همه آنچه که باید درباره پیس میکر دائمی قلب بدانید

شاید واژه پیس میکر کمی برای شما ناآشنا باشد اما احتمالاً راجع به باتری­‌های قلب شنیده‌­اید. پیس میکر یک دستگاه الکترونیکی است که سبب ایجاد تحریکات الکتریکی برای عضله قلب می‌شود.

در واقع زمانی که سلول­‌های تخصص یافته عضله قلب که مسئول ایجاد سیگنال­‌های الکتریکی هستند به خوبی عمل نکنند و یا در مسیر حرکت سیگنال‌­ها انسدادی به وجود بیاید ناچار به استفاده از پیس میکرها هستیم.

پیس میکر دائمی چیست؟

قلب ما با یک سیستم الکتریکی کار می‌کند این سیستم الکتریکی توسط گروهی از سلول­‌های میکروسکوپی تخصص یافته قلب که گره سینوسی_دهلیزی (گرهSA ) نامیده می‌شود، رهبری می‌­شوند.

در واقع گره SA که در دیواره دهلیز راست قلب قرار دارد جریان الکتریکی تولید می‌کند و سبب انقباض ماهیچه­‌های قلب می‌شود؛ یکسری مسیرهای هدایتی در قلب وجود دارد که تحریکات الکتریکی تولید شده توسط گره  SAبه کمک آنها به بقیه بخش­‌های قلب می‌­رسد.

زمانی که این گره فعالیت خود را به صورت صحیح و منظم انجام دهد و هیچ انسدادی هم در مسیرهای هدایتی اتفاق نیافتند ریتم قلب یک ریتم کاملاً نرمال خواهد بود. اما اتفاقات و بیماری‌­های بسیاری ممکن است ریتم نرمال قلب را بهم بزند و سبب اختلال در ضربان قلب شود که اصطلاحا به آن آریتمی اطلاق می‌شود.

این اختلالات ممکن است سبب تندتر یا کندتر شدن ریتم قلب و یا ایجاد یک ریتم نامنظم بشوند. اگر ریتم قلب شما کند شود (برادی کاردی) علائمی همچون ضعف، خستگی و سرگیجه را تجربه می­‌کنید زیرا با کند شدن ضربان‌ها خون به اندازه قبل به ارگان‌های مختلف نمی­‌رسد.

این کندی ضربان همانطور که گفته ­شد می‌­تواند به علت اشکالاتی در گره سینوسی_دهلیزی و یا انسدادی در مسیرهای هدایتی که امواج الکتریکی را به بطن‌­ها منتقل می‌کنند، باشد. در چنین شرایطی وجود یک پیس میکر دائمی یا ضربان ساز که می‌تواند کند شدن ریتم را شناسایی کند و با تولید سیگنال الکتریکی ضربان و ریتم قلب را به حالت نرمال برگرداند بسیار مفید خواهدبود.

پیس میکرها به دو دسته­‌ی موقت و دائمی تقسیم می‌­شوند.

پیس میکرهای موقت برای حمایت کوتاه مدت از بیماران در شرایط اورژانسی، مثلا قبل از انجام جراحی تعبیه پیس میکر دائمی استفاده می­‌شوند. پیس میکرهای موقت مانند پیس میکر CRT همواره قبل از ترخیص بیماران از بیمارستان از بدنشان خارج شده و یا با یک پیس میکر دائمی جایگزین می­‌شوند.

اما پیس میکر دائمی قلب که در ادامه مطلب با جزئیات و نحوه تعبیه آن در بدن آشنا می‌­شوید به صورت دائمی همراه بیماران خواهند بود و همچنین پزشک می‌تواند با کمک دستگاهی که پروگرامر (programmer) نام دارد، پیس میکر دائمی را از خارج از بدن تنظیم کند.

