عوامل خطر آریتمی قلبی

عوامل خطر آریتمی قلبی و مواردی که ریسک ابتلا به خطر آریتمی قلبی را افزایش می دهند، عمدتا در دو دسته روش زندگی و ژنتیک قرار می گیرند. داشتن سابقه بیماری های قلبی در خانواده، در کنار تغذیه و سبک زندگی نامناسب، می تواند خطر ابتلا به آریتمی قلبی را به طرز چشم گیری افزایش دهد.

آریتمی قلبی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات قلبی و عروقی، وابسته به عوامل خطر متفاوتی از جمله افزایش سن، مشکلات فشار خون بالا، جراحی های مرتبط با قلب، مشکلات تیروئیدی و ژنتیک است. معمولا عوامل خطر آریتمی قلبی، تا مدت زیادی به صورت نهفته سبب ایجاد اختلالات در ریتم طبیعی قلب می شوند و پس از اتفاق افتادن، علائم آشکاری از جمله نفس تنگی، تعریق زیاد، سرگیجه و بی حالی و گاهی افت فشار و سکته مشخص می شود.

یکی از مهمترین معضلات اجتماعی حال حاضر، آلودگی هواست؛ قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا می‌تواند به‌طور مستقیم بر سلامت قلب تأثیر بگذارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، که اثر آلاینده‌ها بر قلب فقط محدود به عروق نیست، بلکه این آلاینده‌ها می‌توانند با ایجاد التهاب و تحریک سیستم عصبی، مسیرهای الکتریکی قلب را هم تحت‌تأثیر قرار داده و خطر ابتلا به آریتمی قلبی را افزایش میدهند.

به این منظور، آشنایی با علت ها و عوامل خطر آریتمی قلبی، سبب جلوگیری از عارضه های جبران ناپذیر می شود. در این مقاله به نگارش تیم متخصص کلینیک آریتمی توانیر، به بررسی علل و عوامل خطر آریتمی قلبی می‌پردازیم؛ تا راه را برای پیشگیری و کنترل بهتر این اختلال، هموار کنیم.

عوامل خطر آریتمی قلبی کدام اند؟

درک عوامل خطر آریتمی قلبی، شاید کمک کند بدانیم قلب چگونه کار می‌کند. سیستم الکتریکی قلب، ضربان قلب را کنترل می‌کند. سیگنال‌های الکتریکی قلب، از یک گروه سلول‌ها در بالای قلب به نام گره سینوسی شروع می‌شوند. آنها از مسیری بین حفرات بالایی و پایینی قلب، به نام گره دهلیزی-بطنی عبور می‌کنند. حرکت سیگنال‌ها باعث می‌شود قلب منقبض شود و خون را پمپ کند.

در یک قلب سالم، این فرایند سیگنال‌دهی قلب معمولاً به‌صورت صاف پیش می‌رود و منجر به ضربان قلب استراحتی 60 تا 100 ضربه در دقیقه می‌شود. اما برخی عوامل می‌توانند چگونگی و مسیر انتقال سیگنال‌های الکتریکی در قلب را تغییر دهند و موجب آریتمی شوند. عوامل خطر آریتمی قلبی در ادامه بررسی خواهند شد.

