EPS یا مطالعه الکتروفیزیولوژیک چیست؟

EPS (Electro Physiology Studies) به بررسی ها و مطالعات الکتریکی قلب گفته می‌شود. همانطور که در آنژیوگرافی عروق کرونری، پزشک متخصص وضعیت عروق کرونری قلب شما را بررسی می‌کند؛ در مطالعه الکتروفیزولوژی، پزشک معالج وضعیت الکتریکی قلب شما را مورد بررسی قرار می‌دهد. 

مطالعه الکتروفیزیولوژیک (EPS)، یک روش تهاجمی قلبی است که برای بررسی و درمان برخی آریتمی‌ها استفاده می‌شود. هدف از انجام EPS ، ارزیابی عملکرد هر جزء از سیستم هدایت قلب، شناسایی مکانیسم و محل دقیق آریتمی، ارزیابی ریسک و تعیین نیاز به درمان یا مداخله، از جمله ابلیشن مسیرهای غیرطبیعی است. ^{Electrophysiologic Study Indications and Evaluation – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)}

در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در کنار روش‌هایی چون EPS، تحولی بزرگ در تشخیص و درمان آریتمی‌های قلبی ایجاد کرده است. برای آشنایی با نقش هوش مصنوعی در این حوزه، پیشنهاد می‌کنیم مطلب هوش مصنوعی در تشخیص و درمان آریتمی های قلبی را مطالعه کنید.

EPS چه چیزی را در افراد مشخص می‌کند؟

پزشک متخصص با انجام EPS یا مطالعه الکتروفیزیولوژیک (Electro Physiology Studies)، موارد مختلفی را در فرد مبتلا به عارضه قلبی بررسی می‌کند. 

EPS در موارد زیر کاربرد دارد:

1. تشخیص و ارزیابی آریتمی‌ها؛ شناسایی نوع و محل دقیق آریتمی‌های فوق بطنی و بطنی و ارزیابی بیماران مبتلا به تاکی‌کاردی حمله‌ای (Paroxysmal Tachycardia) با منشأ نامشخص
2. بررسی سینکوپ‌های بدون علت مشخص؛ در بیماران با سابقه سنکوپ مکرر که علل دیگر رد شده‌اند و ارزیابی احتمال وجود آریتمی‌های خطرناک در بیماران پرخطر
3. ارزیابی عملکرد گره سینوسی با EPS؛ بررسی بیماران با ضربان قلب پایین و مشکوک به سندرم سینوس بیمار (Sick Sinus Syndrome)
4. بررسی مسیرهای هدایتی فرعی؛ تشخیص سندرم ولف-پارکینسون-وایت (Wolff-Parkinson-White – WPW) و سایر مسیرهای فرعی
5. ارزیابی پیش از انجام ابلیشن؛ نقشه‌برداری دقیق مسیرهای آریتموژن قبل از انجام ابلیشن کاتتر
6. ارزیابی پیش از انجام ابلیشن؛بررسی نیاز به کاشت دفیبریلاتور (ICD) یا پیس‌میکر؛ ارزیابی خطر آریتمی‌های بطنی تهدیدکننده حیات در بیماران با کاردیومیوپاتی یا سابقه ایست قلبی

پزشک همه بررسی‌های بالا را با بهره گیری از علم الکتروفیزیولوژی می‌تواند انجام دهد. در حقیقت پزشک معالج با بهره از مطالعه الکتروفیزولوژی پس از بررسی کامل متوجه طبیعی یا غیرطبیعی بودن فعالیت الکتریکی قلب می‌شود. با این حال گاهی ممکن است پزشک جهت بررسی های بیشتر دستور MRI قلبی را نیز صادر کند.

شباهت و تفاوت تست EPS با آنژیوگرافی و اکوکاردیوگرافی

تست EPS (الکتروفیزیولوژی قلب) از نظر روش اجرا شباهت‌هایی با آنژیوگرافی دارد، چرا که در هر دو از طریق رگ‌های بزرگ مانند کشاله ران یا گردن، لوله‌های باریکی (کاتتر) وارد قلب می‌شوند. با این حال، هدف آنژیوگرافی بررسی وضعیت عروق کرونر و انسدادهای احتمالی است، در حالی‌که در تست EPS تمرکز بر سیستم الکتریکی قلب و مسیرهای هدایت ضربان است.

از سوی دیگر، اکوکاردیوگرافی یک روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی است که تصویری از ساختار و عملکرد عضله قلب ارائه می‌دهد، اما اطلاعات دقیقی از ریتم و مسیرهای الکتریکی قلب نمی‌دهد. بنابراین، تست EPS برخلاف آنژیو و اکو، ابزاری تخصصی برای تشخیص و درمان آریتمی‌های پیچیده محسوب می‌شود.

EPS یا بررسی های الکتروفیزیولوژیک در چه کسانی انجام می‌شود؟

• افرادی که آریتمی قلبی ثابت شده دارند؛ در این حالت، پزشک با مطالعه الکتروفیزیولوژی می‌تواند نوع و منشا آریتمی را تشخیص دهد.
• افرادی که مشکوک به آریتمی قلبی هستند، ولی با روش‌های ساده‌تر آریتمی آنها قابل تشخیص نیست. به عنوان مثال ” فردی به پزشک مراجعه می‌کند و از تپش ناگهانی ایجاد شده در قلب خود شکایت می‌کند. به گفته بیمار، تپش قلب شدید نیم ساعت تا یک ساعت ادامه‌دار بوده هنگامی که خود بیمار ضربان خود را شمارش کرده است حدود 160 تا 170 ضربان بوده و به گفته بیمار، به صورت خود به خودی رفع شده و ضربان به حالت عادی برگشته است” با این شرح حال از بیمار قطعا با یک آریتمی قلبی مواجه هستیم، اما اینکه این آریتمی از چه نوعی است و منشا آن کجاست را باید از طریق مطالعه الکتروفیزیولوژی قلب متوجه شویم.

بنابراین مطالعه الکتروفیزیولوژی، یکی از روش‌های اصلی در تشخیص و زمینه سازی برای درمان آریتمی‌ قلبی در کلینیک توانیر تهران است.

موارد منع بکارگیری مطالعه الکتروفیزیولوژیک

اگرچه EPS یک روش ایمن است، اما در شرایط زیر انجام آن توصیه نمی‌شود:

• عفونت سیستمیک یا تب فعال؛ افزایش خطر عوارض سپتیک
• اختلالات انعقادی کنترل‌نشده؛ افزایش خطر خونریزی محل ورود کاتتر
• سکته قلبی حاد؛ خطر تحریک آریتمی‌های خطرناک
• نارسایی قلبی جبران‌نشده؛ افزایش احتمال بی‌ثباتی همودینامیک

عوارض احتمالی مطالعه الکتروفیزیولوژیک

اگرچه میزان بروز عوارض EPS کم است، اما برخی از خطرات احتمالی انجام مطالعات الکتروفیزیولوژزیک عبارت‌اند از:

• خونریزی یا هماتوم در محل ورود کاتتر
• آسیب به عروق کرونری یا سوراخ شدن قلب
• القای آریتمی‌های خطرناک، نیازمند احیای فوری
• ترومبوآمبولی و افزایش خطر سکته مغزی (در صورت عدم رعایت اقدامات پیشگیرانه) ^{Electrophysiological Studies | Johns Hopkins Medicine}