنی کاکائو؛ 2 – 7 میلی گرم
• شیر شکلات؛ 2 – 7 میلی گرم

فواید کافئین برای قلب

طبق بررسی ها مصرف قهوه با چندین فایده برای سلامتی مرتبط است:

• محافظت از کبد؛ قهوه می‌تواند خطر آسیب کبدی (سیروز) را تا 84 درصد کاهش دهد و پیشرفت بیماری را کُند گرداند. همچنین، کافئین پاسخ به درمان را نیز بهبود می بخشد.
• طول عمر؛ نوشیدن قهوه ممکن است خطر مرگ زودرس را تا 30 درصد کاهش دهد. تحقیقات همچنین نشان میدهد که این ماده، به ویژه برای زنان و افراد مبتلا به دیابت موثر است.
• کاهش خطر ابتلا به سرطان؛ نوشیدن 2 – 4 فنجان قهوه در روز، احتمالا می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را تا 64 درصد و خطر سرطان روده بزرگ را تا 38 درصد کاهش دهد.
• محافظت از پوست؛ طبق تحقیقات انجام شده مصرف 4 فنجان یا بیشتر قهوه کافئین‌دار در روز، ممکن است خطر سرطان پوست را تا 20 درصد کاهش دهد.
• کاهش خطر ابتلا به بیماری ام اس؛ مصرف کنندگان قهوه ممکن است تا 30 درصد کمتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس باشند. با این حال، همه مطالعات موافق این مسئله نیستند.
• پیشگیری از نقرس؛ طبق بررسی ها نوشیدن منظم 4 فنجان قهوه در روز، ممکن است خطر ابتلا به نقرس را در مردان 40 درصد و در زنان 57 درصد کاهش دهد.
• سلامت روده؛ مصرف 3 فنجان قهوه در روز به مدت 3 هفته، ممکن است میزان و فعالیت باکتری‌های مفید روده را افزایش دهد.

با تمام این فواید، برخی از افراد بر این عقیده هستند که کافئین ممکن است برای قلب مضر باشد. آن‌ها بر این عقیده هستند که کافئین با تاثیر بر روی ضربان قلب، موجب بی نظمی تپش قلب یا آریتمی قلبی می‌شود.

تپش قلب ناشی از کافئین: چرا و چگونه اتفاق می‌افتد؟

تپش قلب ناشی از کافئین، به دلیل اثرات تحریک‌کننده این ماده بر سیستم عصبی مرکزی و قلب رخ می‌دهد. کافئین با مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین، که وظیفه آرام‌سازی و کاهش ضربان قلب را دارند، باعث افزایش فعالیت قلب می‌شود. در نتیجه، قلب سریع‌تر و قوی‌تر می‌تپد که ممکن است فرد احساس تپش غیرطبیعی یا ضربان شدید کند.

همچنین، کافئین می‌تواند بر سیستم سمپاتیک تأثیر بگذارد و سطح هورمون‌های استرس مانند آدرنالین را افزایش دهد، که به تقویت ضربان قلب منجر می‌شود؛ این اثرات، به‌طور معمول موقتی هستند و پس از چند ساعت از بین می‌روند.  مصرف زیاد کافئین یا حساسیت بالای فرد به این ماده، می‌تواند منجر به تپش قلب مکرر و حتی آریتمی‌های خطرناک شود.

ارتباط کافئین و آریتمی قلبی

ارتباط کافئین و آریتمی قلبی، به این صورت قایل توضیح است که این ماده، با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک و افزایش سطح آدرنالین، ضربان قلب را تسریع کرده و گاهی باعث بروز بی‌نظمی در انقباضات قلبی می‌شود.

آریتمی‌ها ممکن است به‌صورت تپش‌های سریع، نامنظم یا غیرطبیعی احساس شوند که در برخی افراد می‌تواند موجب ناراحتی یا نگرانی شود. در موارد نادر، مصرف زیاد کافئین می‌تواند به آریتمی‌های جدی‌تر مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا تاکی‌کاردی منجر شود. افرادی که مستعد مشکلات قلبی هستند یا سابقه آریتمی دارند، ممکن است حساسیت بیشتری به اثرات کافئین نشان دهند.

