دلایل فشار خون بالا: علائم، عوامل و راه‌های درمان هایپرتنشن

چه چیزی ساختار قلب و عروق را تغییر میدهد و منجر به فشار خون بالا میشود؟ دلیل ایجاد بیماری مزمن فشار خون چیست؟ در این مقاله از کلینیک آریتیمی تهران، بطور جامع هر آنچه باید درباره فشار خون بدانید را آورده ایم. فشارخون بالا، یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در جوامع امروزی است که اغلب بدون علامت ظاهر می‌شود، به تدریج به آسیب رساندن به رگ‌های خونی، قلب و سایر اندام‌های حیاتی منجر می‌شود. فشارخون، در واقع به نیرویی گفته می‌شود که خون به دیواره‌های رگ‌های خونی وارد می‌کند.

این نیرو باید در یک محدوده طبیعی باقی بماند تا جریان خون و عملکرد قلب به خوبی انجام شود. اما در افراد مبتلا به فشارخون بالا، این نیرو به طور مداوم از حد متعارف فراتر می‌رود. در این حالت، قلب برای پمپاژ خون با فشار بیشتری باید تلاش کند و رگ‌های خونی نیز تحت فشار قرار می‌گیرند.

فشار خون بالا چیست؟

فشار خون بالا، که در پزشکی به آن “هایپرتنشن” هم می‌گویند، وضعیتی است که در آن نیروی وارد شده توسط خون به دیواره رگ‌های شما به طور مداوم بیش از حد طبیعی است. تصور کنید که آب با فشار زیاد در یک لوله جریان دارد؛ این فشار زیاد می‌تواند به مرور زمان به لوله آسیب برساند. به همین شکل، فشار خون بالا هم می‌تواند به رگ‌های شما آسیب برساند و منجر به مشکلات جدی مانند حمله قلبی و سکته مغزی شود.

پزشکان به فشار خون بالا لقب “قاتل خاموش” داده‌اند. چرا؟ چون معمولاً هیچ علامت محسوسی ندارد. شما ممکن است احساس کنید که همه چیز عادی است، در حالی که آسیب‌ها در بدن شما در حال رخ دادن هستند. وقتی پزشک فشار خون شما را اندازه می‌گیرد، دو عدد به شما می‌گوید:

1. عدد بالایی که به آن فشار سیستولیک می‌گویند. این عدد نشان می‌دهد وقتی قلب شما می‌زند و خون را پمپ می‌کند، چقدر فشار به دیواره رگ‌ها وارد می‌شود.
2. عدد پایینی که به آن فشار دیاستولیک می‌گویند. این عدد نشان می‌دهد در فاصله بین ضربان‌های قلب، وقتی قلب در حال استراحت است، چقدر فشار در رگ‌ها وجود دارد که به خون وارد میشود تا رو به جلو حرکت کند.

فشار خون با واحدی به نام “میلی‌متر جیوه” اندازه‌گیری می‌شود که به اختصار آن را mmHg می‌نویسند؛ به یاد داشته باشید که اندازه‌گیری منظم فشار خون، حتی وقتی احساس خوبی دارید، می‌تواند به تشخیص زودهنگام این مشکل کمک کند و از عوارض جدی آن جلوگیری نماید.

علائم فشار خون بالا در افراد

فشار خون بالا، اغلب بدون هیچ علامت مشخصی در بدن ظاهر می‌شود. به همین دلیل است که پزشکان به آن لقب “قاتل خاموش” داده‌اند؛ تصور کنید که ممکن است سال‌ها فشار خون بالا داشته باشید، بدون اینکه خودتان متوجه شوید! این موضوع آنقدر شایع است که طبق تخمین سازمان جهانی بهداشت، حدود 46 درصد از بزرگسالانی که فشار خون بالا دارند، از وضعیت خود بی‌خبرند. اما در موارد بسیار شدید، یعنی زمانی که فشار خون شما به 180/120 میلی‌متر جیوه یا بالاتر می‌رسد، ممکن است علائمی زیر را تجربه کنید:

1. سردردهای شدید
2. احساس تپش قلب غیرعادی
3. خونریزی از بینی

اگر چنین علائمی را تجربه کردید، این یک وضعیت اورژانسی است که “بحران فشار خون” نامیده می‌شود و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. به یاد داشته باشید که:

نداشتن علامت به معنای سالم بودن نیست؛ انجام چکاپ‌های منظم و اندازه‌گیری فشار خون، حتی در صورت احساس سلامتی، بسیار مهم است. اگر در خانواده‌تان سابقه فشار خون بالا وجود دارد، احتمال ابتلای شما بیشتر است و باید بیشتر مراقب باشید؛ پس حتی اگر هیچ علامتی ندارید، از چک کردن منظم فشار خونتان غافل نشوید.

عوامل موثر بر بالا رفتن فشار خون

فشار خون بالا مثل یک معمای پیچیده است که عوامل مختلفی در شکل‌گیری آن نقش دارند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به عوامل موثر بر بالارفتن فشارخون بیندازیم:

فشار خون اولیه

این نوع فشار خون بالا معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف است:

• الگوهای غذایی ناسالم؛ مصرف زیاد نمک مثل ریختن بنزین روی آتش است!
• کم تحرکی؛ بدن ما مثل ماشینی است که نیاز به حرکت منظم دارد.
• مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی؛ الکل می‌تواند مثل یک بمب ساعتی برای رگ‌های خونی عمل کند.

فشار خون ثانویه

گاهی دلایل مشخصی برای فشار خون بالا وجود دارد:

1. برخی داروها؛ مثل داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، ضد التهاب‌ها و قرص‌های ضد بارداری.
2. بیماری‌های کلیوی؛ کلیه‌های ناسالم مثل فیلترهای مسدود شده عمل می‌کنند.
3. آپنه خواب؛ تنفس نامنظم در خواب می‌تواند فشار خون را بالا ببرد.
4. سندرم کان؛ در این بیماری، غده فوق کلیوی بیش از حد هورمون تولید می‌کند که این حجم از هورمون های فوق کلیوی برای بدن مضر است.
5. مصرف مواد مخدر؛ موادی مثل آمفتامین‌ها و کوکائین می‌توانند فشار خون را به شدت بالا ببرند.
6. بیماری‌های عروقی کلیه؛ این بیماری‌ها جریان خون در کلیه‌ها را مختل می‌کنند.
7. استفاده از دخانیات؛ سیگار کشیدن، استفاده از سیگار الکترونیکی یا تنباکوی بدون دود همگی می‌توانند فشار خون را بالا ببرند.

ژنتیک

فشار خون بالا می‌تواند در خانواده‌ها به ارث برسد. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده‌تان فشار خون بالا دارد، شما هم در معرض خطر بیشتری هستید.

سایر عوامل خطر

• سن بالای 55 سال: با افزایش سن، رگ‌های خونی انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند.
• نژاد: افراد سیاه‌پوست بیشتر در معرض خطر هستند.
• شرایط پزشکی خاص: مانند بیماری مزمن کلیه، سندرم متابولیک، آپنه خواب یا بیماری تیروئید.
• اضافه وزن یا چاقی: چربی اضافی بدن مثل یک بار سنگین برای قلب و عروق عمل می‌کند.
• رژیم غذایی پر نمک: نمک زیاد مثل یک اسفنج عمل می‌کند و آب را در بدن نگه می‌دارد.

به یاد داشته باشید، بسیاری از این عوامل قابل کنترل هستند؛ با تغییرات ساده در سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی منظم، می‌توانید خطر ابتلا به فشار خون بالا را کاهش دهید. سلامتی شما در دستان خودتان است!

راه های تشخیص فشار خون بالا

متخصصان بهداشت و درمان فشار خون بالا را با استفاده از یک کاف بازویی اندازه‌گیری می‌کنند. پزشکان معمولاً فشار خون شما را در چکاپ‌های سالانه و سایر ویزیت‌ها اندازه می‌گیرند. اگر در دو یا چند ویزیت متوالی، نتایج اندازه‌گیری فشار خون شما بالا باشد، پزشک ممکن است به شما بگوید که فشار خون بالا دارید. آنها در مورد سابقه پزشکی و سبک زندگی شما صحبت خواهند کرد تا علل احتمالی را شناسایی کنند.

در سال 2017، کالج قلب آمریکا و انجمن قلب آمریکا دستورالعمل‌های جدیدی برای فشار خون ارائه کردند. این دستورالعمل‌ها فشار خون را به چهار دسته تقسیم می‌کنند:

فشار خون طبیعی: فشار سیستولیک (عدد بالا)، کمتر از 120 میلی‌متر جیوه؛ فشار دیاستولیک (عدد پایین)، کمتر از 80 میلی‌متر جیوه.

فشار خون بالا: فشار سیستولیک، 120 تا 129 میلی‌متر جیوه؛ فشار دیاستولیک، کمتر از 80 میلی‌متر جیوه.

فشار خون بالا مرحله 1: فشار سیستولیک، 130 تا 139 میلی‌متر جیوه یا فشار دیاستولیک، 80 تا 89 میلی‌متر جیوه.

فشار خون بالا مرحله 2: فشار سیستولیک، 140 میلی‌متر جیوه یا بالاتر یا فشار دیاستولیک، 90 میلی‌متر جیوه یا بالاتر.

به یاد داشته باشید، اگر فشار خون شما در دسته مرحله 1 یا 2 قرار گیرد، پزشک تشخیص فشار خون بالا را مطرح می‌کند. ^{High Blood Pressure: Symptoms & Causes (clevelandclinic.org)}

اندازه گیری فشار خون بالا در منزل

اندازه‌گیری منظم فشار خون در منزل می‌تواند به افراد کمک کند تا وضعیت فشارخون خود را با سهولت مدیریت کنند. این کار همچنین برای افرادی که با رفتن به مراکز بهداشتی دچار استرس میشوند نیز مناسب تر است چرا که استرس فشار خون را بالاتر میبرد و فشار خون در مراکز بهداشتی ممکن است کمی بیشتر از حالت نرمال نمایش داده شود. در ادامه، نکات مهمی را برای اندازه‌گیری دقیق فشار خون در خانه ارائه می‌دهیم. شرایط مناسب برای اندازه‌گیری فشار خون:

1. استراحت کافی؛ قبل از اندازه‌گیری، حدود 5 دقیقه در حالت نشسته استراحت کنید. این کار به ثبات فشار خون کمک می‌کند.

2. پرهیز از مصرف مواد محرک؛ حداقل 30 دقیقه قبل از اندازه‌گیری، از مصرف کافئین، الکل و نیکوتین خودداری کنید. این مواد فشار خون را موقتاً افزایش می‌دهند.

3. اجتناب از فعالیت شدید؛ 30 دقیقه قبل از اندازه‌گیری، از انجام ورزش یا فعالیت فیزیکی شدید خودداری کنید. فعالیت بدنی می‌تواند فشار خون را موقتاً بالا ببرد.

4. فاصله از وعده غذایی؛ حداقل 2 ساعت پس از صرف یک وعده غذایی اصلی، فشار خون خود را اندازه بگیرید. هضم غذا می‌تواند بر فشار خون تأثیر بگذارد.

درمان خانگی فوری فشار خون بالا

اگر متوجه شدید که فشار خونتان بالا رفته اما علائم خطرناکی ندارید، می‌توانید از این روش‌های ساده در خانه برای کاهش سریع (اما موقت) فشار خون استفاده کنید:

1. تمرینات تنفسی: نفس‌های عمیق و آرام می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. سعی کنید نفس عمیقی بکشید، چند ثانیه نگه دارید و بعد به آرامی بیرون دهید. این کار را برای چند دقیقه ادامه دهید تا بدنتان آرام شود.
2. دراز کشیدن: دراز کشیدن به آرامش شما کمک می‌کند. این کار جریان خون را بهبود می‌بخشد و می‌تواند فشار خون را پایین بیاورد. برای بهترین نتیجه، حدود 10 دقیقه دراز بکشید.
3. حمام یا دوش گرفتن: آب می‌تواند به آرامش عضلات و کاهش استرس کمک کند. آب سرد می‌تواند رگ‌های خونی را منقبض کند و اگرچه ممکن است در ابتدا فشار خون را کمی بالا ببرد، اما هنگام گرم شدن مجدد بدن، به کاهش فشار خون منجر می‌شود.
4. نوشیدن آب: کم آبی بدن می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. نوشیدن آب کافی می‌تواند به کاهش آن کمک کند.

نکته مهم: این روش‌ها برای کاهش موقتی فشار خون مناسب هستند، اما جایگزین درمان پزشکی نیستند. اگر به طور مداوم فشار خون بالا دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

هشدار: اگر فشار خون شما به 180/120 یا بالاتر رسیده و علائمی مانند تاری دید، درد قفسه سینه، تنگی نفس، بی‌حسی و گزگز، یا مشکل در صحبت کردن دارید، این یک وضعیت اورژانسی است. فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا از کسی بخواهید شما را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس برساند. در چنین مواقعی، درمان‌های خانگی کافی نیستند و ممکن است شرایط خطرناک باشد.

دارو های درمانی فشار خون بالا

برای درمان فشار خون بالا، پزشکان معمولاً از چهار گروه اصلی دارویی استفاده می‌کنند. این داروها به عنوان “خط اول درمان” شناخته می‌شوند، یعنی موثرترین و رایج‌ترین داروها هستند و شامل:

مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)

این داروها تولید هورمون آنژیوتانسین II را که بدن برای تنظیم فشار خون استفاده می‌کند، مهار می‌کنند. با مهار این هورمون، رگ‌های خونی شما تنگ نمی‌شوند.

مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs)

این داروها از اتصال هورمون آنژیوتانسین II به گیرنده‌های رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند؛ عملکرد آنها شبیه به ACE است و از تنگ شدن رگ‌ها جلوگیری می‌کند.

مسدودکننده‌های کانال کلسیم

این داروها از ورود کلسیم به سلول‌های عضلانی قلب و رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند؛ این کار باعث می‌شود رگ‌ها شل شده و فشار خون کاهش یابد.

دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرار آور)

این داروها سدیم اضافی را از بدن دفع می‌کنند و در نتیجه حجم مایعات خون را کاهش می‌دهند؛ معمولاً همراه با سایر داروهای فشار خون تجویز می‌شوند، گاهی حتی در یک قرص ترکیبی.

نکات مهم:

• پزشک شما ممکن است از ترکیب این داروها یا داروهای دیگر برای کنترل بهتر فشار خون استفاده کند.
• درباره عوارض جانبی احتمالی با پزشکتان صحبت کنید. اگر عارضه‌ای را تجربه کردید که نگران‌کننده بود، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
• هرگز بدون مشورت با پزشک، مصرف دارو را قطع نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید.
• اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از این داروها ممکن است در دوران بارداری مناسب نباشند. ^{High Blood Pressure: Symptoms & Causes (clevelandclinic.org)}

رژیم غذایی مناسب برای فشار خون بالا

انتخاب‌های غذایی ما نقش مهمی در کنترل فشار خون بالا دارند. یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به طور قابل توجهی به کاهش و کنترل فشار خون کمک کند. در ادامه، به بررسی مواد غذایی مفید و مواردی که باید از آن‌ها پرهیز کرد، می‌پردازیم:

غذاهای مفید برای کنترل فشار خون

1. میوه‌ها و سبزیجات: سرشار از پتاسیم و نیترات‌ها هستند که به کاهش فشار خون کمک می‌کنند. مصرف حداقل 5 وعده در روز توصیه می‌شود؛ تنوع در رنگ میوه‌ها و سبزیجات، تنوع مواد مغذی را تضمین می‌کند.
2. غلات کامل: مانند برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و جو دوسر حاوی فیبر بیشتری هستند که به کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی کمک می‌کند.
3. پروتئین‌های کم‌چرب: مرغ، بوقلمون، ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات؛ کمک به مدیریت وزن که برای کنترل فشار خون مهم است.
4. لبنیات کم‌چرب: حاوی کلسیم که با کاهش فشار خون مرتبط است.

غذاهایی که باید از آن‌ها پرهیز کرد یا مصرف را محدود کرد:

برای کنترل فشار خون، محدود کردن مصرف نمک به کمتر از 6 گرم در روز بسیار مهم است و باید به نمک پنهان موجود در غذاهای فرآوری‌شده نیز توجه داشت. غذاهای شیرین و پرچرب می‌توانند باعث افزایش وزن شوند که با بالا رفتن فشار خون مرتبط است. مصرف نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات نیز به طور مستقیم باعث افزایش فشار خون می‌شود.

همچنین، مصرف کافئین در حد متعادل (3-4 فنجان در روز) معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برخی افراد ممکن است به آن حساسیت بیشتری نشان دهند و لازم است مصرف آن را متعادل کنند. علاوه بر رعایت رژیم غذایی مناسب، عوامل دیگری همچون فعالیت بدنی منظم، ترک سیگار و حفظ وزن سالم نیز در مدیریت فشار خون نقشی کلیدی دارند.

فشار خون بالا در دوران بارداری

فشار خون بالا می‌تواند در دوران بارداری و پس از زایمان نیز مشکلاتی ایجاد کند؛ خوشبختانه، فشار خون بالا قابل پیشگیری و درمان است. فشار خون بالا در بارداری 5 تا 10 درصد از زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد که نسبت به 2 دهه گذشته، 25 درصد افزایش یافته است. علی‌رغم شیوع بیشتر فشار خون بالا در بارداری، کنترل مناسب آن می‌تواند سلامت شما و نوزادتان را بیشتر تضمین کند.

مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید این است که در مورد هر گونه مشکل فشار خون با تیم درمانی خود صحبت کنید تا بتوانید قبل از بارداری، درمان مناسبی دریافت کنید و فشار خون خود را کنترل کنید. عوارض فشار خون بالا در دوران بارداری برای مادر و نوزاد شامل موارد زیر است:

1. برای مادر؛ پره‌اکلامپسی، اکلامپسی، سکته مغزی، نیاز به القای زایمان و جداشدن جفت
2. برای نوزاد؛ زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد

در صورت بالا بودن فشار خون مادر، نوزاد ممکن است به اکسیژن و مواد مغذی کافی برای رشد دسترسی نداشته باشد و در نتیجه مادر مجبور شود نوزاد را زودتر به دنیا بیاورد. بنابراین، اگر قبل، در طول یا پس از بارداری دچار فشار خون بالا هستید، حتماً با تیم درمانی خود مشورت کنید تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی لازم را انجام دهید.

راه های پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا

پیشگیری از فشار خون بالا با داشتن یک سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. این سبک زندگی شامل رعایت رژیم غذایی سالم، انجام فعالیت بدنی منظم، مدیریت وزن، محدود کردن مصرف الکل، ترک سیگار، مدیریت استرس، و داشتن خواب کافی و باکیفیت می‌شود.

برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، باید مصرف سدیم (نمک) را محدود کرده، از غذاهای کم‌چرب، میوه، سبزیجات و غلات کامل استفاده کرده و پتاسیم بیشتری از منابع طبیعی مانند میوه‌ها و سبزیجات دریافت کنید. همچنین، پیروی از الگوی تغذیه‌ای مانند رژیم DASH می‌تواند به طور ویژه برای کنترل فشار خون مؤثر باشد.

فعالیت بدنی منظم نیز با کمک به حفظ وزن سالم و بهبود عملکرد قلب و عروق، نقش مهمی در کاهش فشار خون دارد. حفظ وزن سالم باعث کاهش بار بر سیستم قلبی-عروقی و پیشگیری از مشکلات مرتبط با فشار خون بالا می‌شود.

محدود کردن مصرف الکل برای جلوگیری از افزایش فشار خون و کاهش اضافه‌وزن ناشی از کالری اضافی ضروری است. ترک سیگار نیز یکی از عوامل کلیدی در بهبود سلامت قلب و عروق است، زیرا مواد شیمیایی موجود در دود سیگار مستقیماً بر عملکرد سیستم قلبی-عروقی تأثیر منفی می‌گذارند.

مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند ورزش، گوش دادن به موسیقی و مراقبه می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. در نهایت، خواب کافی و باکیفیت از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا کمبود خواب می‌تواند بر عملکرد قلب و عروق تأثیر منفی بگذارد و فشار خون را افزایش دهد. ^{How to Prevent High Blood Pressure: MedlinePlus}

درمان فشار خون بالا در بهترین کلینیک تهران

فشار خون بالا یک بیماری مزمن است که نیاز به بررسی و درمان دقیق دارد؛ برای مدیریت موثر این مشکل، مراجعه به یک مرکز معتبر و با تجربه ضروری است. کلینیک آریتمی تهران، به عنوان یکی از بهترین مراکز درمان فشار خون بالا در پایتخت، با داشتن تیمی مجرب از متخصصان قلب و عروق، امکان ارائه خدمات درمانی جامع و پیشرفته را فراهم می‌آورد.