EPS یا مطالعه الکتروفیزیولوژیک چیست؟

مطالعه فیزیولوژیک یا ا پی اس چیست و چگونه انجام می شود؟

EPS (Electro Physiology Studies) به بررسی ها و مطالعات الکتریکی قلب گفته می‌شود. همانطور که در آنژیوگرافی عروق کرونری، پزشک متخصص وضعیت عروق کرونری قلب شما را بررسی می‌کند؛ در مطالعه الکتروفیزولوژی، پزشک معالج وضعیت الکتریکی قلب شما را مورد بررسی قرار می‌دهد. 

مطالعه الکتروفیزیولوژیک (EPS)، یک روش تهاجمی قلبی است که برای بررسی و درمان برخی آریتمی‌ها استفاده می‌شود. هدف از انجام EPS ، ارزیابی عملکرد هر جزء از سیستم هدایت قلب، شناسایی مکانیسم و محل دقیق آریتمی، ارزیابی ریسک و تعیین نیاز به درمان یا مداخله، از جمله ابلیشن مسیرهای غیرطبیعی است. Electrophysiologic Study Indications and Evaluation – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)

در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در کنار روش‌هایی چون EPS، تحولی بزرگ در تشخیص و درمان آریتمی‌های قلبی ایجاد کرده است. برای آشنایی با نقش هوش مصنوعی در این حوزه، پیشنهاد می‌کنیم مطلب هوش مصنوعی در تشخیص و درمان آریتمی های قلبی را مطالعه کنید.

EPS چه چیزی را در افراد مشخص می‌کند؟

پزشک متخصص با انجام EPS یا مطالعه الکتروفیزیولوژیک (Electro Physiology Studies)، موارد مختلفی را در فرد مبتلا به عارضه قلبی بررسی می‌کند. 
تست EPS برای تشخیص و ارزیابی انواع آریتمی‌های بطنی، بررسی سنکوپ‌های بدون علت، ارزیابی عملکرد گره سینوسی، شناسایی مسیرهای هدایتی فرعی مانند سندرم ولف-پارکینسون-وایت، و همچنین پیش از انجام ابلیشن کاتتر به کار می‌رود.

EPS در موارد زیر کاربرد دارد:

  1. تشخیص و ارزیابی آریتمی‌ها؛ شناسایی نوع و محل دقیق آریتمی‌های فوق بطنی و بطنی و ارزیابی بیماران مبتلا به تاکی‌کاردی حمله‌ای (Paroxysmal Tachycardia) با منشأ نامشخص
  2. بررسی سینکوپ‌های بدون علت مشخص؛ در بیماران با سابقه سنکوپ مکرر که علل دیگر رد شده‌اند و ارزیابی احتمال وجود آریتمی‌های خطرناک در بیماران پرخطر
  3. ارزیابی عملکرد گره سینوسی با EPS؛ بررسی بیماران با ضربان قلب پایین و مشکوک به سندرم سینوس بیمار (Sick Sinus Syndrome)
  4. بررسی مسیرهای هدایتی فرعی؛ تشخیص سندرم ولف-پارکینسون-وایت (Wolff-Parkinson-White – WPW) و سایر مسیرهای فرعی
  5. ارزیابی پیش از انجام ابلیشن؛ نقشه‌برداری دقیق مسیرهای آریتموژن قبل از انجام ابلیشن کاتتر
  6. ارزیابی پیش از انجام ابلیشن؛بررسی نیاز به کاشت دفیبریلاتور (ICD) یا پیس‌میکر؛ ارزیابی خطر آریتمی‌های بطنی تهدیدکننده حیات در بیماران با کاردیومیوپاتی یا سابقه ایست قلبی

پزشک همه بررسی‌های بالا را با بهره گیری از علم الکتروفیزیولوژی می‌تواند انجام دهد. در حقیقت پزشک معالج با بهره از مطالعه الکتروفیزولوژی پس از بررسی کامل متوجه طبیعی یا غیرطبیعی بودن فعالیت الکتریکی قلب می‌شود. با این حال گاهی ممکن است پزشک جهت بررسی های بیشتر دستور MRI قلبی را نیز صادر کند.

