نارسایی قلبی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی عروقی است که منجر به ناتوانی، کاهش کیفیت زندگی و مرگ‌ومیر بالای بیماران می‌شود. دارودرمانی و تغییر شیوه زندگی از راهکارهای اولیه درمان است، اما در برخی موارد بیماران علی‌رغم دریافت داروهای استاندارد، با عوارض و علائم نارسایی قلبی روبرو هستند. استفاده از پیس‌میکر در این بیماران می‌تواند نقش مهمی در برطرف‌کردن علائم و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.
پیس‌میکر با برقراری ضربان منظم قلبی، توان پمپاژی قلب را افزایش داده و علائمی نظیر تنگی نفس، خستگی و ورم اندام‌ها را بهبود می‌بخشد. همچنین بقای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن قلب را افزایش می‌دهد؛ بنابراین استفاده از پیس‌میکر در بیماران نارسایی قلبی دارای اولویت و اهمیت بالایی است که در ادامه به برسی نکات قابل‌توجه آن می‌پردازیم.
نارسایی قلب و علائم آن
نارسایی قلب به معنای داشتن یک قلب ضعیف پمپاژ است که نمی‌تواند با فعالیت‌های روزمره هماهنگ شود. شما ممکن است در طول تلاش متوسط یا حتی جزئی، تنگی نفس یا خستگی احساس کنید، بنابراین زندگی روزمره می‌تواند به‌تدریج محدودتر و ناراحت‌کننده شود. موارد شدید نارسایی قلب می‌تواند منجر به بستری‌های اورژانسی و حتی مرگ شود.
وقتی قلب در نارسایی قلبی بزرگ می‌شود، مدارهای الکتریکی آن می‌توانند کشیده شوند و منجر به اختلال در ارتباط بین بخش‌های مختلف قلب شود. این امر موجب می‌شود تا قلب به طور نامنظم و ناکارآمد ضربان تولید کند. در بدترین حالت، یک دیواره قلب می‌تواند منقبض شود درحالی‌که دیواره دیگر در حال استراحت است، بنابراین به‌جای پمپاژ خون، آن را درون قلب مخلوط می‌کند. علائم اصلی نارسایی قلبی عبارت‌اند از:
- خستگی و ضعف عمومی بدن
- تنگی نفس و دشواری در تنفس، خصوصاً هنگام فعالیت
- سرفه مداوم
- تورم پاها و مچ پا به دلیل انباشت مایع
- احساس پری در شکم به دلیل انباشت مایع
- ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب
- سرگیجه و غش‌کردن
پیس میکر و انواع آن
پیس‌میکر دستگاه کوچکی است که پالس‌های الکتریکی به ماهیچه قلب می‌فرستد تا ضربان و ریتم مناسبی برای قلب حفظ کند. پیس‌میکر همچنین ممکن است برای درمان حملات غش (سنکوپ)، نارسایی احتقانی قلب و به‌ندرت کاردیومیوپاتی ضخیم استفاده شود. پیس‌میکر در طی جراحی کوچکی زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود. یک قلب سالم پیس‌میکر درونی خود را دارد که سرعت ضربان قلب را تنظیم می‌کند. قلب پیس‌میکر درونی خود را دارد که سرعت ضربان آن را تنظیم می‌کند. اما برخی از قلب‌ها به طور منظم ضربان ندارند که به این مشکل آریتمی می‌گویند. اغلب، دستگاه پیس‌میکر می‌تواند آن را اصلاح کند. انواع مختلفی از پیس‌میکر وجود دارد:
- پیس‌میکرهای تک حفره‌ای از یک سیم راهنما در حفره بالایی (دهلیز) یا پایینی (بطن) قلب استفاده می‌کنند.
- پیس‌میکرهای دو حفره‌ای از یک سیم راهنما در دهلیز و یک سیم راهنما در بطن راست قلب شما استفاده می‌کنند.
- پیس‌میکر سه حفره‌ای از سه سیم راهنما استفاده می‌کند: یکی در دهلیز راست، یکی در بطن راست و یکی نزدیک بطن چپ.
- پیس میکر های سازگار با اوتو ام آر آی
نحوه عملکرد پیس میکر
پیس‌میکر دو بخش دارد: سیم‌های راهنما و یک ژنراتور. ژنراتور خانه باتری و یک رایانه کوچک است و در زیر پوست قفسه سینه قرار دارد. سیم‌های راهنما سیم‌هایی هستند که از طریق رگ‌ها به داخل قلب کشیده شده و به ماهیچه قلب کاشته می‌شوند. آنها پالس‌ها را از ژنراتور به ماهیچه قلب می‌فرستند و همچنین فعالیت الکتریکی قلب را حس می‌کنند. هر پالس باعث می‌شود قلب منقبض شود.
