علت تپش قلب در بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری، یکی از مشکلات رایج میان بانوان باردار است. تپش قلب در اوایل بارداری و جنسیت اگر چه در بسیاری از موارد خطرناک نیست، اما گاها می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی خطرناک گردد. به طور کلی، در طی فرایند بارداری، تغییرات طبیعی در قلب بانوان رخ می‌دهد؛ که میتواند منجر به بالا رفتن ضربان قلب در بارداری شود.

نارسایی‌ها و احساس تپش قلب در دوران بارداری، ممکن است در اثر کانون‌های آریتمی پنهان که از قبل وجود داشته‌اند، به وجود آیند؛ در چنین شرایطی، یک فرد باردار باید حتما زیر نظر یک پزشک متخصص قلب و عروق و آریتمی قرار گرفته و وضعیت قلب وی کاملا بررسی گردد.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی جوانب مختف ایجاد تپش قلب در بارداری بپردازیم و خواهیم دید، که داروهای درمان تپش قلب در بارداری کدامند.

در ویدئو زیر دکتر محمود افتخارزاده متخصص قلب و عروق و آریتمی به بررسی جوانب مختلف تپش قلب در اوایل بارداری و جنسیت میپردازد. جهت مشاهده ویدئو های آموزشی بیشتر پیج کلینیک آزیتمی توانیر در یوتیوب، نماشا و آپارات را دنبال نمائید.

تپش قلب در دوران بارداری چیست؟

از رایج‌ترین مشکلاتی که ممکن است برای مادر باردار رخ دهد، احساس تپش قلب در اوایل بارداری و تعیین جنسیت است. تپش قلب و بالا رفتن تعداد ضربان قلب، در خانم های باردار به دلایل مختلفی می‌تواند بروز کند؛ و در واقع، دلیل اصلی بروز این اختلال قلبی، تغییرات فیزیولوژیکی است که در قلب مادران باردار به وجود می‌آید.

البته این تغییرات در عمده موارد، کاملا طبیعی است و خطری برای مادر و جنین ندارد؛ با این حال، در برخی موارد که تشدید ضربان از یک کانون آریتمی نهفته ناشی می‌شود، می‌تواند خطرآفرین باشد. به طوری که می‌تواند حتی شخص را، مستعد ابتلا به آریتمی‌های قلبی کند.

شایان ذکر است که آریتمی‌های قلبی می‌توانند در گروه‌های سنی مختلف، از جمله کودکان، نیز بروز یابند. برای آشنایی با انواع آریتمی در سنین پایین‌تر، مراجعه به مقاله آریتمی قلبی در کودکان توصیه می‌شود.

بر اساس آمار به دست آمده، در حدود ده تا دوازده درصد از مرگ و میرها در دوران بارداری، به بروز بیماری‌های قلبی در این گونه موارد مربوط می‌شود؛ به همین دلیل، نباید این موضوع را کم اهمیت دانست و لازم است به محض احساس تپش قلب در بارداری، به یک متخصص قلب و عروق و آریتمی مراجعه نمود. در بسیاری از موارد، با توجه به توصیه‌های پزشک متخصص و همچنین استراحت، می‌توان این دوران را به سلامت و به دور از نگرانی پشت سر گذاشت.

تپش قلب در بارداری چگونه بروز می‌کند؟

احساس تپش قلب در بارداری، یک امر نسبتا طبیعی و خوش خیم قلمداد می‌شود؛ البته تا زمانی که بررسی‌های تخصصی عامل دیگری را نشان ندهد. در طی فرایند بارداری، یک مادر باردار ممکن است به یکی از حالت‌های زیر دچار شود:

• تاکی کاردی سینوسی یا تند شدن ضربان قلب
• ایجاد ضربان‌های زودرس ناشی از دهلیزهای قلب
• ایجاد نامنظمی ضربان ناشی از کانون‌های پنهان که تاکنون شناسایی نشده‌اند.