شباهت و تفاوت تست EPS با آنژیوگرافی و اکوکاردیوگرافی

تست EPS (الکتروفیزیولوژی قلب) از نظر روش اجرا شباهت‌هایی با آنژیوگرافی دارد، چرا که در هر دو از طریق رگ‌های بزرگ مانند کشاله ران یا گردن، لوله‌های باریکی (کاتتر) وارد قلب می‌شوند. با این حال، هدف آنژیوگرافی بررسی وضعیت عروق کرونر و انسدادهای احتمالی است، در حالی‌که در تست EPS تمرکز بر سیستم الکتریکی قلب و مسیرهای هدایت ضربان است.

از سوی دیگر، اکوکاردیوگرافی یک روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی است که تصویری از ساختار و عملکرد عضله قلب ارائه می‌دهد، اما اطلاعات دقیقی از ریتم و مسیرهای الکتریکی قلب نمی‌دهد. بنابراین، تست EPS برخلاف آنژیو و اکو، ابزاری تخصصی برای تشخیص و درمان آریتمی‌های پیچیده محسوب می‌شود.

EPS یا بررسی های الکتروفیزیولوژیک در چه کسانی انجام می‌شود؟

  • افرادی که آریتمی قلبی ثابت شده دارند؛ در این حالت، پزشک با مطالعه الکتروفیزیولوژی می‌تواند نوع و منشا آریتمی را تشخیص دهد.
  • افرادی که مشکوک به آریتمی قلبی هستند، ولی با روش‌های ساده‌تر آریتمی آنها قابل تشخیص نیست. به عنوان مثال ” فردی به پزشک مراجعه می‌کند و از تپش ناگهانی ایجاد شده در قلب خود شکایت می‌کند. به گفته بیمار، تپش قلب شدید نیم ساعت تا یک ساعت ادامه‌دار بوده هنگامی که خود بیمار ضربان خود را شمارش کرده است حدود 160 تا 170 ضربان بوده و به گفته بیمار، به صورت خود به خودی رفع شده و ضربان به حالت عادی برگشته است” با این شرح حال از بیمار قطعا با یک آریتمی قلبی مواجه هستیم، اما اینکه این آریتمی از چه نوعی است و منشا آن کجاست را باید از طریق مطالعه الکتروفیزیولوژی قلب متوجه شویم.

بررسی های الکتروفیولوژیک یا EPS در کسانی که مشکوک به آریتمی هستند و یا آریتمی قلبی ثابت شده دارند انجام می شود.

بنابراین مطالعه الکتروفیزیولوژی، یکی از روش‌های اصلی در تشخیص و زمینه سازی برای درمان آریتمی‌ قلبی در کلینیک توانیر تهران است.

موارد منع بکارگیری مطالعه الکتروفیزیولوژیک

اگرچه EPS یک روش ایمن است، اما در شرایط زیر انجام آن توصیه نمی‌شود:

  • عفونت سیستمیک یا تب فعال؛ افزایش خطر عوارض سپتیک
  • اختلالات انعقادی کنترل‌نشده؛ افزایش خطر خونریزی محل ورود کاتتر
  • سکته قلبی حاد؛ خطر تحریک آریتمی‌های خطرناک
  • نارسایی قلبی جبران‌نشده؛ افزایش احتمال بی‌ثباتی همودینامیک

عوارض احتمالی مطالعه الکتروفیزیولوژیک

اگرچه میزان بروز عوارض EPS کم است، اما برخی از خطرات احتمالی انجام مطالعات الکتروفیزیولوژزیک عبارت‌اند از:

  • خونریزی یا هماتوم در محل ورود کاتتر
  • آسیب به عروق کرونری یا سوراخ شدن قلب
  • القای آریتمی‌های خطرناک، نیازمند احیای فوری
  • ترومبوآمبولی و افزایش خطر سکته مغزی (در صورت عدم رعایت اقدامات پیشگیرانه) Electrophysiological Studies | Johns Hopkins Medicine

