بکارگیری پیس میکر در درمان نارسایی قلبی، با برقراری ضربان منظم قلبی توان پمپاژ قلب را افزایش داده و علائمی نظیر تنگی نفس، خستگی و ورم اندام‌ها را بهبود می‌بخشد. نارسایی قلبی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی عروقی است که منجر به ناتوانی، کاهش کیفیت زندگی و مرگ‌ومیر بالای بیماران می‌شود.
دارودرمانی و تغییر شیوه زندگی از راهکارهای اولیه درمان نارسایی است، اما در برخی موارد بیماران علی‌رغم دریافت داروهای استاندارد، با عوارض و علائم نارسایی قلبی روبرو هستند. استفاده از پیس‌میکر در این بیماران، می‌تواند نقش مهمی در برطرف‌کردن علائم و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.
در واقع، پیس‌میکر بقای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن قلب را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، استفاده از پیس‌میکر در درمان نارسایی قلبی دارای اولویت و اهمیت بالایی است، که در ادامه به برسی نکات قابل‌توجه آن می‌پردازیم.
نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی قلب به معنای داشتن یک قلب ضعیف پمپاژ است، که نمی‌تواند با فعالیت‌های روزمره هماهنگ شود. شما ممکن است در طول تلاش متوسط یا حتی جزئی، تنگی نفس یا خستگی احساس کنید، بنابراین زندگی روزمره می‌تواند به‌تدریج محدودتر و ناراحت‌کننده شود. موارد شدید نارسایی قلب، می‌تواند منجر به بستری‌های اورژانسی و حتی مرگ شود.
وقتی قلب در نارسایی قلبی بزرگ می‌شود، مدارهای الکتریکی آن می‌توانند کشیده شوند و منجر به اختلال در ارتباط بین بخش‌های مختلف قلب شود. این امر، موجب می‌شود تا قلب به طور نامنظم و ناکارآمد ضربان تولید کند. در بدترین حالت، یک دیواره قلب می‌تواند منقبض شود درحالی‌که دیواره دیگر در حال استراحت است، بنابراین به‌جای پمپاژ خون، آن را درون قلب مخلوط می‌کند.
علائم اصلی نارسایی قلبی عبارت‌اند از:
- خستگی و ضعف عمومی بدن
- تنگی نفس و دشواری در تنفس، خصوصاً هنگام فعالیت
- سرفه مداوم
- تورم پاها و مچ پا به دلیل انباشت مایع
- احساس پری در شکم به دلیل انباشت مایع
- ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب
- سرگیجه و غش‌کردن
انواع پیس میکر در درمان نارسایی قلبی
پیس‌میکر دستگاه کوچکی است، که پالس‌های الکتریکی به ماهیچه قلب می‌فرستد، تا ضربان و ریتم مناسبی برای قلب حفظ کند. پیس‌میکر همچنین ممکن است برای درمان حملات غش (سنکوپ)، نارسایی احتقانی قلب و به‌ندرت کاردیومیوپاتی ضخیم استفاده شود.
پیس میکر در درمان نارسایی قلبی، با جراحی کوچکی زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود. یک قلب سالم، پیس‌میکر درونی خود را دارد که سرعت ضربان قلب را تنظیم می‌کند. اما قلب افراد بیمار به طور منظم ضربان ندارند، که به این مشکل آریتمی می‌گویند. اغلب، دستگاه پیس‌میکر می‌تواند آریتمی را اصلاح کند. Overview of pacemakers in heart failure – UpToDate
انواع مختلفی از پیس‌میکر وجود دارد:
- پیس‌میکرهای تک حفره‌ای؛ از یک سیم راهنما در حفره بالایی (دهلیز) یا پایینی (بطن) قلب استفاده می‌کنند.
- پیس‌میکرهای دو حفره‌ای؛ از یک سیم راهنما در دهلیز و یک سیم راهنما در بطن راست قلب شما استفاده می‌کنند.
- پیس‌میکر سه حفره‌ای؛ از سه سیم راهنما استفاده می‌کند: یکی در دهلیز راست، یکی در بطن راست و یکی نزدیک بطن چپ.