پیس‌میکر ممکن است یک تا سه سیم راهنما داشته باشد، بسته به نوع پیس‌میکری که برای درمان مشکل قلبی شما موردنیاز است. پزشک حداقل ضربان قلب شما را برنامه‌ریزی می‌کند. وقتی ضربان قلب شما از آن نرخ تنظیم شده پایین‌تر می‌آید، پیس‌میکر شما پالس الکتریکی تولید می‌کند که از طریق سیم راهنما به ماهیچه قلب می‌رسد. این باعث انقباض ماهیچه قلب و ایجاد ضربان قلب می‌شود.
آیا گذاشتن پیس میکر علائم نارسایی قلبی را برطرف می‌کند؟
پیس میکر نارسایی یا آسیب اولیه بافت عضلانی قلب را درمان نمی‌کنند؛ بلکه معمولاً در کنار داروها و تغییرات سبک زندگی برای مدیریت علائم استفاده می‌شوند. پیس‌میکرها می‌توانند در موارد خاصی به تسکین برخی از علائم نارسایی قلبی کمک کنند از جمله:
- اگر نارسایی قلب باعث شود قلب خیلی کند یا با ریتم نامنظمی بزند، یک ضربان‌ساز می‌تواند با ارسال امواج الکتریکی به قلب به اصلاح این مشکلات و تنظیم ضربان قلب کمک کند. این می‌تواند باعث بهبود جریان خون و اجازه پمپاژ کارآمدتر قلب شود.
- ضربان‌سازها می‌توانند هماهنگی پمپاژ بین حجره‌های پایینی قلب (بطن‌ها) را که غالباً در نارسایی قلبی آسیب می‌بیند، بهبود ببخشند. این به بهبود ظرفیت و کارایی پمپاژ کمک می‌کند.
- با کمک به اصلاح آریتمی‌ها و بهبود کارایی پمپاژ قلب، ضربان‌سازها می‌توانند علائم رایج نارسایی قلب مانند خستگی، تنگی نفس، ورم و مشکل در تحمل ورزش را تسکین دهند.
یک ضربان‌ساز می‌تواند به چند روش کلیدی در درمان نارسایی قلبی کمک کند:
- همگام‌سازی ضربان قلب: نارسایی قلب می‌تواند باعث شود قلب به‌صورت ناهماهنگ و ناکارآمدی ضربان داشته باشد. نوع خاصی از ضربان‌ساز به نام ضربان‌ساز دوبطنی (دستگاه درمان همگام‌سازی قلبی) امواج الکتریکی ارسال می‌کند تا کمک کند فعالیت پمپاژ بطن راست و چپ قلب هماهنگ شود. این باعث می‌شود قلب به‌صورت کارآمدتری منقبض شود و با هر ضربان بیشتری خون پمپ کند.
- حفظ ضربان قلب: برخی انواع ضربان‌سازها می‌توانند ضربان کند قلب را تند کنند یا ضربان تند قلب را کند کنند تا ضربان طبیعی برقرار شود. این بار روی قلب را کم می‌کند و باعث می‌شود بهتر کار کند. ضربان‌ساز این کار را با ارسال سیگنال‌های الکتریکی هنگام نیاز انجام می‌دهد تا قلب با ضربان مناسبی بزند.
- امکان تنظیم داروها: هنگامی‌که ضربان‌ساز ریتم قلب را تنظیم می‌کند، اطلاعاتی فراهم می‌کند که به پزشکان امکان می‌دهد داروهای نارسایی قلب را بهتر تنظیم کنند. داشتن ضربان و ریتم پایدارتر باعث می‌شود داروها بتوانند به‌صورت بهینه‌تری روی تقویت انقباضات قلب کار کنند.
بنابراین، خلاصه‌ای از کار ضربان‌سازها، همگام‌سازی ضربان قلب در حال نارسایی، حفظ ریتم‌های طبیعی قلب، کاهش استرس روی سیستم قلبی عروقی، و تسهیل تنظیم دارو برای بهبود عملکرد قلب در بیماران نارسایی قلبی است. اثرات ترکیبی آن باعث بهبود علائم و پیامدهای نارسایی قلب می‌شود.