در واقع این دستگاه شبیه به یک کامپیوتر است و پزشک از روی پوست بیمار بدون اینکه هیچ دردی حس شود با پیس میکری که درون بدن اوست ارتباط برقرار می‌کند؛ ضمن اینکه این دستگاه نه تنها دستورات و برنامه ریزی­‌های لازم را به پیس میکر منتقل می‌کند بلکه هر سیگنالی و اطلاعاتی را نیز ذخیره می‌کند و می‌تواند اطلاعات مفیدی راجع به قلب بیمار در اختیار پزشک قرار بدهد.

پیس میکر دائمی چگونه قادر است که ضربان قلب را تنظیم کند؟

همانطور که گفته شد پیس میکرها توسط دستگاه پروگرامر و به کمک پزشک برنامه ریزی می‌­شوند. ضربان سازها قادر هستند ضربان قلب را تحت نظر داشته باشند و در صورت کند شدن ریتم قلب بر اساس برنامه داده شده به آن‌ها سیگنال الکتریکی به قلب ارسال کنند تا قلب ریتم طبیعی خود را از دست ندهد.

همچنین در زمانی که بیمار در حال انجام فعالیت­‌های بیشتری نسبت به حالت معمول روزانه خود است (مثل ورزش کردن) می‌توانند ضربان قلب را بر اساس فعالیت او تندتر یا کندتر کنند. برخی از جدیدترین پیس میکر های بی سیم، تنظیم نظم ضربان قلب را به حد زیادی بهینه تر از انواع دیگر پیس میکر ها انجام می دهند.

چه زمانی به پیس میکر دائمی نیاز داریم؟

در هر بیماری که اختلال در ریتم قلب دارد پزشک با بررسی­‌های لازم تشخیص می‌دهد که آیا وجود یک پیس میکر به بهبود عملکرد قلب کمک خواهد کرد یا خیر؟. اگر ضربان قلب شما به حدی کند و یا نامنظم باشد که دچار علائم شوید ممکن است پیس میکر نیاز داشته باشید. عملکرد دستگاه پیس میکر و ICD سبب می شود تا ریتم نا منظم قلب اصلاح شود.

گاهی در برخی از بیماران با کندی ضربان قلب حتی بدون وجود هیچ علامتی پیس میکر تعبیه می‌شود زیرا ممکن است در صورت عدم استفاده از پیس میکر، مرگ ناگهانی رخ دهد.

نحوه عملکرد پیس میکر دائمی قلب

پیس میکر دائمی قلب، دستگاهی کوچک و پیشرفته است که برای کمک به تنظیم و حفظ ضربان قلب در افرادی که با مشکلات ریتم قلبی مواجه هستند، استفاده می‌شود. این دستگاه با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم به قلب، به تنظیم ضربان و جلوگیری از بروز نارسایی‌های قلبی کمک می‌کند. پیس میکر دائمی به طور گسترده در درمان بیماری‌هایی مانند برادی‌کاردی (کندی ضربان قلب) و دیگر اختلالات ریتم قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، به بررسی نحوه عملکرد پیس میکر دائمی قلب و اهمیت آن در بهبود کیفیت زندگی بیماران پرداخته می‌شود.

اجزای پیس میکر دائمی

پیس میکر دائمی از دو بخش اصلی تشکیل شده است: ژنراتور پالس و الکترودها. ژنراتور پالس، که معمولاً زیر پوست در ناحیه قفسه سینه یا شکم قرار می‌گیرد، حاوی باتری و مدارهای الکترونیکی است که پالس‌های الکتریکی تولید می‌کنند. الکترودها یا لیدها، سیم‌های باریکی هستند که از ژنراتور پالس به قلب متصل می‌شوند و پالس‌های الکتریکی را به عضلات قلب می‌رسانند.

نحوه عملکرد انواع پیس میکر دائمی

پیس میکر دائمی به گونه‌ای طراحی شده که به طور مداوم ضربان قلب را نظارت می‌کند. هنگامی که ضربان قلب از محدوده طبیعی خارج می‌شود یا بسیار کند می‌شود، ژنراتور پالس با ارسال پالس‌های الکتریکی به قلب، ضربان را تنظیم می‌کند. این پالس‌ها باعث انقباض عضلات قلب و ایجاد ضربان منظم می‌شوند. بسته به نوع و تنظیمات دستگاه، پیس میکر می‌تواند به صورت دائمی یا به صورت دوره‌ای فعال باشد.

مزایا و اهمیت پیس میکر دائمی

استفاده از پیس میکر دائمی می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. این دستگاه با تنظیم ضربان قلب و جلوگیری از نارسایی‌های قلبی، خطر بروز حوادث قلبی را کاهش می‌دهد و به بیماران امکان می‌دهد فعالیت‌های روزمره خود را بدون نگرانی انجام دهند. علاوه بر این، پیس میکر دائمی می‌تواند به کاهش علائمی مانند خستگی، سرگیجه و غش کمک کند.

پیس میکر دائمی قلب، با تنظیم و حفظ ضربان قلب، نقش حیاتی در درمان و مدیریت بیماری‌های ریتم قلبی ایفا می‌کند. این دستگاه با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم به قلب، به بیماران کمک می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشند و از بروز مشکلات جدی قلبی جلوگیری کنند. آگاهی از نحوه عملکرد پیس میکر و مزایای آن می‌تواند به بیماران کمک کند تا با اعتماد و آرامش بیشتری از این تکنولوژی پیشرفته بهره‌مند شوند.

مزایای پیس میکر دائمی قلب

پیس میکر دائمی قلبی معمولا برای کسانی که در شرایط حاد قلبی قرار دارند تجویز و استفاده می شود. معمولا در بسیاری از افرادی که پیس میکر دائمی قلب در قلب آن ها تعبیه می شود ادامه حیات بدون پیس میکر امکان پذیر نیست. پس از نصب پیس میکر دائمی قلبی علائمی نظیر سرگیجه، ضعف و سنکوپ از بین می رود.

در برخی از مدل های پیس میکر های قلبی، تکنولوژی نوینی در نظر گرفته شده است. از این دسته می توان به پیس میکر با آپشن اتو ام آر آی اشاره کرد که در مقاله ای جداگانه به معرفی آن پرداخته ایم.

عوارض پیس میکر دائمی قلب

برای اینکه بیمار دچار عوارض ناشی از نصب پیس میکر نشود لازم است بعد از انجام عمل جراحی نکاتی را رعایت کند:

• ۴ تا ۶ ساعت اول بعد از عمل، برای جلوگیری از خارج شدن پیس میکر نیاز است که بیمار در تخت استراحت کند.
• در ساعت­‌های ابتدایی ممکن است در محل لیدها احساس درد و یا سفتی بکند که طبیعی است و برطرف می‌شود.
• در ۲۴ ساعت اول قلب بیمار باید تحت مانیتورینگ مداوم باشد و همچنین قبل از خروج از بیمارستان باید کارتی حاوی اطلاعات پیس میکر شامل نوع آن، لیدها، تاریخ نصب و نام پزشک و بیمارستان را دریافت کند.

با این حال نصب پیس میکرها همواره با عوارض احتمالی همراه خواهد بود که چند مورد از مهم‌ترین آنها شامل عفونت محل عمل جراحی، عفونت محل قرارگیری باتری، قطع شدن تماس الکترود دستگاه با عضله قلب و خوب کار نکردن باتری می­‌باشد.

همچنین این احتمال وجود دارد که اگر پیس میکر از طریق ورید نصب شده باشد بیمار به علت عدم آگاهی کاتتر پیس میکر را بکشد و سبب جابجایی و خارج شدن آن شود. عوارض دیگری نیز وجود دارد که شامل سپتی سمی، خونریزی هنگام ورود کاتتر، عفونت محل ورود کاتتر، آریتمی و  پنوموتوراکس و پاره شدن بافت میوکارد می‌باشد. همچنین در پیس میکرهای پوستی ممکن است سوختگی موضعی و انقباض عضلات و درد در همان ناحیه به وجود بیاید.

تعبیه پیس میکر دائمی

اولین پیس میکر استفاده شده در سال 1932 به کار رفت و از آن به بعد در سرتاسر دنیا میلیون‌ها پیس میکر برای بیماران قلبی تعبیه شده است.

عمل جراحی تعبیه پیس میکر یک عمل معمولی و نه چندان سخت است که غالباً حدود یک ساعت طول می­‌کشد و به جز در شرایط خاص نیازی به بیهوشی ندارد و با بی­حسی موضعی و به کمک داروهای آرام­بخش انجام می‌شود. بیمار بعد از انجام این عمل حداقل ۲۴ ساعت باید در بیمارستان بستری باشد و معمولا روز پس از عمل جراحی ترخیص خواهد شد. پاسخ به این سوال که آیا نصب پیس میکر مشکل قلبی را رفع می کند تماما بر عهده پزشک متخصص شما بوده که در صورت تمایل برای درمان در کنترل توانیر، این موضوع توسط تیم متخصصی به شما ارائه خواهد شد.

قبل از جراحی باید برخی نکات را در نظر داشته باشید:

اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید حتماً باید تیم پزشکی را در جریان بگذارید زیرا ممکن است نیاز باشد بعضی از داروها به طور موقت قطع شوند. بیماران چند ساعت قبل از عمل NPO می‌­شوند ( پرهیز از خوردن و آشامیدن ) و همچنین موهای ناحیه­‌ی قفسه سینه باید تراشیده شوند و قبل از عمل استحمام انجام بگیرد.

در پیس میکرهای دائمی سیم هدایتی دستگاه ضربان ساز از یک رگ بزرگ عبور کرده و به کمک اشعه ایکس در داخل عضله قلب ثابت می‌شود. در ادامه ژنراتور یا مولد پیس میکر زیر پوست سمت چپ قفسه سینه و اغلب زیر استخوان ترقوه کاشته می‌شود.

طول عمرمولد دستگاه چیزی حدود ۵ تا ۱۰ سال است و ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد. اگر به هر علتی تمایل دارید که پیس میکر در سمت راست قفسه سینه تعبیه شود، مثلاً به این علت که چپ دست هستید باید قبل از جراحی با پزشک خود مشورت کنید.

از آنجایی که اندازه پیس میکرهای جدید بسیار کوچک است از لحاظ ظاهری و زیبایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ اما باز هم در صورت تمایل خانم ها می‌توانند پیس میکر را در ناحیه زیر بغل و یا  زیر سینه نصب کنند، البته نیاز است قبل از جراحی حتماً با پزشک مشورت داشته باشید.

بهتر است برای نصب پیس میکر به یک مرکز مجهز مراجعه نمایید. کلینیک آریتمی توانیر در شهر تهران، یک مرکز تخصصی قلب و عروق است که به شما در انجام فرآیند کاشت پیس میکر یاری می‌رساند. در این مرکز پزشکان متخصص مطرحی همچون دکتر مهرداد میر معصومی و دکتر محمود افتخار زاده فعالیت می‌کنند.

انواع پیس میکر دائمی

اولین پیس میکرهای دائمی قلبی ساخته شده اندازه نسبتاً بزرگی در حدود یک ساعت رومیزی داشتند و طول عمر آنها نیز بسیار کوتاه بود، اما امروزه پیس میکرهای جدید با اندازه بسیار کوچکتر و قابلیت بسیار بیشتر تا حدی که می­توانند سه حفره قلب را تحریک کنند.

طول عمر این دستگاه‌ها به میزان مصرف باتری آن‌ها بستگی دارد اما معمولا می‌توانند حدود ۱۰ سال کار کنند. برای معرفی انواع مدل­‌های پیس میکر از ساده‌ترین نوع آن شروع می‌کنیم:

 پیس میکر تک حفره­‌ای (single chamber) که تنها از طریق یک سیم (لید) به یک حفره قلب مرتبط می‌شود که این حفره معمولاً بطن راست است.

پیس میکرهای دو حفره­ای(Dual chamber) دو سیم دارند که یکی از آن‌ها وارد دهلیز راست و دیگری وارد بطن راست می‌شود. این پیس میکرها چون دو حفره از قلب را تحریک می‌­کنند ضربان ایجاد شده توسط آن‌ها به یک ضربان عادی قلب شباهت بیشتری دارد و همانند یک ضربان عادی ابتدا دهلیز و سپس بطن منقبض خواهد شد.

پیس میکرهای سه حفره‌­ای(Tripple chamber) که دارای سه سیم هستند که یکی در دهلیز راست و دو سیم دیگر در بطن چپ و راست قرار می­‌گیرند. اگر بیمار دچار نارسایی شدید قلب باشد این پیس میکرها به علت این که قادرند سه حفره را منقبض کنند به افزایش کارایی قلب کمک می­‌کنند و انتخاب بسیار خوبی برای این بیماران هستند.

اینکه کدام یک از انواع پیس میکر‌ها را انتخاب کنید بستگی به نظر پزشک شما دارد و پزشک بعد از ارزیابی سن، شرایط قلبی و بیماری‌های زمینه‌ای شما یک تصمیم مناسب خواهد گرفت.

نحوه مراقبت از پیس میکر دائمی پس از نصب

مراقبت از پیس میکر دائمی پس از نصب، برای حفظ عملکرد بهینه و جلوگیری از عوارض ضروری است. پس از نصب پیس میکر، رعایت نکات زیر می‌تواند به بهبود سریع‌تر و عملکرد بهتر دستگاه کمک کند:

1. پیگیری منظم پزشکی:

پس از نصب پیس میکر، برنامه‌ریزی برای ملاقات‌های منظم با پزشک جهت بررسی عملکرد دستگاه بسیار مهم است. پزشک با استفاده از ابزارهای خاص، می‌تواند تنظیمات پیس میکر را بررسی و در صورت نیاز، تنظیمات آن را بهینه کند.

2. اجتناب از دستگاه‌های الکترونیکی قوی:

دستگاه‌های الکترونیکی قوی مانند دستگاه‌های MRI، رادیوهای قوی و برخی دستگاه‌های امنیتی می‌توانند با عملکرد پیس میکر تداخل داشته باشند. همیشه به پزشک و سایر متخصصان بهداشت اطلاع دهید که پیس میکر دارید.

3. مراقبت از محل نصب:

محل نصب پیس میکر باید تمیز و خشک نگه داشته شود. از ضربه و فشار به این ناحیه جلوگیری کنید. اگر علائمی مانند قرمزی، تورم یا ترشح در محل نصب مشاهده کردید، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

4. فعالیت‌های بدنی:

پس از نصب پیس میکر، فعالیت‌های بدنی سنگین و ورزشی باید به تدریج و با مشورت پزشک آغاز شوند. از حرکات شدید و تکراری در ناحیه بازو و شانه سمت نصب پیس میکر خودداری کنید.

5. آگاهی از علائم هشدار:

علائمی مانند سرگیجه، ضعف یا تپش قلب نامنظم ممکن است نشان‌دهنده مشکل در پیس میکر باشد. در صورت بروز هر گونه علائم غیرعادی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

با رعایت این نکات، می‌توانید به بهبود سلامت قلب و عملکرد بهینه پیس میکر خود کمک کنید.

آیا می توان برای کودکان از پیس میکر دائمی استفاده کرد؟

نصب پیس میکر دائمی قلب در کلینیک آریتمی توانیر تهران

با توجه به مدل­‌های متفاوت پیس میکرها و برندهای متفاوت نمی‌­توان قیمت مشخصی را تعیین کرد لذا در صورت تمایل به مشاوره و اطلاع از قیمت پیس میکرهای دائمی با کمک راه‌های ارتباطی داخل سایت با ما تماس بگیرید و یا به صورت حضوری برای مشاوره با پزشک به کلینیک آریتمی توانیر مراجعه نمایید.

کلینیک آریتمی توانیر مجموعه‌ای را در شهر تهران پدید آورده است که شما عزیزان بدون نیاز به مراجعه به سایر مراکز می‌توانید در آن از مشکلات قلبی خود آگاهی یافته و برای درمان این مشکلات از متخصصان حاذق تیم توانیر یاری بجویید.