آیا می‌توان گفت که ارتباط کافئین و آریتمی قلبی قطعی است؟

نتایج مطالعه گروه Halifax و همکاران آنان در گزارش Newcombe، نشان می‌دهد که مصرف روزانه سه تا هفت نوشیدنی کافئین دار، باعث افزایش شدت آریتمی قلبی در افراد عادی نمی‌شود. همچنین، در بیمارانی که از قبل به بیماری‌های بطنی مبتلا بودند، پس از مصرف کافئین افزایش آریتمی مشاهده نشد. داده‌های مرکز chest journal نیز، این یافته‌ها را تایید می کند.

همچنین تحقیقی دیگر که بر روی سیصد هزار نفر انجام گرفت، نشان داد که  مصرف قهوه نه تنها موجب افزایش آریتمی قلبی نمی شود؛ بلکه سه درصد آریتمی قلبی را کاهش می دهد. این مطالعه توصیه نمی کند که برای پیشگیری یا کاهش شدت آریتمی قلبی قهوه بنوشید، ولی اگر به مصرف قهوه عادت دارید نیازی به ترک عادت نیست. نتایج این تحقیق، در مجله پزشکی JAMA منتشر شده است.

عوامل تقویت کننده ارتباط کافئین و آریتمی قلبی

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب، تاثیر کافئین بر تپش قلب را به‌ طور قابل‌ توجهی افزایش می‌دهند. در شرایط استرس‌زا، بدن هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند که ضربان قلب را افزایش می‌دهند. مصرف کافئین در چنین شرایطی، سیستم عصبی سمپاتیک را بیش‌ از پیش تحریک کرده و تپش قلب را تشدید می‌کند.

برای کاهش این اثرات، توصیه می‌شود کافئین در شرایط پراسترس یا قبل از فعالیت‌های اضطراب‌زا مصرف نشود و از روش‌های آرام بخش، مانند تمرینات تنفسی استفاده شود.

کمبود خواب

کمبود خواب، باعث می‌شود بدن به محرک‌هایی مانند کافئین برای مقابله با خستگی نیاز بیشتری پیدا کند؛ این وابستگی، می‌تواند تاثیر کافئین بر سیستم قلبی را تشدید کرده و منجر به تپش قلب شود. خواب ناکافی، حساسیت بدن را به کافئین افزایش داده و سیستم عصبی سمپاتیک را بیش‌فعال می‌کند؛ در نتیجه، ضربان قلب سریع‌تر شده و ممکن است احساس تپش غیرطبیعی قلب ایجاد شود.

علاوه بر این، کمبود خواب می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل کرده و اثرات محرک کافئین را طولانی‌تر کند. برای جلوگیری از این مشکل، باید به خواب کافی و محدود کردن مصرف کافئین در ساعات پایانی روز توجه کرد.

ترکیب کافئین با محرک‌های دیگر (مثل نیکوتین یا الکل)

ترکیب کافئین با سایر محرک‌ها مانند نیکوتین، الکل یا داروهای محرک می‌تواند اثرات آن بر تپش قلب را تشدید کند؛ این ترکیبات، به‌طور هم‌زمان سیستم عصبی مرکزی را تحریک کرده و ضربان قلب را افزایش می‌دهند. افرادی که سیگار می‌کشند یا الکل مصرف می‌کنند، معمولاً حساسیت بیشتری به تاثیرات کافئین بر سیستم قلبی دارند.

مصرف این محرک‌ها همراه با کافئین، ممکن است منجر به آریتمی‌های خطرناک یا ضربان‌های غیر منظم قلب شود. برای پیشگیری از این مشکلات، باید از ترکیب کافئین با این مواد اجتناب کرده و مصرف آن‌ها را به‌طور جداگانه و در حد اعتدال کنترل کرد.

