آیا با انواع باتری قلبی و کاربرد آنها آشنایی دارید؟ باتری قلب یا پیس میکر، یک دستگاه پزشکی است که برای درمان اختلالات ضربان قلب مانند برادی‌کاردی (کندی ضربان) به کار می‌رود. این وسیله کوچک که معمولاً در زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود، پالس‌های الکتریکی را به عضله قلب ارسال می‌کند تا ضربان آن را در محدوده طبیعی نگه دارد. پیس میکرها انواع مختلفی دارند که بر اساس تعداد حفرات قلبی که به آنها متصل می‌شوند، دسته‌بندی می‌گردند.
در ادامه این مقاله از کلینیک آریتمی تهران – توانیر به بررسی جزئیات بیشتر در مورد معرفی انواع باطری قلبی و بهترین مارک باتری قلب می‌پردازیم.
نحوه عملکرد باطری قلبی
قبل از توضیح نحوه کار باتری قلبی، ابتدا بهتر است عملکرد طبیعی قلب را برسی کنیم. قلب انسان یک عضله ماهیچه ای است که با ضربانی مداوم، خون را در سراسر بدن پمپاژ می کند. این ضربان طبیعی توسط گره های تولیدکننده پالس های الکتریکی در خود قلب ایجاد می شود. گره سینوسی دهلیزی نقش پیس میکر (تولید کننده پیام انقباض) طبیعی را ایفا می کند و پالس های الکتریکی را به صورت منظم هر 60 تا 100 بار در دقیقه تولید می نماید. این پالس ها از طریق مسیرهای هدایتی در ماهیچه قلب منتشر شده و باعث انقباض منظم دهلیزها و بطن ها و در نتیجه پمپاژ خون می گردند.
اما گاهی اوقات به دلایلی مانند اختلالات مادرزادی، بیماری های قلبی یا مشکلات در سیستم گره ای و هدایتی قلب، این چرخه ضربان طبیعی دچار اختلال می شود. در چنین شرایطی ممکن است ضربان قلب بسیار کند (برادی‌کاردی)، سریع (تاکی‌کاردی) یا نامنظم گردد که می‌تواند عوارض جدی مانند سنکوپ، خستگی شدید و حتی ایست قلبی را به دنبال داشته باشد.
در این موارد، پزشکان از یک دستگاه کوچک الکترونیکی به نام “پیس میکر” یا “باتری قلب” استفاده میکنند. این دستگاه که معمولاً زیر جلد سینه در ناحیه قفسه سینه کاشته می‌شود، نقش یک ضربان ساز مصنوعی را ایفا می کند. پیس میکر با ارسال پالس های الکتریکی کنترل شده به عضله قلب، ضربان آن را تنظیم و در محدوده طبیعی نگه می دارد. بدین ترتیب، از بروز عوارض ناشی از اختلالات ضربان قلبی پیشگیری می کند.
پیس میکرها می توانند برای تنظیم ضربان دهلیزی، بطنی یا هر دو مورد استفاده شوند. آنها با دریافت اطلاعات از طریق سیم های رابط تعبیه شده در قلب، ضربان اصلی قلب را شناسایی کرده و در صورت لزوم، پالس‌های الکتریکی مناسب را برای برقراری ریتم های منظم ارسال می کنند.
0 تا 100 انواع باتری قلبی و کاربردهای آن
همانطور که گفته شد، باتری قلب یا پیس میکر، یک دستگاه کوچک الکترونیکی است که معمولاً زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود. این دستگاه از طریق سیم‌های رابط یا الکترودهایی که به ماهیچه قلب متصل هستند، امواج الکتریکی را به قلب منتقل می نماید. انواع مختلفی از پیس میکرها وجود دارد که بر اساس تعداد حفرات قلبی که به آنها متصل می شوند، دسته بندی می شوند:
1. پیس میکر تک سیمی یا تک حفره ای (Single-Chamber Pacemaker)
این نوع پیس میکر دارای یک الکترود است که ژنراتور آن را به یکی از حفرات قلب، معمولاً بطن راست متصل می‌کند. پیس میکر تک حفره ای برای کنترل ضربان بطن و در موارد خاص، تنظیم ضربان دهلیز راست کاربرد دارد.
2. پیس میکر دوسیمی یا دو حفره ای (Dual-Chamber Pacemaker)
دستگاه دو حفره ای مجهز به دو الکترود است که به دهلیز و بطن سمت راست قلب متصل می گردند. این پیس میکر برای هماهنگ‌سازی ضربان و انقباضات هر دو حفره برنامه ریزی شده تا جریان خون از دهلیز به بطن به صورت صحیح انجام پذیرد.
3. پیس میکر سه حفره ای با سه سیم رابط (CRT)
پیس میکر سه حفره ای دارای سه الکترود است که به دهلیز راست، بطن راست و بطن چپ قلب متصل می شوند. از این نوع پیشرفته برای درمان آریتمی های ناشی از نارسایی قلبی پیشرفته استفاده می گردد تا انقباضات هماهنگ هر سه حفره را تنظیم نماید. در بیمارانی که بطن‌های چپ و راست، بطور همزمان منقبض نمیشود، از این نوع پیس میکر برای پمپاژ همزمان بطن‌های قلبی استفاده میکنند که به آن همگام سازی قلبی نیز میگویند.
پیس میکرهای سازگار با ام آرآی (Auto MRI)
برخی از بیماران دارای پیس میکر ممکن است به دلایل مختلفی مانند بیماری های قلبی عروقی، سکته مغزی، سرطان یا آرتروز، نیاز به انجام تصویربرداری MRI داشته باشند. در گذشته، انجام اسکن MRI برای این دسته از بیماران با محدودیت های جدی همراه بود، زیرا میدان های مغناطیسی قوی و امواج الکترومغناطیسی تولید شده توسط دستگاه MRI می توانست با عملکرد پیس میکر تداخل ایجاد کرده و منجر به اختلال در تنظیمات آن می‌شد.
اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی در این زمینه، به 3 نوع اصلی باتری های قلبی ویژگی جدیدی تحت عنوان آپشن Auto MRI (قابلیت سازگاری با تصویربرداری MRI) روی کار آمده است. این پیس میکرهای پیشرفته قادرند به صورت خودکار میدان مغناطیسی قوی دستگاه MRI را تشخیص داده و به حالت ویژه ای از تنظیمات یا ” ناهمزمان” تغییر وضعیت دهند. در این حالت، پیس میکر عملکرد خود را برای مدت انجام اسکن MRI تغییر می دهد تا از هرگونه تداخل و اختلال جلوگیری شود. پس از تمام شدن فرایند اسکن MRI، این پیس میکرهای هوشمند بدون نیاز به مداخله یا تنظیم دستی توسط پزشک، به طور خودکار به حالت عادی و تنظیمات قبلی خود باز می گردند.
با روی کار آمدن این پس میکر ها و مجهز بودن کلینیک آریتمی تهران – توانیر به این خدمات، توصیه می شود حتماً از این نوع باتری قلبی سازگار با MRI استفاده نمایید. با مراجعه به کلینیک آریتمی تهران – توانیر و مشاوره در این زمینه، میتوانید اطلاعات بیشتری کسب کنید.
بهترین مارک های باتری قلبی
برخی از مهم‌ترین عوامل که باید در هنگام انتخاب مارک باطری قلبی در نظر گرفته شوند عبارت‌اند از:
- تکنولوژی به کار رفته و قابلیت های فنی پیس میکر
- کیفیت و قابلیت اطمینان محصول
- دسترسی به خدمات پس از فروش و پشتیبانی فنی مناسب
- هماهنگی با سیستم خرید و امکانات مجموعه درمانی
انتخاب نهایی نوع پیس میکر توسط پزشک متخصص و بر اساس شرایط و نیازهای بالینی هر بیمار صورت میگیرد و تیم پزشکی شما را در خرید بهترین مارک باتری قلبی راهنمایی میکنند.
عوارض کاشت باتری قلبی
اگر کاشت باتری قلبی توسط یک تیم حرفه‌ای و متخصص انجام شود، در اکثر موارد هیچگونه عارضه جانبی بروز نخواهد کرد. با این حال، برخی عوارض احتمالی ممکن است به شرح زیر رخ دهند:
- عفونت: گاهی امکان دارد در طی عمل جراحی، باکتری‌ها وارد جریان خون شده و منجر به عفونت باتری قلبی یا سیم‌های متصل به آن گردند. علائم احتمالی شامل قرمزی، تورم، درد یا ترشح چرکی در محل برش جراحی میباشد که در این صورت، ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها یا حتی خارج کردن باتری قلبی باشد.
- جابجایی سیم‌ها: در برخی موارد، سیم‌هایی که باتری قلبی را به قلب متصل میکنند ممکن است از جای خود جابجا شده یا جدا گردند که این امر، کارکرد صحیح باتری را مختل می‌نماید و نیازمند انجام عمل جراحی برای اصلاح محل قرارگیری سیم‌ها خواهد بود.
- پنوموتوراکس: چنانچه در طول کاشت باتری قلبی، حباب هوایی در اطراف ریه تشکیل شود، می‌تواند منجر به فروپاشی ریه، درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی گردد.
- ساییدگی پوست: امکان تخریب پوست در ناحیه قرارگیری باتری قلبی وجود دارد که در این صورت، ممکن است ژنراتور باتری قابل مشاهده یا جابجا گردد و نیاز به مداخله تیم پزشکی جهت رفع این مشکل میباشد.
- سندروم باتری قلبی: برخی انواع باتری‌های قلبی می‌توانند موجب بروز علائمی همچون خستگی، مشکلات تنفسی و کاهش فشار خون گردند که اغلب با تنظیم مجدد دستگاه، این علائم بهبود می‌یابند.
موارد گفته شده نادر هستند و درصورتی که کاشت باتری قلبی توسط متخصص باتجربه و حرفه ای انجام شود رخ نمیدهد. در هرصورت، اگر هرگونه نشانه غیرطبیعی در ناحیه باتری قلبی مشاهده کردید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
مراقبت و نگهداری بعد از کاشت باتری قلبی
پس از جراحی کاشت باتری قلب یا پیس میکر توسط تیم پزشکی، رعایت برخی نکات مهم در مراقبت و نگهداری از این دستگاه الکترونیکی ضروری است تا عملکرد مناسب و طول عمر مفید آن تضمین شود:
تجهیزات پزشکی
اگر باتری قلبی شما از نوع اتو ام‌آرآی نیست، برخی روش های پزشکی مانند سی تی اسکن، MRI، پرتودرمانی و غیره ممکن است باعث اختلال در عملکرد پیس میکر شوند. در صورت نیاز به این‌گونه اقدامات، حتما باید پزشک را از وجود این دستگاه در بدن مطلع نمایید.
تلفن همراه
استفاده از تلفن همراه هیچ ایرادی ندارد، اما باید حداقل 15 سانتی متر از پیس میکر فاصله داشته باشد. بنابراین هرگز گوشی را در جیب سینه قرار ندهید. در هنگام مکالمه، گوشی را سمت گوشی که از محل پیس میکر دورتر است بگیرید.
سیستم های امنیتی
گیت های امنیتی فرودگاه ها معمولاً تاثیری بر کارکرد پیس میکر ندارند، اما توصیه می شود از نزدیک شدن بیش از حد به آنها خودداری کنید.
منابع الکتریکی خطرناک
همیشه به فاصله کافی از دستگاه های الکترومغناطیسی مانند ترانسفورماتورهای ولتاژ بالا، موتورهای الکتریکی و دستگاه های جوشکاری فاصله داشته باشید.
نکات دیگر:
- بعد از عمل، محل ورود کاتتر را خشک نگه دارید و پانسمان آن را طبق دستور تعویض کنید.
- تاریخ نصب و شماره‌سریال دستگاه را یادداشت کنید.
- عمر مفید باتیری قلبی بطور متوسط 10 سال است، اما بهتر است حدود 2-4 ماه قبل از اتمام عمر آن، برای تعویض اقدام شود.
باتری قلبی بعد از چندسال نیاز به تعویض و شارژ مجدد دارد؟
به طور معمول، باتری پیس میکرهای امروزی برای یک دوره زمانی 7 تا 13 سال طراحی شده اند. این محدوده زمانی می تواند براساس نوع مدل دستگاه، تنظیمات اولیه آن و همچنین میزان مصرف انرژی در طول کارکرد متفاوت باشد.
پس از گذشت زمان، زمانی که شارژ باتری داخلی پیس میکر به کمتر از یک حد مشخص برسد، لازم است در یک اقدام جراحی ساده، این دستگاه به همراه باتری آن تعویض گردد. پزشک متخصص با بررسی نتایج تست ها و کنترل های دوره ای، زمان دقیق لازم برای تعویض پیس میکر را تعیین می نماید.
آیا قرار دادن باطری قلبی در داخل بدن مشکلی ایجاد نمیکند؟
قرار دادن باتری قلب یا پیس میکر در داخل بدن و زیر پوست، به خودی خود مشکل خاصی ایجاد نمی کند. این دستگاه های الکترونیکی کوچک، با استفاده از مواد بیولوژیکی سازگار و ایمن برای بدن انسان ساخته شده اند. با این حال، رعایت نکات ایمنی در ارتباط با منابع میدان های الکترومغناطیسی و دستگاه های الکتریکی اطراف، باید در نظر گرفته شود.
آیا پس کاشت باتری قلبی در انجام ورزش های آبی یا حمام کردن محدودیت وجود دارد؟
خیر؛ باتری قلبی زیر پوست و داخل بدن قرار میگیرد و آب خارج بدن با آن ارتباطی ندارد و در فعالیت آن اختلالی ایجاد نمیکند.
تفاوت باتری قلبی با دفیبریلاتور داخلی (ICD) چیست؟
هر دو، دستگاه های کوچک الکترونیکی هستند که با باتری کار میکنند و زیر پوست در ناحیه قفسه سینه کاشته می شوند. پیس میکر وظیفه تنظیم و تقویت ضربان قلب را بر عهده دارد. این دستگاه با ارسال پالس های الکتریکی به عضله قلب، ضربان آن را در محدوده طبیعی نگه می دارد و از بروز برادی‌کاردی (کندی ضربان) جلوگیری می‌کند.
اما دفیبریلاتور داخلی یا ICD یک گام فراتر رفته و علاوه بر تنظیم ضربان، قابلیت تشخیص و درمان آریتمی های خطرناک و تهدیدکننده حیات مانند تاکی‌کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی را نیز دارد. در این شرایط، ICD با ارسال یک شوک الکتریکی قوی، آریتمی را متوقف کرده و ضربان قلب را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.
سخن پایانی در انتخاب بهترین باطری قلبی
انتخاب نوع باتری قلب یا پیس میکر مناسب، یکی از مهم‌ترین تصمیمات در روند درمان بیماری‌های قلبی و اختلالات ضربان است. این انتخاب باید با دقت و بر اساس شرایط و نیازهای خاص هر بیمار صورت گیرد. پزشک متخصص قلب با در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند نوع آریتمی قلبی، وضعیت کلی سلامت بیمار، سبک زندگی و همچنین هزینه های درمانی، تشخیص می دهد که کدام نوع پیس میکر، مناسب ترین گزینه برای آن بیمار خواهد بود.
مراجعه به کلینیک آریتمی تهران – توانیر که دارای تیم حرفه ای از متخصصان این حوزه هستند، می تواند به بیماران کمک شایانی در انتخاب بهترین نوع باتری قلب متناسب با شرایطشان کند. این کلینیک، با ارائه مشاوره های تخصصی و آگاهی از آخرین دستاوردهای علمی، بیماران را در تصمیم گیری برای انتخاب مناسب ترین گزینه درمانی یاری میکنند.