تست EPS چگونه انجام می‌شود؟

مطالعه الکتروفیزیولوژی قلب (EPS) یک روش تهاجمی اما کاملاً کنترل‌شده است که برای بررسی سیستم الکتریکی قلب انجام می‌شود. این تست در بخش کت‌لب بیمارستان یا مرکز تخصصی قلب توسط تیمی متشکل از متخصص آریتمی، تکنسین‌های الکتروفیزیولوژی و پرستاران انجام می‌شود. مراحل انجام این تست به‌صورت گام‌به‌گام به شرح زیر است:

آمادگی قبل از تست

پیش از انجام تست، به بیمار توصیه می‌شود چند ساعت (معمولاً ۶ تا ۸ ساعت) ناشتا باشد. در بسیاری از موارد نیاز است داروهایی که بر ضربان قلب اثر می‌گذارند، از چند روز قبل با نظر پزشک قطع شوند. همچنین از بیمار خواسته می‌شود رضایت‌نامه کتبی برای انجام تست امضا کند و تمامی سابقه بیماری و دارویی خود را اعلام نماید.

ورود کاتتر از طریق رگ‌ها

برای شروع تست، ابتدا محل ورود کاتتر (معمولاً کشاله ران، گاهی هم گردن یا ورید زیر ترقوه) با مواد ضدعفونی‌کننده کاملاً تمیز شده و بی‌حسی موضعی تزریق می‌شود. سپس یک لوله باریک پلاستیکی (کاتتر) از طریق رگ وارد بدن شده و با هدایت تصویربرداری اشعه ایکس، به سمت داخل قلب فرستاده می‌شود.

تحریک الکتریکی و پایش پاسخ قلب

پس از جای‌گذاری صحیح کاتترها، پزشک متخصص با ارسال پالس‌های الکتریکی کنترل‌شده به قلب، تلاش می‌کند آریتمی بیمار را به‌طور مصنوعی ایجاد کند. این فرآیند به پزشک امکان می‌دهد منبع و نوع دقیق آریتمی را شناسایی کند. گاهی در حین تست، ضربان قلب عمداً بالا برده می‌شود تا واکنش گره‌های قلبی یا مسیرهای الکتریکی خاص بررسی گردد.

ثبت دقیق سیگنال‌های الکتریکی

در طول تست، دستگاه‌های بسیار حساس و پیشرفته سیگنال‌های الکتریکی قلب را ثبت می‌کنند. این داده‌ها به پزشک کمک می‌کند مسیرهای هدایتی غیرطبیعی یا نقاط شروع آریتمی را به‌دقت مشخص کند. در صورت نیاز، تست می‌تواند به‌طور مستقیم به درمان (مانند ابلیشن با امواج رادیوفرکانسی) نیز منجر شود.

مدت زمان انجام تست

انجام کامل تست EPS معمولاً بین ۲ تا ۴ ساعت به طول می‌انجامد، اما این زمان بسته به پاسخ قلب بیمار و پیچیدگی آریتمی ممکن است متغیر باشد. پس از پایان تست، بیمار به مدت چند ساعت باید در وضعیت درازکش استراحت کند و محل ورود کاتتر تحت نظر قرار گیرد تا از خونریزی یا سایر عوارض جلوگیری شود.

تشخیص بیماری های قلبی ارثی با مطالعه EPS قلب

تشخیص بیماری‌های قلبی ارثی با مطالعه الکتروفیزیولوژیک قلب، یکی از روش‌های پیشرفته و دقیق در پزشکی مدرن است. این روش، به بررسی سیستم الکتریکی قلب و تشخیص ناهنجاری‌های موجود در ضربان قلب می‌پردازد. بیماری‌های قلبی ارثی شامل طیفی از اختلالات ژنتیکی هستند، که می‌توانند منجر به مشکلات جدی قلبی شوند؛ از جمله فیبریلاسیون دهلیزی، سندرم طولانی QT و کاردیومیوپاتی‌ها.