• افزایش سن: احتمال ابتلای افراد مسن‌تر به بیماری‌هایی مانند فشارخون بالا، نارسایی قلبی، دیابت و بیماری تیروئید که می‌توانند منجر به آریتمی شوند، بیشتر است.
• مشکلات قلبی و جراحی‌های قلب: تنگی عروق قلبی، حمله قلبی، بیماری دریچه‌های قلبی، جراحی قبلی قلب، نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی و سایر آسیب‌های قلبی، عوامل خطر آریتمی قلبی هستند.
• فشارخون بالا: فشاربالا خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می‌دهد؛ همچنین ممکن است، باعث شود دیواره‌های بطن چپ پایین قلب سفت و ضخیم شوند، که می‌تواند چگونگی انتقال سیگنال‌های الکتریکی در قلب را تغییر دهد.
• مشکلات قلبی موجود از هنگام تولد: به آنها نقایص مادرزادی قلب هم گفته می‌شود؛ برخی از این مشکلات، ممکن است بر ضربان قلب و ریتم آن تأثیر بگذارند.
• ژنتیک: آریتمی قلبی و وراثت با یکدیگر ارتباط دارند؛ اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک شما آریتمی داشته باشند، شما خطر بیشتری برای برخی انواع آریتمی خواهید داشت.
• بیماری تیروئید: از دیگر عوامل خطر آریتمی، میتوان به بیماری های مرتبط با تیروئید اشاره کرد؛ داشتن غده تیروئید پرکار یا کم‌کار، می‌تواند خطر آریتمی‌های نامنظم قلبی را افزایش دهد.
• آپنه انسدادی خواب: این شرایط، موجب وقفه در تنفس در خواب می‌شود. می‌تواند منجر به ضربان قلب آهسته و آریتمی‌های نامنظم قلبی از جمله فیبریلاسیون دهلیزی شود.
• اختلال تعادل الکترولیت‌ها: موادی در خون به نام الکترولیت‌ها، به تحریک و ارسال سیگنال‌های الکتریکی در قلب کمک می‌کنند. پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم نمونه‌هایی از الکترولیت‌ها هستند. اگر الکترولیت‌های بدن خیلی پایین یا خیلی بالا باشند، ممکن است با سیگنال‌دهی قلب تداخل ایجاد کنند و از عوامل خطر آریتمی قلبی است.
• برخی داروها و مکمل‌ها: برخی داروهای تجویزی و برخی درمان‌های سرماخوردگی، می‌توانند موجب آریتمی شوند.
• مصرف بیش از حد الکل: نوشیدن الکل زیاد، می‌تواند بر سیگنال‌دهی الکتریکی قلب تأثیر بگذارد. این می‌تواند احتمال ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.
• مصرف کافئین، نیکوتین یا مواد مخدر غیرقانونی: در بسیاری از مطالعات ثایت شده است که ارتباط بین مصرف مواد محرکی همچون کافئین و آریتمی قلبی، که می‌توانند باعث تپش سریع‌تر قلب شوند. مواد مخدر غیرقانونی، مانند آمفتامین و کوکائین ممکن است به‌شدت بر قلب اثر بگذارند.
  برخی ممکن است باعث مرگ ناگهانی ناشی از فیبریلاسیون بطنی شوند؛ همچنین، تاثیر استرس بر آریتمی قلبی و اضطراب های طولانی مدت درمان نشده را، می توان از دیگر عوامل خطر آریتمی قلبی نام برد
• سیگار کشیدن: آسیب مواد مضر موجود در دود سیگار به رگ های بدن از جمله عروق قلب، خطر آریتمی قلبی را دو جندان می کند.
• دیابت: تاثیر دیابت بر عروق، میتواند نقاط و سیستم های متفاوتی از جمله سیستم قلبی عروقی را درگیر کند و در نهایت، منجر به اثرات خطرناک ارتباط آریتمی قلبی و دیابت شود^{. Heart arrhythmia – Symptoms and causes – Mayo Clinic}
• مشکلات گوارشی: همچنین در برخی شرایط، مشکلات گوارشی و معده‌ای مانند ریفلاکس یا اتساع معده می‌توانند به‌طور غیرمستقیم بر عملکرد قلب اثر بگذارند و منجر به برخی انواع آریتمی های مرتبط با مشکلات معده شوند.

خطرات آریتمی قلبی

آریتمی قلبی یکی از اختلالات شایع در سیستم الکتریکی قلب است که می‌تواند پیامدهای مهمی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. این وضعیت به معنای بروز اختلال در نظم ضربان‌های قلب است؛ به‌طوری‌که ضربان ممکن است خیلی سریع، خیلی کند یا نامنظم شود. بسیاری از موارد آریتمی خفیف بوده و در کوتاه‌مدت خطری برای بیمار ایجاد نمی‌کنند، اما برخی دیگر می‌توانند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شوند.

یکی از مهم‌ترین خطرات آریتمی، کاهش کارایی پمپاژ قلب است. زمانی که ضربان‌ها نامنظم باشند، حفره‌های قلب نمی‌توانند به‌طور مؤثر منقبض شوند و در نتیجه خون کافی به اندام‌ها و مغز نمی‌رسد. این اختلال می‌تواند موجب علائمی مانند سرگیجه، خستگی، ضعف، یا حتی از حال رفتن شود. در موارد شدیدتر، آریتمی ممکن است باعث ایست قلبی ناگهانی شود که نیاز به احیای فوری دارد.

یکی دیگر از عوارض مهم آریتمی، افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی در داخل قلب است. این لخته‌ها می‌توانند از قلب جدا شده و وارد گردش خون شوند و در نهایت موجب سکته مغزی یا آمبولی در سایر ارگان‌ها گردند. این خطر به‌ویژه در افرادی که دچار فیبریلاسیون دهلیزی هستند بیشتر است.

در برخی از انواع آریتمی‌ها، مانند تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی، ضربان‌های بسیار سریع و غیرقابل‌کنترلی در بطن‌ها رخ می‌دهد که ممکن است در عرض چند ثانیه باعث قطع جریان خون و مرگ ناگهانی شود، به‌ویژه اگر بیمار در آن لحظه تنها باشد یا دسترسی به خدمات پزشکی فوری وجود نداشته باشد.

با توجه به این خطرات، شناسایی و درمان به‌موقع آریتمی قلبی از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی علائم مشکوک، انجام آزمایشات تشخیصی نظیر نوار قلب، هولتر مانیتورینگ یا اکوکاردیوگرافی، و مشاوره با متخصص قلب می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از عوارض جدی ایفا کند. همچنین رعایت سبک زندگی سالم، کنترل فشار خون، پرهیز از مصرف دخانیات و داروهای محرک می‌تواند به کاهش خطر آریتمی کمک کند.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به آریتمی

خطر ابتلا به آریتمی های قلبی را می توان با کنترل برخی عوامل خطر آریتمی به حداقل رساند؛ پس پیشگیری از آریتمی قلبی، از طریق فاصله گرفتن از عوامل خطر آریتمی امکان پذیر است. نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

1. فشارخون را تحت کنترل داشته باشید؛ فشارخون بالا، می‌تواند باعث آسیب به عروق قلب شود. رژیم غذایی کم‌نمک، ورزش منظم و داروهای کاهنده فشارخون تحت‌نظر پزشک می‌توانند به کنترل فشارخون کمک کنند.
2. کلسترول را در حد طبیعی نگه دارید؛ کلسترول بالا باعث انسداد عروق می‌شود. غذاهای کم‌چربی و قرص‌های کاهنده کلسترول می‌توانند مؤثر باشند.
3. ورزش منظم داشته باشید؛ ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و غیره به‌سلامت قلب کمک می‌کنند.
4. از مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید؛ تاثیر سیگار بر آریتمی قلبی و الکل می تواند احتمال بروز عوارض غیرقابل درمان قلبی را افزایش دهند.
5. استرس را مدیریت کنید؛ استرس مزمن می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند. تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن برای کاهش استرس مفید هستند.

انجام تغییرات مثبت در سبک زندگی مانند ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، مدیریت استرس، ورزش منظم، کاهش وزن اضافی و درمان بیماری‌هایی مانند دیابت و آپنه خواب، می‌تواند به کاهش خطر آریتمی کمک کند.

بررسی روش های تشخیص آریتمی قلبی

تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی شامل استفاده از روش‌ها و ابزارهای مختلف پزشکی است، که به شناسایی ناهنجاری‌های الکتریکی قلب و عوامل مستعد کننده این ناهنجاری‌ها کمک می‌کنند. آریتمی قلبی می‌تواند ناشی از مشکلات ساختاری قلب، عوامل ژنتیکی، بیماری‌های زمینه‌ای، و عوامل محیطی باشد. در زیر به برخی از روش‌های مهم برای تشخیص آریتمی قلبی اشاره می‌شود:

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)

الکتروکاردیوگرام یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین ابزارها، برای تشخیص آریتمی‌های قلبی است. این تست غیرتهاجمی، الگوهای الکتریکی قلب را ثبت و تحلیل می‌کند و به پزشکان کمک می‌کند تا ناهنجاری‌های ریتم قلب را شناسایی کنند.

مانیتورینگ هولتر

مانیتورینگ هولتر یک نوع الکتروکاردیوگرام قابل حمل است، که فعالیت الکتریکی قلب را به مدت 24 تا 48 ساعت یا بیشتر ثبت می‌کند. این روش، به تشخیص آریتمی‌هایی که ممکن است به صورت متناوب و غیرقابل پیش‌بینی رخ دهند، کمک می‌کند.

مانیتورینگ رویداد

مانیتورینگ رویداد شبیه به مانیتورینگ هولتر است، اما به مدت طولانی‌تر (چندین هفته تا چندین ماه) استفاده می‌شود. بیمار هنگام بروز علائم دستگاه را فعال می‌کند تا ریتم قلب ثبت شود.

اکوکاردیوگرافی

اکوکاردیوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از ساختار و عملکرد قلب استفاده می‌کند. این روش به تشخیص مشکلات ساختاری قلب که ممکن است باعث آریتمی شوند، کمک می‌کند.

تست استرس (تست ورزشی)

تست استرس یا تست ورزشی، شامل مانیتورینگ ECG در حین ورزش است. این تست، به تشخیص آریتمی‌هایی که در هنگام فعالیت بدنی رخ می‌دهند و همچنین، ارزیابی پاسخ قلب به استرس کمک می‌کند.

تست الکتروفیزیولوژی (EPS)

تست الکتروفیزیولوژی یک روش تهاجمی است، که در آن الکترودهای کوچکی از طریق کاتتر به داخل قلب وارد می‌شوند تا فعالیت الکتریکی قلب را دقیق‌تر ارزیابی کنند. این تست، به تشخیص مکان دقیق آریتمی و ارزیابی شدت آن کمک می‌کند.

آنالیز خون

آنالیز خون می‌تواند به تشخیص عواملی مانند عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم و منیزیم) که ممکن است باعث آریتمی شوند، کمک کند. همچنین بررسی عملکرد تیروئید نیز مهم است، زیرا اختلالات تیروئیدی می‌توانند منجر به آریتمی شوند.

تست‌های ژنتیکی

برخی آریتمی‌های قلبی ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی باشند؛ تست‌های ژنتیکی، می‌توانند به شناسایی جهش‌های ژنی مرتبط با آریتمی کمک کنند و اطلاعاتی درباره خطرات خانوادگی ارائه دهند.

تست Tilt Table

تست Tilt Table، برای ارزیابی پاسخ قلب و سیستم عصبی خودکار به تغییرات وضعیتی استفاده می‌شود. این تست به ویژه برای تشخیص سندرم‌های وابسته به وضعیت، مانند سنکوپ وازوواگال که ممکن است با آریتمی همراه باشند، مفید است.

مانیتورینگ ایمپلنت (Loop Recorder)

مانیتورینگ ایمپلنت یک دستگاه کوچک است، که زیر پوست قرار می‌گیرد و به طور مداوم فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. این روش، به تشخیص آریتمی‌های نادر و غیرقابل پیش‌بینی کمک می‌کند.

تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی، نیازمند استفاده از ترکیبی از روش‌های غیرتهاجمی و تهاجمی، برای ارزیابی دقیق عملکرد الکتریکی و ساختاری قلب است. با توجه به پیچیدگی و تنوع آریتمی‌ها، تشخیص دقیق و مدیریت صحیح این شرایط می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. مشاوره با پزشک متخصص قلب و عروق و انجام تست‌های مناسب بر اساس سابقه پزشکی و علائم بیمار، بهترین راه برای تشخیص و مدیریت عوامل خطر آریتمی قلبی است.

ریسک قلبی چیست؟

ریسک قلبی (Cardiovascular Risk) به میزان احتمال بروز بیماری‌های قلبی-عروقی در یک فرد طی یک دوره زمانی مشخص (معمولاً ۱۰ سال آینده) گفته می‌شود. این ریسک معمولاً بر اساس مجموعه‌ای از فاکتورها تخمین زده می‌شود که شامل موارد زیر است:

عوامل مؤثر بر ریسک قلبی

سن، جنسیت، فشار خون بالا، سطح کلسترول خون (LDL و HDL)، دیابت یا پیش‌دیابت، سیگار کشیدن، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، چاقی و کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و استرس مزمن از جمله عوامل موثر در این باره هستند.

چرا سنجش ریسک قلبی مهم است؟

ارزیابی ریسک قلبی به پزشک کمک می‌کند تا:

• احتمال بروز سکته قلبی یا مغزی را پیش‌بینی کند

• درباره نیاز به درمان دارویی (مثلاً داروهای کاهنده چربی خون یا فشار خون) تصمیم‌گیری کند

• سبک زندگی بیمار را با هدف کاهش خطر بیماری قلبی اصلاح کند

نقش کلینیک‌های تخصصی در مدیریت عوامل خطر آریتمی قلبی

با توجه به تغییرات سبک زندگی و الگوهای غذایی در دنیای امروز، شاهد افزایش بیماری های قلبی عروقی هستیم. عوامل خطر آریتمی قلبی مانند مصرف بیش از حد غذاهای پرکالری و چرب، کم‌تحرکی، استرس و اعتیاد به سیگار باعث افزایش خطر ابتلا به آریتمی قلبی می‌شوند؛ بنابراین ضروری است با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی، ورزش منظم و مدیریت استرس از بروز و شیوع بیشتر این بیماری‌ها جلوگیری کرد.

در کلینیک های معتبر آریتمی قلبی در تهران از جمله کلینیک توانیر، بررسی های دقیقی برای مشخص کرد عوامل خطر آریتمی متناسب با وضعیت هر شخص انجام شده و تشخیصاتی برای رفع هر عارضه ارائه شده و سعی در بهبود بیمار با جدیدترین متد ها و فناوری های روز میشود.