فینت یا غش کردن حالتی است که در آن فرد به طور موقت هوشیاری خود را از دست می‌دهد. این وضعیت معمولاً به دلیل کاهش موقت جریان خون به مغز رخ می‌دهد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث فینت شوند، از جمله استرس، درد شدید، یا ایستادن طولانی مدت. فینت معمولاً کوتاه مدت است و با بازگشت جریان خون به مغز، فرد به سرعت به حالت عادی برمی‌گردد.
سنکوپ، به غش کردن مشابه است اما به طور دقیق‌تری به عنوان یک وضعیت پزشکی تعریف می‌شود که به دلیل افت ناگهانی و موقت جریان خون به مغز رخ می‌دهد. سنکوپ می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات قلبی یا عروقی باشد. برخلاف فینت، سنکوپ نیاز به ارزیابی پزشکی دقیق‌تری دارد تا علت اصلی آن شناسایی و درمان شود.
در حالی که هر دو فینت و سنکوپ باعث از دست دادن موقت هوشیاری می‌شوند، تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. فینت معمولاً به دلایل غیرجدی‌تر و موقعیتی رخ می‌دهد و پس از بازگشت جریان خون به مغز، فرد به سرعت به حالت عادی برمی‌گردد. اما سنکوپ ممکن است نشانه‌ای از مشکلات پزشکی جدی‌تر باشد و نیاز به ارزیابی و مداخله پزشکی دارد.
تشخیص دقیق بین فینت و سنکوپ برای ارائه درمان مناسب و پیشگیری از مشکلات جدی‌تر ضروری است. آگاهی از تفاوت‌های این دو وضعیت می‌تواند به فرد کمک کند تا در مواجهه با علائم مشابه، به درستی واکنش نشان داده و به موقع به دنبال مشاوره پزشکی برود.
آشنایی با سنکوپ و غش کردن
سنکوپ یک اختلال هشیاری موقت است که به دلیل کاهش حاد جریان خون مغز روی می‌دهد. سنکوپ اغلب به دلیل یک عامل محرک مانند استرس هیجانی یا هیپوتانسیون ارتواستاتیک (افت فشار خون در حین ایستادن) روی می‌دهد. مدت زمان وقوع سنکوپ کوتاه است و بهبودی آن خودبه‌خودی است. سنکوپ 3 علت اصلی دارد:
- سنکوپ نورولوژیک یا عصبی که به آن سنکوپ وازوواگال یا رفلکسی هم می‌گویند.
- هیپوتانسیون ارتواستاتیک
- سنکوپ قلبی
اگرچه هر یک از انواع این سنکوپ‌ها در هنگام وقوع ممکن است دارای علائم اختصاصی باشند اما دارای یک سری علائم بالینی کلی‌تر هم هستند. آشنایی با علائم بالینی سنکوپ به شناسایی بهتر آن و افتراق دادن آن از بیماری‌های مشابه کمک می‌کند:
- سرگیجه، سبکی سر و خستگی
- تعریق
- رنگ پریدگی
- چشم‌ها باز هستند و به بالا منحرف شده‌اند
- بی اختیاری ادرار ممکن است رخ بدهد (بی اختیاری مدفوع نه) البته این علامت در تشنج هم محتمل است.
- خرناس کشیدن
- تاری دید
- درد گردن در ناحیه پس سری
اوج بروز سنکوپ در سنین 10 الی 30 سالگی است و علت اصلی آن عوامل نورولوژیک یا عصبی هستند. این نوع سنکوپ‌ها در زنان شایع‌تر هستند. بیماری‌های ساختاری قلب و آریتمی‌ها دومین علت شایع سنکوپ هستند. سنکوپ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی از نوع عصبی خطرناک‌تر هستند و خطر وقوع مرگ ناگهانی را افزایش می‌دهند. به گونه‌ای که در صورت رؤیت علائم زیر لازم است بیماری که دچار سنکوپ شده است را بستری کنیم:
- تغییرات نوار قلب به نفع ایسکمی‌های قلبی باشد.
- فاصله QT در نوار قلب طولانی شده باشد.
- برادی کاردی سینوسی داشته باشد.
- بیمار سابقه آریتمی‌های بطنی داشته باشد.
- در زمان سنکوپ تپش قلب داشته باشد.
- در زمان ورزش یا استراحت دچار سنکوپ شود.
- سابقه مرگ خانوادگی ناگهانی در خانواده بیمار باشد.
و به طور کلی هر علامتی که ممکن است به گونه‌ای خطر بیماری‌های قلبی را در بیمار افزایش دهد بیمار را کاندید بستری شدن خواهد کرد. اما نگران نباشید پزشکان مرکز آریتمی توانیر، مانند دکتر محمود افتخار زاده، با معاینه کامل قلب شما به هر گونه مشکل احتمالی پی می‌برند و درمان مناسب را برای شما عزیزان تجویز می‌نمایند.
تعریف فینت یا غش کردن چیست؟
معادل فارسی فینت در فارسی مساوی است با غش کردن. در واقع غش کردن همان اصطلاح عامیانه سنکوپ است. در زبان انگلیسی نیز فینت همان سنکوپ کردن به زبان عامیانه است که به معنای از بین رفتن هشیاری به شکل موقت است.
آیا فینت و سنکوپ تفاوت دارند؟
همانطور که گفته شد تفاوت میان این دو تنها در استفاده عامیانه و علمی آنها است. اگرچه شاید تصور شود که فینت بیشتر بر دلایل عصبی دلالت دارد اما اینگونه نیست. با این وجود هرگونه از بین رفتن سطح هشیاری به هر میزان که طول بکشد و به هر شکلی که باشد باید به پزشک اطلاع داده شود.
تفاوت سنکوپ و تشنج در چیست؟
تشنج یا Seizure به مجموعه علائم یا نشانه‌های نورولوژیک موقتی گفته می‌شود که به علت دیس شارژ بیش از حد یا همزمان سلول‌های عصبی قشر مغز ایجاد می‌شود. حدود 5 تا 10 درصد افراد حداقل یک بار در طول عمر خود دچار تشنج می‌شوند و حداکثر زمان بروز آن اوایل کودکی یا در اوایل دوران کهن سالی است.
قبل از بروز سنکوپ علائمی مانند احساس خستگی، تعریق و تهوع روی می‌دهد (پرودروم)، در حالی که قبل از تشنج بیمار علامتی ندارد یا بعضا دچار اورا (مانند احساس بوی بد) می‌شود. طول مدت کاهش سطح هشیاری در سنکوپ چند ثانیه است و در تشنج این میزان به چند دقیقه می‌رسد.
تشنج موجب حرکات تونیک و یا کلونیک می‌شود که ممکن است 30 یا 60 ثانیه طول بکشند. در فاز تونیک تنفس مختل می‌شود، ترشحات در ناحیه اوروفارنکس در حدفاصل حلق و دهان جمع می‌شوند و فرد دچار سیانوز می‌شود(کبودی چهره). در این هنگام ضربان قلب و فشار خون نیز بالا می‌روند.
پس از 10 تا 20 ثانیه فاز کلونیک آغاز می‌شود و در طی آن عضلات مرتبا شل و سفت می‌شوند و فرد به خود می‌لرزد، ممکن است در اثر انقباض عضلات زبان فرد لای دندان‌ها بماند. این فاز نهایت 1 تا 2 دقیقه طول خواهد کشید اما به صورت کلی تشنج معمولا بیش از 1 دقیقه طول نمی‌کشد.
در شروع سنکوپ ممکن است حرکات تشنجی به ویژه انقباض تونیک عضلات روی دهد اما هیچگاه این انقاباضات بیشتر از 15 ثانیه طول نمی‌کشد. این حرکات تشنجی در سنکوپ معمولا وقتی دیده می‌شود که بیمار پس از سنکوپ هم همچنان در وضعیت ایستاده نگه داشته شود. برای مثال کسی که بر روی صندلی دندانپزشکی دچار سنکوپ می‌شود و در همان حالت باقی می‌ماند.
همچنین بیمار در حین تشنج دچار سیانوز می‌شود (رنگ پریدگی و کبودی) که نشان از عدم رسیدن اکسیژن کافی به بافت‌ها است، اما در سنکوپ اینگونه نیست.
پس از سنکوپ بیمار کاملا هشیار است و سریع توان خود را باز می‌یابد، اما پس از تشنج بیمار همچنان هشیاری خود را کامل به دست نیاورده و دچار گیجی و درد عضلانی است. لازم به ذکر است که پس از سنکوپ و تنشج فرد مقداری درد عضلانی را حس می‌کند که این درد پس از تشنج بیشتر طول می‌کشد.
تفاوت سنکوپ و سکته
وقوع سکته به طور کلی بر مبنای نرسیدن خون کافی به بافت مغز یا قلب و اختلالی است که در پی آن ایجاد می‌شود. سکته‌های قلبی میوکاردیال اینفراکشن (MI) و سکته‌های مغزی استروک (Stroke) نامیده می‌شوند. هنگامی که حجم خون بدن کاهش یابد یا لخته و چربی در مقابل جریان خون قرار بگیرند به طبع خونرسانی به بافت‌های حیاتی کاهش می‌باید.
این موضوع در عملکرد آن ارگان مشکل ایجاد می‌کند، برای مثال در هنگام بروز MI درد خنجری عمیق احشایی می‌شوند که قسمت زیر دنده‌ها و بالای شکم (اپی گاستر) را در بر می‌گیرد و گاهی به بازوها تیر می‌کشد. در این هنگام فرد احساس ضعف، تعریق، سرگیجه، اضطراب و تعوع شدید می‌کند.
در طول این مدت بیمار کاملا هشیار است و درد را حس می‌کند و مانند سنکوپ هشیاری خود را از دست نمی‌دهد. همچنین در طول سنکوپ بیمار درد احشایی را تجربه نمی‌کند و حتی بعد از سنکوپ می‌تواند به راحتی به کارهای خود ادامه دهد.
با این وجود برخی علائم پرودروم سنکوپ مانند تهوع می‌تواند با علائم MI یکسان باشد اما درد خنجری قفسه سینه سکته قلبی را کاملا از سنکوپ متمایز می‌نماید. توجه داشته باشید که در صورت داشتن سابقه MI و هرگونه ناراحتی قلبی دیگر اگر دچار سنکوپ شدید حتما به پزشک خود اطلاع دهید، چراکه احتمال وقوع سنکوپ قلبی که خطرناک‌تر است در شما بیشتر می‌باشد.
سکته مغزی (Stroke) یکی از علل شایع مرگ و میر و ناتوانی است و بروز آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. همچنین وقوع سکته مغزی در مردان شایع‌تر از زنان است. فشار خون بالا، مصرف سیگار، دیابت و چاقی از مهم‌ترین عواملی هستند که فرد را مستعد استروک می‌کنند.
البته که علائم ژنتیکی هم در این میان بی‌تاثیر نیستند. سکته مغزی به دو دسته هموراژیک و ایسکمیک دسته بندی می‌شود که 85 % موارد را استروک‌های ایسکمیک انجام می‌دهد. در سکته مغزی علائمی مثل همی پلژی (فلج یک طرفه)، آفازی (زبان پریشی یا درک مختل از کلام)، کاهش میدان بینایی، سرگیجه، اختلال حس یا حتی بی اختیاری ادرار را می‌توان دید.
علائم کلاسیک پرودرومال مرتبط با سنکوپ و پیش سنکوپ، به ویژه نوع وازوواگال یا سنکوپ رفلکسی، شامل سبکی سر، احساس گرم یا سرد بودن، تعریق، تپش قلب، رنگ پریدگی، حالت تهوع، تاری دید و کاهش شنوایی یا شنیدن صداهای غیر معمول است. بنابراین ممکن است علائم مشابهی مثل سرگیجه یا اختلال بینایی را هم در سکته مغزی و هم در سنکوپ تجربه کنید اما هرگز در سنکوپ دچار اختلال در کلام و یا فلج نخواهید شد.
علائم سنکوپ در کودکان
سنکوپ یا غش در کودکان به از دست دادن موقت هوشیاری به دلیل کاهش ناگهانی جریان خون به مغز گفته می‌شود. این وضعیت معمولاً کوتاه‌مدت است و کودکان به سرعت به حالت عادی برمی‌گردند. سنکوپ در کودکان می‌تواند ترسناک باشد، اما در بسیاری از موارد خوش‌خیم است و نیاز به درمان خاصی ندارد، مگر اینکه علل زمینه‌ای جدی وجود داشته باشد.
علائم سنکوپ در کودکان شامل موارد زیر است:
- سرگیجه یا احساس سبکی سر: کودک ممکن است قبل از غش احساس سرگیجه یا عدم تعادل کند.
- تاری دید یا سیاهی رفتن چشم‌ها: کودکان ممکن است قبل از غش دچار تاری دید یا از دست دادن جزئی بینایی شوند.
- احساس ضعف یا بی‌حالی ناگهانی: کودک ممکن است به طور ناگهانی احساس ضعف شدید یا خستگی کند.
- عرق کردن یا رنگ‌پریدگی: رنگ صورت کودک ممکن است پریده شود و دچار تعریق سرد شود.
- تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم: کودک ممکن است از احساس تپش سریع یا ضربان قلب نامنظم شکایت کند.
- از دست دادن موقت هوشیاری: غش یا بیهوشی که معمولاً برای مدت کوتاهی (چند ثانیه تا یک دقیقه) رخ می‌دهد.
- بازگشت سریع به هوشیاری: پس از سنکوپ، کودک به سرعت هوشیاری خود را بازیابی می‌کند و ممکن است احساس گیجی یا خستگی کند.
اگر سنکوپ همراه با علائم دیگری مانند درد قفسه سینه، مشکل در تنفس، یا سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میرمعصومی دو تن از بهترین پزشکان متخصص درزمینهٔ قلب و عروق و آریتمی هستند. ایشان در کلینیک آریتمی توانیر واقع در خیابان عباسپور تهران، در حال فعالیت هستند.
منبع:
Harrison’s principle of internal medicine 20th 2018