مطالعه EPS قلب با استفاده از الکترودهای مخصوص که به داخل قلب وارد می‌شوند، اطلاعات دقیقی از فعالیت الکتریکی قلب به دست می‌دهد. این روش به پزشکان امکان می‌دهد، تا نقاط شروع و گسترش ناهنجاری‌های الکتریکی را شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسبی را ارائه دهند.

مطالعه EPS، به‌خصوص برای افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی دارند و یا علائمی مانند تپش قلب نامنظم، سرگیجه، و غش دارند، توصیه می‌شود. این روش نه تنها به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به انتخاب بهترین روش درمانی نیز یاری رساند. به عنوان مثال، در برخی موارد ممکن است پزشک تصمیم به انجام عمل ابلیشن (سوزاندن مسیرهای غیرطبیعی الکتریکی در قلب) بگیرد که می‌تواند به بهبود قابل توجه وضعیت بیمار منجر شود.

پیشرفت‌های اخیر در فناوری الکتروفیزیولوژیک قلب، از جمله استفاده از تصویربرداری سه‌بعدی و نقشه‌برداری الکتریکی دقیق‌تر، دقت و کارایی این روش را افزایش داده است. همچنین، این روش می‌تواند به شناسایی افراد در معرض خطر و پیشگیری از بروز عوارض جدی، مانند سکته قلبی کمک کند. در نهایت، تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب بیماری‌های قلبی ارثی با مطالعه الکتروفیزیولوژیک، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری‌ها منجر شود.

در ویدئوی زیر از زبان دکتر محمود افتخار زاده، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ الکتروفیزیولوژی در مورد رشته الکتروفیزیولوژی و مطالعات EPS، توضیحات جامعی را خواهید شنید. در ضمن، شما میتوانید با مراجعه به پیج اینستاگرام کلینیک آریتمی توانیر از دیگر ویدئوهای آموزشی مرکز قلب و آریتمی توانیر استفاده کنید.

Facebook
Twitter
Pinterest
LinkedIn
دکتر محمود افتخارزاده

متخصص قلب و عروق فلوشیپ الکترو فیزیولوژی، آریتمی و پیس میکر ، عضو انجمن پیس میکر و الکتروفیزیولوژی آمریکا

مقالات مرتبط

عوامل خطر آریتمی قلبی

عوامل خطر آریتمی قلبی

عوامل خطر آریتمی قلبی و مواردی که ریسک ابتلا به خطر آریتمی قلبی را افزایش می دهند، عمدتا در دو دسته روش زندگی و ژنتیک

ارتباط سیگار و قلب

ارتباط سیگار و آریتمی قلبی

ارتباط سیگار و قلب و همچنین مشکلات قلبی و عروقی، کاملا تایید شده است. سیگارکشیدن، یکی از مهم‌ترین عوامل خطرساز برای ابتلا به آریتمی قلبی

4 دیدگاه دربارهٔ «EPS یا مطالعه الکتروفیزیولوژیک چیست؟»

  1. محمدرضا علیمی

    سلام خسته نباشید
    برای کسی که سابقه سنکوپ داره ولی نوار قلبش طبیعیه، آیا EPS توصیه می‌شه؟ ممنون می‌شم اگر پاسخ بدید. ممنون

    1. تیم نگارش دکتر افتخارزاده

      سلام متشکر🙏🏻
      برای کسانی که سابقه سنکوپ دارند اما نوار قلب‌شان طبیعی است، انجام تست الکتروفیزیولوژی (EPS) ممکن است در موارد خاص و براساس نظر پزشک متخصص آریتمی توصیه بشود تا علت دقیق سنکوپ بررسی شود. این تست به شناسایی مشکلات الکتریکی قلب که در نوار قلب معمولی دیده نمی‌شوند کمک می‌کنه.

  2. سلام مرسی که درباره آمادگی قبل از تست هم گفتین چون من نمیدونستم باید داروهامو قطع کنم یا نه. ممنون بابت توضیحاتتون آقای دکتر

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *