یکی از رویدادهایی که در برخی از ورزش‌های هیجان انگیز، پر استرس و پر تحرک نظیر فوتبال در بین ورزشکاران دیده می‌شود، مرگ ناگهانی در ورزش است. علل مرگ ناگهانی در ورزش متنوع هستند. با این حال، عمده مواردی که منجر به مرگ ناگهانی در ورزش می‌شود، ایست قلبی است.
در بسیاری از موارد، پس از ایست قلبی و از هوش رفتن ورزشکار، کلیه عوامل و پزشک‌های حاضر در محل به ماساژ قلبی و دادن شوک می‌پردازند. در صورتی که این گونه عملیات اورژانسی با سرعت و در اولین زمان ممکن انجام گیرند، فرد از مرگ ناگهانی نجات پیدا خواهد کرد.
اما همیشه هم نمی‌توان کمک رسانی را در اسرع وقت انجام داد و ایست قلبی در نهایت منجر به مرگ ناگهانی در ورزش خواهد شد.
حال سوال اصلی این است که علل مرگ ناگهانی در ورزش چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟ هر فردی در حین ورزش می‌تواند به دلایل مختلفی دچار مرگ ناگهانی در ورزش گردد. اما به طور کلی، افرادی که دچار مرگ ناگهانی در ورزش می‌شوند در دو گروه اصلی قرار می‌گیرند.
در این مقاله به معرفی انواع بیماری‌ها و نارسایی‌های که در نهایت منجر به مرگ در حین ورزش می‌شوند، اشاره خواهیم کرد.
از سوی دیگر، شاید بتوان با پیشگیری از برخی عوامل، از بروز حالت‌هایی که منجر به مرگ ناگهانی در ورزش می‌گردند، جلوگیری نمود. در بخش دیگری از این مقاله نیز قصد داریم به بررسی شرایط پیشگیری از این اختلالات بپردازیم.
علل مرگ ناگهانی در ورزش؛ بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی
بروز مرگ ناگهانی در ورزش برای افراد زیر 40 یا 50 سال، عمدتا به وجود بیماری‌های قلبی (غیر از تنگی عروق) بستگی دارد. برای افرادی که در این بازه سنی قرار دارند، یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که می‌تواند در نهایت منجر به مرگ ناگهانی در ورزشکاران گردد، بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی نام دارد.
بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی از جمله بیماری‌های قلب و عروقی است که به صورت ژنتیکی به فرد منتقل می‌شود. طی این بیماری، در چیدمان سلول‌های عضله قلب تغییرات محسوسی ایجاد می‌گردد. وقتی نحوه چیده شدن سلول‌های قلب تغییر می‌کند، ساختار قلب دستخوش تغییراتی خواهد شد که عبارت‌اند از:
• تغییر ضخامت عضله قلب
• تغییر رفتار قلب از نظر الکتریکی و ضربان
در واقع، هنگامی که سلول‌های قلب دچار به هم ریختگی نظم طبیعی می‌شوند، ضخامت قلب زیاد می‌شود. در نتیجه سلول‌ها به مرور از بین رفته و یک نسج مرده یا اسکار از خود به جای می‌گذارند. به این ترتیب، زمینه برای ایجاد جریان‌های الکتریکی غیرطبیعی در قلب فراهم می‌شود. این حالت به معنای ایجاد کانون‌های آریتمی‌های قلبی و بروز اختلال در ضربان قلب خواهد بود.
شکل‌گیری جریان‌های الکتریکی غیرطبیعی و کانون‌های آریتمی قلبی در بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی، در هنگام ورزش مشکل ساز خواهند شد. در اصل، این جریان‌ها و آریتمی‌ها در هنگام ورزش تشدید می‌شوند.
علت این موضوع، ترشح و آزاد شدن مقدار زیادی از کاتکولامین‌ها و اپی نفرین در هنگام ورزش کردن است. این مساله می‌تواند جریان‌های غیرطبیعی را شدت داده و منجر به بروز نوعی آریتمی خطرناک در ورزشکار شوند.
تاکی کاردی بطنی، فیبریلاسیون دهلیزی و فیبریلاسیون بطنی با خطر ایست قلبی در ورزشکاران چند نمونه از خطرناک‌ترین انواع آریتمی هستند که در چنین شرایطی به وجود می‌آیند. این نوع اختلالات در نهایت منجر به ایست قلبی و مرگ ناگهانی در ورزش خواهند شد.
برای پیشگیری از مرگ ناگهانی در ورزش در اثر بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی چه باید کرد؟
برای افرادی که در اثر بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی، دچار ایست قلبی در زمین ورزش می‌شوند، لازم است عملیات احیا در سریع‌ترین زمان ممکن انجام گیرد. در این صورت، فرد می‌تواند از عوارض این حالت خطرناک و ایست قلبی در امان مانده و نجات یابد.
هر چه سرعت انجام اقدامات احیا بالاتر باشد، احتمال نجات فرد از مرگ بیشتر خواهد بود. چنانچه بین زمان ایست قلبی و عملیات نجات، وقفه زیادی وجود داشته باشد، مرگ ناگهانی در ورزشکار اجتناب ناپذیر خواهد بود.
اما افرادی که قرار است در آینده ورزش‌های حرفه‌ای یا ورزش‌های سنگین انجام دهند، لازم است پیش از شروع، از نظر سلامت قلب یا وجود بیماری‌های قلبی خاص بررسی شوند.
در این بین، بررسی و تشخیص وجود یا عدم وجود بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک قلبی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا در صورت تایید وجود این بیماری، لازم است فرد از انجام ورزش‌های سنگین و سریع اجتناب نماید. در غیر این صورت، ممکن است در نهایت منجر به آریتمی و مرگ ناگهانی در ورزشکار گردد.
علل مرگ ناگهانی در ورزش ؛ وجود بیماری عروق کرونر
یکی دیگر از بیماری‌هایی که می‌تواند ایست قلبی در هنگام ورزش کردن را در پی داشته باشد، بیماری عروق کرونر است. بیماری عروق کرونر عبارت است از غیرطبیعی بودن محل جدا شدن رگ‌های خونی قلب. این یعنی مسیر رگ‌هایی که خون را به قلب می رسانند، به شکل غیرطبیعی از یکدیگر جدا شده‌اند.
بیماری عروق کرونر اختلالی است که از زمان تولد در فرد شکل گرفته و به صورت مادرزادی بروز می‌کند. این بیماری برای ورزشکارانی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند می‌تواند با آریتمی یا مرگ ناگهانی در ورزش خود را نشان دهد.
علل متفرقه مرگ ناگهانی در ورزش کدام‌اند؟
علاوه بر دو گروه یاد شده در بالا، علل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند مرگ ناگهانی در ورزش را به دنبال داشته باشند. عفونت‌های ویروسی و میوپاتی‌های قلبی از انواع شایع آن‌ها به حساب می‌آیند. در اثر وجود این اختلالات، عضله قلب دچار التهاب شدید می‌شود و در نهایت باعث مرگ ناگهانی در ورزش خواهد شد.
شدت این التهاب‌ها می‌تواند از خفیف تا شدید تغییر کند و آریتمی‌های قلبی را به وجود آورد. این در حالی است که گاهی فرد حتی از وجود این بیماری‌ها اطلاعی ندارد.
بیماری‌های دریچه‌ای، بیماری‌های مربوط به عروق قلب و تنگی عروق نیز از علل دیگر بروز آریتمی و مرگ ناگهانی در ورزش به حساب می‌آیند. برای افرادی که در سنین بالای 40 تا 50 سالگی قرار دارند، تنگی عروق و بیماری عروق کرونر شایع‌ترین دلیل بروز مرگ ناگهانی در هنگام ورزش خواهد بود.
در هر حال، بر اساس نظر متخصصین قلب از جمله دکتر محمود افتخار زاده، برای همه افرادی که قصد شروع ورزش‌های حرفه‌ای را دارند، لازم است وضعیت سلامت قلب خود را بررسی نمایند.
این مساله به طور خاص، برای افرادی که در سنین بالای 40 سال قرار دارند و یا پیش از این ورزش منظم نداشته‌اند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس نظر دکتر محمود افتخار زاده، وجود بیماری‌های نهفته قلبی که گاهی حتی فرد از وجود آن‌ها اطلاعی ندارد، می‌تواند در نهایت منجر به مرگ ناگهانی در ورزشکار گردد.
کلینیک آریتمی توانیر تهران، یکی از معتبرترین مراکز پزشکی درزمینهٔ درمان انواع آریتمی‌های قلبی در خیابان ولیعصر به‌حساب می‌آید. جهت اطلاع از نحوه نوبت‌دهی و یا دریافت اطلاعات تماس کلینیک توانیر، می‌توانید به قسمت تماس با ما در همین وب‌سایت مراجعه نمایید.