- پیس میکر های سازگار با اوتو ام آر آی
نحوه عملکرد پیس میکر در درمان نارسایی های قلب
پیس‌میکر دو بخش دارد؛ سیم‌های راهنما و یک ژنراتور. ژنراتور محل قرارگیری باتری و یک رایانه کوچک است و در زیر پوست قفسه سینه قرار دارد. سیم‌های راهنما سیم‌هایی هستند، که از طریق رگ‌ها به داخل قلب کشیده شده و به ماهیچه قلب کاشته می‌شوند. آنها پالس‌ها را از ژنراتور به ماهیچه قلب می‌فرستند و همچنین، فعالیت الکتریکی قلب را حس می‌کنند. هر پالس باعث می‌شود قلب منقبض شود. Pacemaker Guide: Implantation, Surgery, and Living With It (webmd.com)
برای عملکرد مناسب پیس میکر در درمان نارسایی قلبی و دیگر بیماری های قلب، دستگاه ممکن است یک تا سه سیم راهنما داشته باشد.
پزشک حداقل ضربان قلب شما را برنامه‌ریزی می‌کند، و وقتی ضربان قلب شما از آن نرخ تنظیم شده پایین‌تر می‌آید، پیس‌میکر شما پالس الکتریکی تولید می‌کند که از طریق سیم راهنما به ماهیچه قلب می‌رسد. این باعث انقباض ماهیچه قلب و ایجاد ضربان قلب می‌شود.
آیا تعبیه پیس میکر علائم نارسایی قلبی را برطرف می‌کند؟
تاثیر بکارگیری پیس میکر در درمان نارسایی قلبی کامل نبوده و دستگاه ضربان ساز، معمولاً در کنار داروها و تغییرات سبک زندگی برای مدیریت علائم استفاده می‌شوند؛ چراکه پیس میکر، آسیب اولیه بافت عضلانی قلب را درمان نمی کند. Could a CRT pacemaker help my heart failure? – BHF
پیس‌میکرها می‌توانند در موارد خاصی به تسکین برخی از علائم نارسایی قلبی کمک کنند؛ از جمله:
- اگر نارسایی قلب باعث شود قلب خیلی کند یا با ریتم نامنظمی بزند، یک ضربان‌ساز می‌تواند با ارسال امواج الکتریکی به قلب به اصلاح این مشکلات و تنظیم ضربان قلب کمک کند. این می‌تواند باعث بهبود جریان خون و اجازه پمپاژ کارآمدتر قلب شود.
- ضربان‌سازها می‌توانند هماهنگی پمپاژ بین حجره‌های پایینی قلب (بطن‌ها) را که غالباً در نارسایی قلبی آسیب می‌بیند، بهبود ببخشند. این به بهبود ظرفیت و کارایی پمپاژ کمک می‌کند.
- با کمک به اصلاح آریتمی‌ها و بهبود کارایی پمپاژ قلب، ضربان‌سازها می‌توانند علائم رایج نارسایی قلب مانند خستگی، تنگی نفس، ورم و مشکل در تحمل ورزش را تسکین دهند.
روش های عملکرد دستگاه پیس میکر در درمان نارسایی قلبی
همگام‌سازی ضربان قلب
نارسایی قلب می‌تواند باعث شود، قلب به‌صورت ناهماهنگ و ناکارآمدی ضربان داشته باشد. نوع خاصی از ضربان‌ساز به نام ضربان‌ساز دوبطنی (دستگاه درمان همگام‌سازی قلبی)، امواج الکتریکی ارسال می‌کند تا کمک کند فعالیت پمپاژ بطن راست و چپ قلب هماهنگ شود. این باعث می‌شود، قلب به‌صورت کارآمدتری منقبض شود و با هر ضربان بیشتری خون پمپ کند.
حفظ ضربان قلب
برخی انواع ضربان‌سازها، می‌توانند ضربان کند قلب را تند کنند یا ضربان تند قلب را کند کنند تا ضربان طبیعی برقرار شود. این بار روی قلب را کم می‌کند و باعث می‌شود بهتر کار کند. ضربان‌ساز این کار را با ارسال سیگنال‌های الکتریکی هنگام نیاز انجام می‌دهد، تا قلب با ضربان مناسبی بزند.
امکان تنظیم داروها
هنگامی‌که ضربان‌ساز ریتم قلب را تنظیم می‌کند، اطلاعاتی فراهم می‌کند که به پزشکان امکان می‌دهد داروهای نارسایی قلب را بهتر تنظیم کنند. داشتن ضربان و ریتم پایدارتر باعث می‌شود، داروها بتوانند به‌صورت بهینه‌تری روی تقویت انقباضات قلب کار کنند.