مشکلات زمینه‌ای قلبی

افراد مبتلا به مشکلات قلبی، مانند آریتمی یا بیماری‌های عروق کرونری، بیشتر به اثرات کافئین حساس هستند. حتی مقدار کم کافئین در این افراد می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب یا بی‌نظمی در ریتم آن شود.

کم‌آبی بدن

کافئین خاصیت دیورتیک (افزایش دفع ادرار) دارد و می‌تواند سطح آب بدن را کاهش دهد. کم‌آبی بدن، باعث افزایش غلظت خون و سخت‌تر شدن کار قلب می‌شود؛ این وضعیت، می‌تواند تپش قلب ناشی از کافئین را تشدید کند. هنگامی که بدن دچار کم‌آبی می‌شود، عملکرد قلب برای تامین نیازهای بدن با فشار بیشتری همراه خواهد بود.پ

عدم مصرف منظم کافئین

افرادی که به‌ندرت کافئین مصرف می‌کنند، معمولاً نسبت به اثرات آن حساس‌تر هستند. بدن آن‌ها به دریافت کافئین عادت ندارد و به همین دلیل، حتی مقادیر کم می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب و تپش شود. این مسئله به دلیل تحریک ناگهانی سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد.

از سوی دیگر، افرادی که مصرف مداوم کافئین دارند، ممکن است به تدریج مقاومت بیشتری نسبت به این اثرات پیدا کنند. اگر شما مصرف کافئین را تازه شروع کرده‌اید، توصیه می‌شود دوز مصرفی را تدریجی افزایش دهید تا بدن به آن عادت کند و از بروز تپش قلب جلوگیری شود.

آیا کافئین برای همه افراد خطرناک است؟

کافئین، به‌طور کلی برای اکثر افراد در مقادیر متوسط بی‌خطر است؛ اما حساسیت به کافئین، می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. برای افراد سالم، مصرف روزانه 200 تا 400 میلی‌گرم کافئین (معادل 2 تا 4 فنجان قهوه) معمولاً بدون خطر است. با این حال، برخی افراد به دلیل شرایط ژنتیکی، حساسیت بیشتری به کافئین دارند و حتی مقدار کم آن می‌تواند باعث علائمی مانند تپش قلب، اضطراب، یا بی‌خوابی شود.

افراد مبتلا به مشکلات قلبی، فشار خون بالا، یا آریتمی قلبی باید کافئین را با احتیاط مصرف کنند؛ زیرا این ماده، می‌تواند علائم آن‌ها را تشدید کند. همچنین، زنان باردار، کودکان و افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند باید مصرف کافئین را محدود کرده یا از آن اجتناب کنند.

چگونه تپش قلب ناشی از کافئین را مدیریت کنیم؟

مدیریت تپش قلب ناشی از کافئین، با کاهش مصرف این ماده و توجه به واکنش‌های بدن آغاز می‌شود. در صورتی که تپش قلب احساس شود، توقف مصرف کافئین و نوشیدن آب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند، زیرا هیدراته ماندن بدن متابولیسم کافئین را تسریع می‌کند.

انجام تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن، می‌تواند ضربان قلب را تنظیم کند. اجتناب از ترکیب کافئین با مواد محرک دیگر مانند نیکوتین و الکل نیز ضروری است. افرادی که به تپش قلب حساس هستند، باید میزان مصرف کافئین خود را کاهش دهند و آن را به مقدار کم و به‌صورت تدریجی مصرف کنند.

در پایان، لازم به ذکر است که افرادی که گاها احساس تپش قلب و یا بی نظمی در ضربان قلب خود می کنند، می توانند جهت انجام چکاپ های قلبی و حصول اطمینان از سلامت قلب خود، به کلینیک آریتمی توانیر تهران مراجعه کنند.

در این مرکز، اساتید برجسته حوزه آریتمی کشور دکتر محمود افتخارزاده و دکتر مهرداد میرمعصومی، به همراه یک تیم فوق تخصصی به سلامت بیماران عزیز رسیدگی می کنند. برای رزرو نوبت ویزیت، به صفحه تماس با ما و رزرو نوبت آنلاین سایت مراجعه نمایید.