در دو مورد اول، معمولا پزشک متخصص با ارائه چند توصیه مناسب و کاربردی، به بهبود وضعیت بیمار کمک خواهد کرد. زیرا ضربان‌های زودرس ناشی از کانون های داخل دهلیز و یا بالا رفتن ضربان قلب (تاکی کاردی)، اختلالی در روند بارداری افراد ایجاد نخواهد کرد.

یعنی بیمار تنها با استراحت و بالا بردن قدرت تحمل خود، می‌تواند این دوران را به خوبی پشت سر بگذارد. معمولا توصیه‌های پزشک در این گونه موارد، نگرانی را از مادر باردار و خانواده او دور خواهد کرد؛ اما شرایط ایجاد شده در حالت سوم، خطرناک بوده و نباید به حال خود رها شود.

علت تپش قلب در بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری نشانه چیست؟ تپش قلب در دوران بارداری یک حالت شایع و طبیعی است که تقریبا همه مادران  آن را تجربه می‌کنند. تغییرات فیزیولوژیکی که در قلب مادران باردار به وجود می‌آید، عامل اصلی بروز تپش قلب در بارداری است. با این حال، عوامل مادرزادی ناشناخته و یا جراحی‌های ناشی از دوران کودکی نیز می‌توانند عامل این نوع تپش‌ها باشند. این گونه عوامل در موارد نادری ممکن است به آریتمی‌های قلبی منجر شوند.

اما این که چرا بانوان باردار مستعد ابتلا به آریتمی‌های قلبی هستند و یا اینکه چرا بروز آریتمی در بارداری بیشتر است، سوالات مهمی هستند که باید به آن ها پاسخ داد. در ادامه عوامل منجر به ایجاد تپش قلب در بارداری و اهمیت ایجاد آریتمی‌های قلبی در تپش قلب در اوایل بارداری و جنسیت را توضیح خواهیم داد.

بالا رفتن حجم پلاسمای خون

اولین و مهم‌ترین تغییر فیزیولوژیکی که در بدن مادران باردار رخ می‌دهد، افزایش حجم پلاسما و مقدار خون موجود در بدن است؛ به این معنا که حجم پلاسمای خون یک زن باردار، حدود 40 درصد نسبت به دوران عادی بیشتر می شود.

در نتیجه، مقدار مقاومت رگ‌ها کاهش پیدا کرده و در نهایت گشاد شدگی رگ‌ها را در پی خواهد داشت. این افزایش حجم خون و بازتر شدن عروق خونی، در بارداری امری عادی محسوب می‌شود. علت این حالت، افزایش برون دهی قلب و خونرسانی صحیح و کافی به جفت و جنین است، تا رشد آن به صورت طبیعی انجام گیرد. به این ترتیب، افزایش تپش قلب در بارداری، با این شرایط کاملا عادی خواهد بود.

اختلال الکتریکی در دهلیزها

افزایش حجم پلاسما در دوران حاملگی، باعث وارد شدن فشار اضافی بر روی قسمت‌های مختلف ساختمان قلب، از جمله دهلیزها و جدار دهلیزها می‌گردد؛ در اصل، سلول‌های دهلیزهای قلب، تحت کشیدگی اضافی و فشار قرار می‌گیرند.

ایجاد این کشیدگی‌ها، باعث می‌شود تا برخی کانال‌های یونی موجود در جدار دهلیزها (موسوم به میوسیت‌ها) تحریک گردند. این نوع تحریک‌ها، به معنای ایجاد اختلال الکتریکی در جدار دهلیزها خواهد بود؛ البته، لازم است بدانید که در بطن‌ها نیز اتفاق مشابه می‌افتد. با این حال، سهم این نوع اختلالات الکتریکی در بطن‌ها، بسیار کمتر از سهم دهلیزها خواهد بود.

تغییرات الکتریکی ایجاد شده در دهلیزها، باعث می‌شود تا سرعت هدایت خون در عضله دهلیزی کاهش پیدا کند. این اختلال باعث می شود، تعداد ضربان افزایش پیدا کند؛ که در نتیجه، ایجاد آریتمی در دهلیزها و تپش قلب در بارداری را در پی خواهد داشت.

