در این مقاله با هم یاد می‌گیریم که یک پیس میکر دائمی دقیقا چه کاری انجام می‌دهد و با انواع متفاوت آنها، نحوه استفاده و همچنین عوارض‌شان آشنا می‌شویم.
شاید واژه پیس میکر کمی برای شما ناآشنا باشد اما احتمالاً راجع به باتری‌های قلب شنیده‌اید. پیس میکر یک دستگاه الکترونیکی است که سبب ایجاد تحریکات الکتریکی برای عضله قلب می‌شود.
در واقع زمانی که سلول‌های تخصص یافته عضله قلب که مسئول ایجاد سیگنال‌های الکتریکی هستند به خوبی عمل نکنند و یا در مسیر حرکت سیگنال‌ها انسدادی به وجود بیاید ناچار به استفاده از پیس میکرها هستیم.
پیس میکر دائمی چیست؟
قلب ما با یک سیستم الکتریکی کار می‌کند این سیستم الکتریکی توسط گروهی از سلول‌های میکروسکوپی تخصص یافته قلب که گره سینوسی_دهلیزی (گرهSA ) نامیده می‌شود، رهبری می‌شوند.
در واقع گره SA که در دیواره دهلیز راست قلب قرار دارد جریان الکتریکی تولید می‌کند و سبب انقباض ماهیچه‌های قلب می‌شود؛ یکسری مسیرهای هدایتی در قلب وجود دارد که تحریکات الکتریکی تولید شده توسط گره SAبه کمک آنها به بقیه بخش‌های قلب می‌رسد.
زمانی که این گره فعالیت خود را به صورت صحیح و منظم انجام دهد وهیچ انسدادی هم در مسیرهای هدایتی اتفاق نیافتند ریتم قلب یک ریتم کاملاً نرمال خواهد بود. اما اتفاقات و بیماری‌های بسیاری ممکن است ریتم نرمال قلب را بهم بزند و سبب اختلال در ضربان قلب شود که اصطلاحا به آن آریتمی اطلاق می‌شود.
این اختلالات ممکن است سبب تندتر یا کندتر شدن ریتم قلب و یا ایجاد یک ریتم نامنظم بشوند. اگر ریتم قلب شما کند شود (برادی کاردی) علائمی همچون ضعف، خستگی و سرگیجه را تجربه می‌کنید زیرا با کند شدن ضربان‌ها خون به اندازه قبل به ارگان‌های مختلف نمی‌رسد.
این کندی ضربان همانطور که گفته شد می‌تواند به علت اشکالاتی در گره سینوسی_دهلیزی و یا انسدادی در مسیرهای هدایتی که امواج الکتریکی را به بطن‌ها منتقل می‌کنند، باشد. در چنین شرایطی وجود یک پیس میکر یا ضربان ساز که می‌تواند کند شدن ریتم را شناسایی کند و با تولید سیگنال الکتریکی ضربان و ریتم قلب را به حالت نرمال برگرداند بسیار مفید خواهدبود.
همچنین در وبلاگ آریتمی توانیر بخوانید:
- مراقبت‌های پس از نصب دستگاه ضربان ساز یا دفیبریلاتور قلب
- آنالیز و بررسی عملکرد دستگاه پیس میکر چگونه انجام می‌شود؟
پیس میکرها به دو دسته‌ی موقت و دائمی تقسیم می‌شوند.
پیس میکرهای موقت برای حمایت کوتاه مدت از بیماران در شرایط اورژانسی، مثلا قبل از انجام جراحی تعبیه پیس میکر دائمی استفاده می‌شوند. پیس میکرهای موقت همواره قبل از ترخیص بیماران از بیمارستان از بدنشان خارج شده و یا با یک پیس میکر دائمی جایگزین می‌شوند.
اما پیس میکر دائمی که در ادامه مطلب با جزئیات و نحوه تعبیه آن در بدن آشنا می‌شوید به صورت دائمی همراه بیماران خواهند بود و همچنین پزشک می‌تواند با کمک دستگاهی که پروگرامر (programmer) نام دارد، پیس میکر دائمی را از خارج از بدن تنظیم کند.
در واقع این دستگاه شبیه به یک کامپیوتر است و پزشک از روی پوست بیمار بدون اینکه هیچ دردی حس شود با پیس میکری که درون بدن اوست ارتباط برقرار می‌کند؛ ضمن اینکه این دستگاه نه تنها دستورات و برنامه ریزی‌های لازم را به پیس میکر منتقل می‌کند بلکه هر سیگنالی و اطلاعاتی را نیز ذخیره می‌کند و می‌تواند اطلاعات مفیدی راجع به قلب بیمار در اختیار پزشک قرار بدهد.
پیس میکر چگونه قادر است که ضربان قلب را تنظیم کند؟
همانطور که گفته شد پیس میکرها توسط دستگاه پروگرامر و به کمک پزشک برنامه ریزی می‌شوند. ضربان سازها قادر هستند ضربان قلب را تحت نظر داشته باشند و در صورت کند شدن ریتم قلب بر اساس برنامه داده شده به آنها سیگنال الکتریکی به قلب ارسال کنند تا قلب ریتم طبیعی خود را از دست ندهد.
همچنین در زمانی که بیمار در حال انجام فعالیت‌های بیشتری نسبت به حالت معمول روزانه خود است (مثل ورزش کردن) میتوانند ضربان قلب را بر اساس فعالیت او تندتر یا کندتر کنند.
چه زمانی به پیس میکر نیاز داریم؟
در هر بیماری که اختلال در ریتم قلب دارد پزشک با بررسی‌های لازم تشخیص می‌دهد که آیا وجود یک پیس میکر به بهبود عملکرد قلب کمک خواهد کرد یا خیر؟. اگر ضربان قلب شما به حدی کند و یا نامنظم باشد که دچار علائم شوید ممکن است پیس میکر نیاز داشته باشید.
گاهی در برخی از بیماران با کندی ضربان قلب حتی بدون وجود هیچ علامتی پیس میکر تعبیه می‌شود زیرا ممکن است در صورت عدم استفاده از پیس میکر، مرگ ناگهانی رخ دهد.
عوارض پیس میکر دائمی
برای اینکه بیمار دچار عوارض ناشی از نصب پیس میکر نشود لازم است بعد از انجام عمل جراحی نکاتی را رعایت کند:
- ۴ تا ۶ ساعت اول بعد از عمل، برای جلوگیری از خارج شدن پیس میکر نیاز است که بیمار در تخت استراحت کند.
- در ساعت‌های ابتدایی ممکن است در محل لیدها احساس درد و یا سفتی بکند که طبیعی است و برطرف می‌شود.
- در ۲۴ ساعت اول قلب بیمار باید تحت مانیتورینگ مداوم باشد و همچنین قبل از خروج از بیمارستان باید کارتی حاوی اطلاعات پیس میکر شامل نوع آن، لیدها، تاریخ نصب و نام پزشک و بیمارستان را دریافت کند.
با این حال نصب پیس میکرها همواره با عوارض احتمالی همراه خواهد بود که چند مورد از مهم‌ترین آنها شامل عفونت محل عمل جراحی، عفونت محل قرارگیری باتری، قطع شدن تماس الکترود دستگاه با عضله قلب و خوب کار نکردن باتری می‌باشد.
همچنین این احتمال وجود دارد که اگر پیس میکر از طریق ورید نصب شده باشد بیمار به علت عدم آگاهی کاتتر پیس میکر را بکشد و سبب جابجایی و خارج شدن آن شود. عوارض دیگری نیز وجود دارد که شامل سپتی سمی، خونریزی هنگام ورود کاتتر، عفونت محل ورود کاتتر، آریتمی و پنوموتوراکس و پاره شدن بافت میوکارد می‌باشد. همچنین در پیس میکرهای پوستی ممکن است سوختگی موضعی و انقباض عضلات و درد در همان ناحیه به وجود بیاید.
تعبیه پیس میکر دائمی
اولین پیس میکر استفاده شده در سال 1932 به کار رفت و از آن به بعد در سرتاسر دنیا میلیون‌ها پیس میکر برای بیماران قلبی تعبیه شده است.
عمل جراحی تعبیه پیس میکر یک عمل معمولی و نه چندان سخت است که غالباً حدود یک ساعت طول می‌کشد و به جز در شرایط خاص نیازی به بیهوشی ندارد و با بیحسی موضعی و به کمک داروهای آرامبخش انجام می‌شود. بیمار بعد از انجام این عمل حداقل ۲۴ ساعت باید در بیمارستان بستری باشد و معمولا روز پس از عمل جراحی ترخیص خواهد شد.
قبل از جراحی باید برخی نکات را در نظر داشته باشید:
اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید حتماً باید تیم پزشکی را در جریان بگذارید زیرا ممکن است نیاز باشد بعضی از داروها به طور موقت قطع شوند. بیماران چند ساعت قبل از عمل NPO می‌شوند ( پرهیز از خوردن و آشامیدن ) و همچنین موهای ناحیه‌ی قفسه سینه باید تراشیده شوند و قبل از عمل استحمام انجام بگیرد.
در پیس میکرهای دائمی سیم هدایتی دستگاه ضربان ساز از یک رگ بزرگ عبور کرده و به کمک اشعه ایکس در داخل عضله قلب ثابت می‌شود. در ادامه ژنراتور یا مولد پیس میکر زیر پوست سمت چپ قفسه سینه و اغلب زیر استخوان ترقوه کاشته می‌شود.
طول عمرمولد دستگاه چیزی حدود ۵ تا ۱۰ سال است و ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد. اگر به هر علتی تمایل دارید که پیس میکر در سمت راست قفسه سینه تعبیه شود، مثلاً به این علت که چپ دست هستید باید قبل از جراحی با پزشک خود مشورت کنید.
از آنجایی که اندازه پیس میکرهای جدید بسیار کوچک است از لحاظ ظاهری و زیبایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ اما باز هم در صورت تمایل خانم ها میتوانند پیس میکر را در ناحیه زیر بغل و یا زیر سینه نصب کنند، البته نیاز است قبل از جراحی حتماً با پزشک مشورت داشته باشید.
بهتر است برای نصب پیس میکر به یک مرکز مجهز مراجعه نمایید. کلینیک آریتمی توانیر در شهر تهران، یک مرکز تخصصی قلب و عروق است که به شما در انجام فرآیند کاشت پیس میکر یاری می‌رساند. در این مرکز پزشکان متخصص مطرحی همچون دکتر مهرداد میر معصومی و دکتر محمود افتخار زاده فعالیت می‌کنند.
انواع پیس میکر دائمی
اولین پیس میکرهای ساخته شده اندازه نسبتاً بزرگی در حدود یک ساعت رومیزی داشتند و طول عمر آنها نیز بسیار کوتاه بود، اما امروزه پیس میکرهای جدید با اندازه بسیار کوچکتر و قابلیت بسیار بیشتر تا حدی که میتوانند سه حفره قلب را تحریک کنند.
طول عمر این دستگاه‌ها به میزان مصرف باتری آنها بستگی دارد اما معمولا میتوانند حدود ۱۰ سال کار کنند. برای معرفی انواع مدل‌های پیس میکر از ساده‌ترین نوع آن شروع می‌کنیم:
پیس میکر تک حفرهای (single chamber) که تنها از طریق یک سیم (لید) به یک حفره قلب مرتبط می‌شود که این حفره معمولاً بطن راست است.
پیس میکرهای دو حفرهای(Dual chamber) دو سیم دارند که یکی از آنها وارد دهلیز راست و دیگری وارد بطن راست می‌شود. این پیس میکرها چون دو حفره از قلب را تحریک می‌کنند ضربان ایجاد شده توسط آنها به یک ضربان عادی قلب شباهت بیشتری دارد و همانند یک ضربان عادی ابتدا دهلیز و سپس بطن منقبض خواهد شد.
پیس میکرهای سه حفرهای(Tripple chamber) که دارای سه سیم هستند که یکی در دهلیز راست و دو سیم دیگر در بطن چپ و راست قرار می‌گیرند. اگر بیمار دچار نارسایی شدید قلب باشد این پیس میکرها به علت این که قادرند سه حفره را منقبض کنند به افزایش کارایی قلب کمک می‌کنند و انتخاب بسیار خوبی برای این بیماران هستند.
اینکه کدام یک از انواع پیس میکرها را انتخاب کنید بستگی به نظر پزشک شما دارد و پزشک بعد از ارزیابی سن، شرایط قلبی و بیماری‌های زمینه‌ای شما یک تصمیم مناسب خواهد گرفت.
قیمت پیس میکر دائمی قلب
با توجه به مدل‌های متفاوت پیس میکرها و برندهای متفاوت نمی‌توان قیمت مشخصی را تعیین کرد لذا در صورت تمایل به مشاوره و اطلاع از قیمت پیس میکرهای دائمی با کمک راه‌های ارتباطی داخل سایت با ما تماس بگیرید و یا به صورت حضوری برای مشاوره با پزشک به کلینیک آریتمی توانیر مراجعه نمایید.
کلینیک آریتمی توانیر مجموعه‌ای را در شهر تهران پدید آورده است که شما عزیزان بدون نیاز به مراجعه به سایر مراکز می‌توانید در آن از مشکلات قلبی خود آگاهی یافته و برای درمان این مشکلات از متخصصان حاذق تیم توانیر یاری بجویید.