بطور خلاصه عملکرد پیس میکر در درمان نارسایی قلبی شامل همگام‌سازی ضربان قلب در نارسایی، حفظ ریتم‌های طبیعی قلب، کاهش استرس روی سیستم قلبی عروقی، و تسهیل تنظیم دارو برای بهبود عملکرد قلب در بیماران نارسایی قلبی است. اثرات ترکیبی پیس میکر، باعث بهبود علائم و پیامدهای نارسایی قلب می‌شود.
چه زمانی در نارسایی قلبی به پیس میکر نیاز است؟
ضربان قلب منظم و طبیعی، برای سلامتی بسیار مهم است؛ اما گاهی اوقات ریتم قلب به هم می‌ریزد. در این شرایط پزشک بر اساس نوع آریتمی، شدت علائم و وضعیت بیمار، تصمیم خواهد گرفت که آیا نصب پیس‌میکر ضروری است یا خیر. پیس‌میکر با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم، به برقراری و حفظ یک ریتم طبیعی قلبی کمک می‌کند.
شرایط بکارگیری پیس میکر در درمان نارسایی قلبی، عبارت‌اند از:
- برادی‌کاردی (کندشدن ضربان قلب)؛ وقتی ضربان قلب کمتر از 60 ضربان در دقیقه باشد.
- تاکی‌کاردی (تند شدن ضربان قلب)؛ وقتی ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه باشد.
- آریتمی‌های قلبی؛ وقتی الگوهای ضربان قلب نامنظم و غیرطبیعی باشد.
- گره سینوسی – دهلیزی؛ وقتی ارتباط الکتریکی بین دهلیزها و بطن‌ها مختل شود.
- سنکوپ (غش‌کردن)؛ زمانی که فرد به‌دفعات غش کند به دلیل مشکلات مرتبط با ضربان قلب
- نارسایی احتقانی قلب؛ زمانی که عملکرد پمپاژ قلب ضعیف باشد.
بنابراین، هرگاه ضربان یا ریتم قلبی فرد غیرطبیعی و نامنظم باشد و منجر به علائم و عوارض شود، پزشک ممکن است تجویز پیس‌میکر را توصیه کند.
عوارض پیس میکر در نارسایی قلبی
در بکارگیری پیس میکر در درمان نارسایی قلبی، ممکن است برخی عوارض مشاهده شود که در ادامه، به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
- عفونت؛ در حین عمل جراحی، باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شده و باعث عفونت ضربان‌ساز یا سیم‌های آن شوند. نشانه‌ها شامل قرمزی، ورم، درد، یا ترشح چرک در ناحیه برش جراحی است. ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک یا خارج‌کردن ضربان‌ساز باشد.
- خون‌ریزی؛ این می‌تواند حین عمل یا به دلیل مصرف داروهای ضدانعقاد خون رخ دهد. خون‌ریزی اطراف ضربان‌ساز می‌تواند باعث فشار بر دستگاه یا نیاز به عمل جراحی اضافی برای تخلیه هماتوم شود.
- جابه‌جایی سیم؛ سیم‌هایی که ضربان‌ساز را به قلب وصل می‌کنند گاهی می‌توانند از جا حرکت کنند یا جدا شوند. این مانع کارکرد درست ضربان‌ساز می‌شود و نیازمند اعمال جراحی برای اصلاح محل سیم است.
- پنوموتوراکس؛ اگر حین کاشتن ضربان‌ساز حباب هوایی دور ریه تشکیل شود می‌تواند باعث فروپاشی ریه، درد قفسۀ سینه و مشکلات تنفسی شود.
- ساییدگی پوست؛ تخریب پوست در بالای دستگاه ممکن است باعث نمایان‌شدن یا جابه‌جایی ژنراتور ضربان‌ساز شود. برای جابه‌جاکردن آن نیاز به عمل جراحی خواهد بود.
- سندرم ضربان‌ساز؛ برخی ضربان‌سازها می‌توانند باعث علائمی چون خستگی، مشکل تنفسی و فشارخون پایین شوند. غالباً تنظیم مجدد دستگاه به بهبود این علائم کمک می‌کند.
اگرچه ضربان‌سازهای مدرن امروزی به‌طورکلی ایمن هستند، ولی احتمال بروز مشکلات وجود دارد. پایش مداوم توسط متخصص قلب، کمک می‌کند تا هرگونه مسئله مرتبط با دستگاه، به‌موقع شناسایی و مدیریت شود. اطلاع‌رسانی به پزشک در مورد هرگونه علامت غیرطبیعی، در ناحیه ضربان‌ساز بسیار مهم است. Early complications of permanent pacemaker implantation: no difference between dual and single chamber systems. | Heart (bmj.com)
نکات مهم در استفاده از پیس میکر در درمان نارسایی قلبی
استفاده از پیس میکر در درمان نارسایی قلبی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیماران کمک کند. پیس میکر، یک دستگاه کوچک الکترونیکی است که به تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند و در مواقعی که قلب نمی‌تواند به‌طور طبیعی تپش داشته باشد، آن را تحریک می‌کند. در اینجا به نکات مهمی که باید در استفاده از پیس میکر رعایت شود، اشاره می‌کنیم.
اولین نکته مهم، نحوه صحیح نصب پیس میکر است. نصب پیس میکر باید توسط یک پزشک متخصص قلب و عروق انجام شود. پس از نصب، تنظیمات اولیه دستگاه برای تطبیق با نیازهای خاص بیمار بسیار حیاتی است. تنظیمات باید به‌طور منظم، توسط پزشک بررسی و در صورت نیاز تغییر داده شوند.
نگهداری و مراقبت از پیس میکر نیز اهمیت زیادی دارد. بیمار باید از قرار گرفتن در معرض میدان‌های مغناطیسی قوی، مانند MRI و دستگاه‌های امنیتی در فرودگاه‌ها خودداری کند؛ زیرا این میدان‌ها، می‌توانند عملکرد پیس میکر را مختل کنند. همچنین، بیماران باید کارت شناسایی پیس میکر خود را همیشه همراه داشته باشند تا در مواقع اضطراری، پرسنل پزشکی از وجود پیس میکر مطلع شوند.
پیگیری منظم و چکاپ‌های دوره‌ای با پزشک نیز ضروری است. این پیگیری‌ها به پزشک امکان می‌دهد تا از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شود، و هرگونه مشکل احتمالی را شناسایی و برطرف کند. علاوه بر این، باتری پیس میکر باید به‌طور منظم بررسی شود، زیرا عمر باتری محدود است و نیاز به تعویض دارد.
یکی دیگر از نکات مهم، رعایت دستورات دارویی و پزشکی است. بیمارانی که از پیس میکر استفاده می‌کنند، باید داروهای خود را به‌طور منظم و طبق دستور پزشک مصرف کنند. همچنین، انجام فعالیت‌های بدنی سبک و متناسب با وضعیت قلبی بیمار می‌تواند به بهبود کلی سلامت کمک کند.
در نهایت، آموزش بیمار و خانواده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. بیمار و خانواده او باید با عملکرد و مراقبت‌های لازم برای پیس میکر آشنا باشند، تا در مواقع نیاز بتوانند به‌درستی عمل کنند. با رعایت این نکات، می‌توان از مزایای پیس میکر برای درمان نارسایی قلبی بهره‌مند شد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
سخن پایانی درباره استفاده از پیس میکر در درمان نارسایی قلبی
پیس میکر یا ضربان ساز الکترونیکی قلب، دستگاهی است که با ارسال تحریکات الکتریکی، ضربان قلب را تنظیم می‌کند. پیس میکر می‌تواند بسیاری از علائم نارسایی قلبی از جمله تپش قلب، تنگی نفس و خستگی را برطرف کند. استفاده از پیس میکر در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی مزمن، باعث بهبود کیفیت زندگی، کاهش علائم و کاهش بستری مجدد در بیمارستان می‌شود.
همچنین پیس میکر می‌تواند طول عمر بیماران را افزایش دهد؛ بنابراین، استفاده از پیس میکر در درمان نارسایی قلبی از اهمیت زیادی برخوردار است و باعث بهبود کیفیت و طول عمر بیماران می‌شود. توصیه می‌شود در بیمارانی که علی‌رغم درمان دارویی، همچنان دچار علائم نارسایی قلب هستند، از پیس میکر استفاده شود.