افزایش سطح هورمون‌های اپی نفرین و آدرنالین

یکی از تغییراتی که در ساختار خونی بانوان باردار رخ می‌دهد، افزایش سطح اپی نفرین، نور اپی نفرین یا همان آدرنالین و نور آدرنالین است. در واقع، سطح این هورمون‌ها در بانوان باردار در مقایسه با افراد معمولی، حدود سی درصد بیشتر است.

افزایش سطح هورمون‌های یاد شده، باعث می‌گردد تا تپش قلب در اوایل بارداری و تعیین جنسیت شدت پیدا کرده و تاکی کاردی سینوسی ایجاد شود؛ در نتیجه این شرایط، امکان بروز آریتمی‌های قلبی در زنان باردار فراهم خواهد شد.

وجود کانون‌های آریتمی نهفته

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند منجر به تپش قلب در بارداری شود، وجود کانون آریتمی نهفته در بیمار باردار است. در واقع، گاهی افراد از زمان تولد و به صورت مادرزادی، کانون‌های آریتمی را در ساختار قلب خود دارند.

اما این کانون‌ها، تاکنون اختلالی ایجاد نکرده و یا شناسایی نشده‌اند؛ در دوران بارداری در اثر وجود تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی در قلب، این کانون‌های نهفته خودنمایی کرده و عملکرد قلب را با مشکل مواجه می‌سازند. در نتیجه، ضربان قلب بالا رفته و احساس تپش قلب در بارداری را در پی خواهد داشت.

تپش قلب در بارداری با چه علائمی همراه است؟

تپش قلب در بارداری، معمولا با بالا رفتن ضربان قلب همراه می شود گاهی ممکن است افراد در اثر بروز تپش قلب شدید در این دوران، به سرگیجه نیز دچار شوند. سنکوپ و یا از دست دادن هوشیاری نیز، در اثر بروز آریتمی و تپش قلب در بارداری، از جمله حالت‌هایی است که می‌توانند ایجاد گردند.

در هر یک از این موارد، لازم است فرد به یک متخصص قلب و عروق و آریتمی معتبر مراجعه کند؛ پزشک متخصص، ضمن بررسی سوابق پزشکی بیمار و انجام معاینه دقیق، علت ایجاد تپش قلب شدید و نحوه درمان را تعیین خواهد کرد.

گرفتن نوار قلب و انجام آزمایش‌های خونی معمول نظیر آزمایش کم خونی، از راه‌های تشخیصی برای بررسی علت تپش قلب در دوران بارداری به حساب می‌آیند. گاهی، پزشک متخصص از نصب هولتر ضربان استفاده می‌کند تا وجود یا عدم وجود آریتمی در مادر را بررسی نماید؛ همچنین، نتیجه انجام اکوکاردیوگرافی تعیین کننده احتمال وجود بیماری‌های ساختمانی قلب خواهد بود.

گاهی لازم است با حذف دلایل احتمالی، علت دقیق تپش قلب در بارداری را تشخیص داد. برای مثال، اگر وجود بیماری‌های سیستمی نظیر پرکاری تیروئید، کم خونی و یا وجود انواع عفونت بررسی و حذف شوند، یافتن دلیل تپش قلب در بارداری ساده‌تر خواهد بود.

انواع آریتمی یا تپش قلب در بارداری کدام‌اند؟

بر اساس نتایج به دست آمده، اکثر بانوان تنها به تپش قلب در بارداری دچار می‌شوند و تا پیش از آن، علائمی نداشته‌اند. آریتمی‌های مختلفی ممکن است در بانوان حامله، منجر به تپش قلب در بارداری شوند؛ با این حال، برخی از آن‌ها بسیار شایع تر خواهند بود.

یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین انواع آریتمی‌های قلبی در زنان باردار، بیماری تاکی کاردی فوق بطنی است. آمار نشان می‌دهد که حدود 30 تا 40 درصد از افرادی که به تپش قلب در بارداری دچار می‌شوند، از نوع آریتمی تاکی کاردی فوق بطنی است. بررسی علت این نوع آریتمی، اهمیت زیادی دارد. در صورت تکرار این نوع آریتمی در بارداری، لازم است فرد تحت نظر یک پزشک متخصص دارو درمانی را آغاز نماید.

تپش قلب در بارداری در چه شرایطی نیاز به درمان دارد؟

احساس تپش قلب در بارداری، معمولا به درمان‌های جدی نیاز ندارد؛ در واقع، بسیاری از افرادی که با تپش قلب در بارداری روبرو می‌شوند، از نوع تاکی کاردی سینوسی و یا ضربان‌های زودرس جدار دهلیزی هستند.

این نوع ضربان‌های بالا، با کمی استراحت و رعایت نکات و توصیه‌های پزشک متخصص بهبود پیدا می‌کنند. به طور کلی، تپش‌های قلبی در دو حالت یاد شده هیچ گونه خطری برای مادر و جنین نداشته و حتی با وجود آن‌ها نیز، می‌توان به راحتی دوران بارداری را پشت سر گذاشت.

اما همیشه هم نمی‌توان اختلالات و آریتمی‌های قلبی در دوران بارداری را، با روش‌های ساده و یا استراحت درمان نمود؛ در برخی موارد، ممکن است شرایط به قدری پیچیده باشد که فرد باردار، به درمان‌های تخصصی نیاز پیدا کند. وجود کانون‌های نهفته آریتمی که معمولا به صورت مادرزادی وجود دارند، از جمله این موارد هستند.

تغییرات فیزیولوژیک ایجاد شده در دوران بارداری، باعث می‌شوند تا این کانون‌ها عملکرد قلب را مختل کرده و احساس تپش قلب در بارداری را در پی داشته باشند. در نتیجه، لازم است افراد زیر نظر یک پزشک متخصص قلب خوب تحت بررسی، تشخیص و درمان قرار گیرند.

یکی دیگر از حالت‌هایی که بانوان باردار، باید تحت نظر یک متخصص قرار گیرند؛ زمانی است که فرد در کودکی یا سنین بالاتر جراحی قلب داشته باشد. همچنین، ممکن است ساختمان قلبی شخص باردار تغییراتی داشته باشد.

این افراد، معمولا تا پیش از بارداری مشکلی نداشته و زندگی سالمی دارند؛ اما، ممکن است در دوران بارداری مستعد آریتمی شوند. در نتیجه، باید تحت نظر قرار گیرند تا در صورت بروز هرگونه اختلال خطرناک یا آریتمی قلبی، اقدامات لازم انجام گیرد.

نوار قلب در بارداری چه تفاوتی با نوار قلب عادی دارد؟

در بسیاری از موارد، ممکن است پزشک متخصص برای بررسی وضعیت سلامت قلب مادر و جنین، گرفتن نوار قلب را تجویز نماید. تهیه نوار قلب در دوران بارداری، معمولا تغییراتی را نشان می‌دهد که به دلیل شرایط ویژه بانوی باردار است.

در واقع، نوار قلب بانوان باردار نسبت به حالت عادی تغییراتی غیرطبیعی خواهند داشت؛ برای مثال، ممکن است نوار قلب، وجود تاکی کاردی سینوسی (افزایش ضربان قلب) را نشان دهد. همچنین، در اثر تغییراتی که در هدایت داخل دهلیزها رخ می‌دهد، انتظار مشاهده نوار قلبی غیرطبیعی را خواهیم داشت.

یکی از دلایل دیگری که باعث می‌شود تا نوار قلب بانوان باردار متفاوت باشد، تاثیری است که از فشار دیافراگم‌ها می‌گیرد. در اصل، زمانی که شکم مادر در اثر رشد جنین بزرگ می‌گردد، فشار وارد بر دیافراگم به سمت بالا افزایش می‌یابد؛ در نتیجه با چرخش قلب، تغییراتی در نوار قلب مادر ایجاد خواهد شد. این تغییرات، معمولا در ماه‌های آخر بارداری شدیدتر خواهد بود.