چه زمانی به پیس میکر نیاز است؟
ضربان قلبی منظم و طبیعی برای سلامتی بسیار مهم است. اما گاهی اوقات ریتم قلب به هم می‌ریزد. در این شرایط پزشک بر اساس نوع آریتمی، شدت علائم و وضعیت بیمار، تصمیم خواهد گرفت که آیا نصب پیس‌میکر ضروری است یا خیر. پیس‌میکر با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم، به برقراری و حفظ یک ریتم طبیعی قلبی کمک می‌کند. شرایط نیاز به پیس میکر دارند عبارت‌اند از:
- برادی‌کاردی (کندشدن ضربان قلب): وقتی ضربان قلب کمتر از 60 ضربان در دقیقه باشد.
- تاکی‌کاردی (تند شدن ضربان قلب): وقتی ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه باشد.
- آریتمی‌های قلبی: وقتی الگوهای ضربان قلب نامنظم و غیرطبیعی باشد.
- گره سینوسی – دهلیزی: وقتی ارتباط الکتریکی بین دهلیزها و بطن‌ها مختل شود.
- سنکوپ (غش‌کردن): زمانی که فرد به‌دفعات غش کند به دلیل مشکلات مرتبط با ضربان قلب
- نارسایی احتقانی قلب: زمانی که عملکرد پمپاژ قلب ضعیف باشد.
بنابراین، هرگاه ضربان یا ریتم قلبی فرد غیرطبیعی و نامنظم باشد و منجر به علائم و عوارض شود، پزشک ممکن است تجویز پیس‌میکر را توصیه کند.
عوارض پیس میکر
اینها برخی از عوارض جانبی و مشکلات احتمالی‌ای هستند که ممکن است با ضربان‌سازها رخ دهند:
- عفونت: در حین عمل جراحی، باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شده و باعث عفونت ضربان‌ساز یا سیم‌های آن شوند. نشانه‌ها شامل قرمزی، ورم، درد، یا ترشح چرک در ناحیه برش جراحی است. ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک یا خارج‌کردن ضربان‌ساز باشد.
- خون‌ریزی: این می‌تواند حین عمل یا به دلیل مصرف داروهای ضدانعقاد خون رخ دهد. خون‌ریزی اطراف ضربان‌ساز می‌تواند باعث فشار بر دستگاه یا نیاز به عمل جراحی اضافی برای تخلیه هماتوم شود.
- جابه‌جایی سیم: سیم‌هایی که ضربان‌ساز را به قلب وصل می‌کنند گاهی می‌توانند از جا حرکت کنند یا جدا شوند. این مانع کارکرد درست ضربان‌ساز می‌شود و نیازمند اعمال جراحی برای اصلاح محل سیم است.
- پنوموتوراکس: اگر حین کاشتن ضربان‌ساز حباب هوایی دور ریه تشکیل شود می‌تواند باعث فروپاشی ریه، درد قفسۀ سینه و مشکلات تنفسی شود.
- ساییدگی پوست: تخریب پوست در بالای دستگاه ممکن است باعث نمایان‌شدن یا جابه‌جایی ژنراتور ضربان‌ساز شود. برای جابه‌جاکردن آن نیاز به عمل جراحی خواهد بود.
- سندرم ضربان‌ساز: برخی ضربان‌سازها می‌توانند باعث علائمی چون خستگی، مشکل تنفسی و فشارخون پایین شوند. غالباً تنظیم مجدد دستگاه به بهبود این علائم کمک می‌کند.
اگرچه ضربان‌سازهای مدرن امروزی به‌طورکلی ایمن هستند، ولی احتمال بروز مشکلات وجود دارد. پایش مداوم توسط متخصص قلب کمک می‌کند تا هرگونه مسئله مرتبط با دستگاه به‌موقع شناسایی و مدیریت شود. اطلاع‌رسانی به پزشک در مورد هر علامت غیرطبیعی در ناحیه ضربان‌ساز بسیار مهم است.
سخن پایانی
پیس میکر یا پیس میکر الکترونیکی قلب، دستگاهی است که با ارسال تحریکات الکتریکی، ضربان قلب را تنظیم می‌کند. پیس میکر می‌تواند بسیاری از علائم نارسایی قلبی از جمله تپش قلب، تنگی نفس و خستگی را برطرف کند. استفاده از پیس میکر در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی مزمن، باعث بهبود کیفیت زندگی، کاهش علائم و کاهش بستری مجدد در بیمارستان می‌شود.
همچنین پیس میکر می‌تواند طول عمر بیماران را افزایش دهد؛ بنابراین، استفاده از پیس میکر در درمان نارسایی قلبی از اهمیت زیادی برخوردار است و باعث بهبود کیفیت و طول عمر بیماران می‌شود. توصیه می‌شود در بیمارانی که علی‌رغم درمان دارویی، همچنان دچار علائم نارسایی قلب هستند، از پیس میکر استفاده شود.
منابع و مآخذ