وجود موج تی وارونه در نوار قلب نیز، از تغییرات شایع نوار قلب در بارداری است. این مساله، به تغییرات هورمونی شدید در بارداری مربوط می‌شود، که کاملا طبیعی است.

وجود اکتوپی یا ضربان‌های زودرس دهلیزی یا بطنی نیز، در دوران بارداری رایج است و می‌تواند نوار قلب را تحت تاثیر قرار دهد.

درمان تپش قلب در بارداری چگونه انجام می‌گیرد؟

همانطور که گفته شد، در مواردی که بانوی باردار به تاکی کاردی سینوسی و یا تپش‌های زودرس جدار دهلیزی مبتلا می‌شود، نیاز به درمان تخصصی نیست. در چنین شرایطی، همکاری بیمار با پزشک و انجام توصیه‌های او نگرانی‌ها را رفع خواهد کرد. اما در موارد پیچیده‌تر، مانند وجود کانون‌های آریتمی نهفته، ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد.

لازم است بدانید، که عمده داروهایی که برای درمان تپش قلب در بارداری تجویز می شوند، می‌توانند برای جنین مضر باشند؛ به همین دلیل، مراجعه به یک پزشک متخصص قلب ماهر، باعث می‌شود تا داروهایی برای فرد تجویز گردد که کمترین عوارض را در پی داشته باشد. هر چند در برخی موارد، پزشک متخصص هیچ گونه دارویی تجویز نخواهد کرد، تا سلامت جنین به خطر نیفتد.

پزشک برای تشخیص علت تپش قلب در بارداری چه می‌کند؟

مراجعه بانوان باردار به پزشک متخصص قلب و عروق، معمولا زمانی است که فرد پیش از آن زمان با مشکل تپش قلب یا آریتمی روبرو نبوده است؛ حتی ممکن است، این علائم پس از بارداری نیز تکرار نشود. در هر حال با بروز این گونه علائم، پزشک متخصص با انجام بررسی‌های کامل، وضعیت بیمار را به خوبی چک خواهد کرد. در واقع، لازم است تمامی مشکلات احتمالی و بیماری‌های ساختمانی قلب که به صورت نهفته وجود دارند، بررسی شوند.

در بسیاری از موارد افرادی که از قبل از بارداری تحت نظر پزشکان متخصص قرار می‌گیرند، چکاپ‌های تخصصی در زمینه قلب و عروق نیز انجام خواهند داد. با این حال، در برخی موارد نیز ممکن است شرایط انجام این گونه معاینات و چکاپ‌ها، برای افراد وجود نداشته باشد.

درمان تپش قلب در بارداری چگونه انجام می‌شود؟

افرادی که به دلیل تپش قلب در بارداری؛ به اورژانس یا پزشک قلب و عروق مراجعه می‌کنند، بلافاصله باید تحت معاینه و بررسی قرار گیرند. در صورتی که آریتمی از نوع تاکی کاردی فوق بطنی باشد، پزشکان از طریق تحریک سیستم واگ به کاهش ضربان قلب کمک خواهند کرد. تحریک سیستم واگ برای از بین بردن تپش قلب در بارداری، باید تحت مانیتورینگ نوار قلب انجام گیرد.

گاهی ممکن است، روش تحریک سیستم واگ برای برخی افراد پاسخگو نباشد. در این گونه موارد، لازم است از دارو درمانی استفاده شود. البته، دارو درمانی در دوران بارداری حساسیت‌های بسیاری دارد که یک پزشک متخصص قلب و عروق خوب، به آنها آگاهی کامل دارد. در ادامه به انواع روش‌های دارو درمانی تپش قلب در بارداری اشاره خواهیم کرد.

مصرف داروی آدنوزین برای کنترل ضربان قلب

یکی از موثرترین و کم عارضه‌ترین داروهایی که در زنان باردار، برای از بین بردن آریتمی‌های تاکی کاردی فوق بطنی و تپش قلب شدید به کار می‌رود، آدنوزین است.

این دارو نیمه عمر بسیار پایینی دارد؛ به طوری که تنها در چند ثانیه بعد از تزریق، توسط سیستم آنزیمی بدن تجزیه شده و از بین می‌رود. به همین دلیل تزریق این دارو، باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود تا به قلب برسد و ضربان را کاهش دهد. پایین بودن نیمه عمر دارو، کمک می‌کند تا پیش از ورود به جفت و رسیدن به بدن جنین، از خون پاک شود. بنابراین، داروی آدنوزین هیچ عارضه‌ای برای جنین به همراه نخواهد داشت.

آدنوزین، عمدتا در سرنگ های 6 میلی گرمی یافت می‌شود. برای یک بانوی باردار، معمولا 12 میلی گرم تا 18 میلی گرم آدنوزین نیاز است. البته در افراد غیرباردار، می‌توان از دوزهای پایین تر (6 میلی گرم) نیز استفاده نمود.

اما با توجه به بالا رفتن حجم پلاسمای خون در دوران بارداری (حدود 40 درصد)، بین 12 تا 18 میلی گرم آدنوزین لازم است تا تاثیر مناسب را داشته باشد. بنابراین، اگر در رسیدگی‌های اورژانسی، دو تا سه عدد آمپول 6 میلی گرمی برای قطع آریتمی به مادر تزریق شود، به هیچ عنوان جای نگرانی نخواهد داشت.

در لحظات اولیه تزریق دارو، ممکن است علائمی مانند گر گرفتگی، احساس تهوع و یا داغ شدن در مادر ایجاد گردد. اما این حالت‌ها کاملا طبیعی بوده و هیچ گونه خطری برای سلامت مادر و جنین ایجاد نخواهد کرد. به جرات می‌توان گفت که تزریق داروی آدنوزین، موثرترین و بی خطرترین دارو برای مادر و جنین خواهد بود. هر چند در مورد تکرار مصرف این دارو و عوارض آن، هنوز نمی‌توان به صورت قطعی نظر داد.

مصرف وراپامیل برای کاهش تپش قلب و قطع آریتمی

داروی دیگری که در موارد اورژانسی برای قطع آریتمی در زنان باردار مورد استفاده قرار می گیرد، وراپامیل نامیده می‌شود؛ البته این دارو ،تنها در مواردی به کار می‌رود که داروی آدنوزین در دسترس نباشد. زیرا داروی وراپامیل، نیمه عمر بیشتری نسبت به داروی آدنوزین در بدن دارد؛ در نتیجه ،امکان ورود به جفت و رسیدن به بدن جنین را دارد. پس داروی وراپامیل، می‌تواند ضربان قلب جنین را کاهش دهد.

مصرف داروهای بتا بلاکر برای کنترل آریتمی

بتا بلاکرها نیز، نوع دیگری از داروهای قابل استفاده برای قطع آریتمی هستند. اما این داروها نیز مانند وراپامیل، از طریق جفت می‌توانند به جنین برسند و در عملکرد قلب او اختلال ایجاد کنند. بنابراین، استفاده از آن‌ها تنها در صورت صلاحدید پزشک و در غیاب آدنوزین مجاز خواهد بود.

بررسی علت تپش قلب در بارداری و درمان آن در کلینیک آریتمی توانیر

مراجعه به یک پزشک متخصص قلب و عروق و آریتمی معتبر و شناخته شده، باعث می‌شود تا بتوان به راحتی به تشخیص و روش درمانی وی، جهت تپش قلب در بارداری اعتماد نمود. دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میرمعصومی، از پزشکان متخصص در این حوزه هستند و کلینیک آریتمی توانیر با نظارت مستقیم این اساتید اداره می گردد.

جهت دریافت نوبت و یا اطلاع از نحوه مراجعه به کلینیک آریتمی توانیر واقع در خیابان عباسپور، به قسمت تماس با ما در همین وبسایت مراجعه نمایند.