عوامل خطر آریتمی قلبی

عوامل خطر آریتمی قلبی و مواردی که ریسک ابتلا به خطر اریتمی قلبی را افزایش می دهند عمدتا در دو دسته تغذیه و روش زندگی و وراثت و ژنتیک قرار می گیرند. داشتن سابقه بیماری های قلبی در خانواده در کنار تغذیه و لایف استایل نا مناسب می تواند خطر ابتلا به آریتمی های قلبی را به طرز چشم گیری افزایش دهد. آریتمی قلبی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات قلبی و عروقی وابسته به عوامل خطر متفاوتی از جمله افزایش سن، مشکلات فشار خون بالا، جراحی های مرتبط با قلب، مشکلات تیروئیدی و ژنتیک وابسته است. معمولا عوامل خطر آریتمی قلبی تا مدت زیادی به صورت نهفته سبب ایجاد اختلالات در ریتم طبیعی قلب می شوند و پس از اتفاق افتادن علائم آشکاری از جمله نفس تنگی، تعریق زیاد، سرگیجه و بی حالی و گاهی افت فشار و سکته مشخص می شود. به این منظور آشنایی با علت های ایجاد آریتمی قلبی سبب جلوگیری از اتفاق افتادن عارضه های جبران ناپذیر می شود.

در این مقاله به نگارش تیم متخصص کلینیک آریتمی توانیر به بررسی علل و عوامل خطر آریتمی قلبی می‌پردازیم تا راه را برای پیشگیری و کنترل بهتر این اختلال هموار کنیم.

 

معرفی آریتمی قلبی و عوامل خطر زا

آریتمی قلبی یکی از شایع‌ترین اختلالات قلبی عروقی به شمار می‌رود که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت‌تأثیر قرار داده است. آریتمی برگرفته از واژه یونانی است و پیشوند “آ” در آریتمی نشان‌دهنده فقدان یا ازدست‌دادن ریتم منظم ضربان قلب است. به‌عبارت‌دیگر، آریتمی نوعی اختلال قلبی است که با بی‌نظمی در سرعت یا ریتم طبیعی ضربان قلب مشخص می‌شود. این بی‌نظمی‌ها از طریق الکتروکاردیوگرام یا ECG قابل‌شناسایی و تشخیص هستند.

آریتمی می‌تواند منجر به کاهش کارایی پمپاژ قلب و جریان خون نامناسب، ایجاد لخته و سکته قلبی، نارسایی قلبی، عوارض ناشی از کاهش جریان خون مغزی مانند سرگیجه و بیهوشی، تشدید بیماری‌های قلبی موجود، مرگ ناگهانی در موارد شدید، اضطراب و استرس، و کاهش کیفیت زندگی به دلیل محدودیت‌های ناشی از آریتمی شود؛ بنابراین آریتمی می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت قلب و سیستم گردش خون باشد و نیازمند توجه، درمان و پیگیری پزشکی است.

 

علائم آریتمی در اثر ریسک فاکتور های آریتمی

آریتمی می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم و نتایج ایجاد کند. تجربه شما از آریتمی همچنین بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود. برای مثال، یک ضربان پیش از موعد ممکن است به‌عنوان “تپش قلب” یا “ازدست‌دادن ضربان” احساس شود. ضربان‌های پیش از موعد که اغلب یا به طور متوالی رخ می‌دهند، ممکن است آگاهی از تپش قلب یا احساس “لرزش” در قفسه سینه یا گردن را افزایش دهند. وقتی آریتمی‌ها (از جمله فیبریلاسیون دهلیزی) به‌اندازه کافی طول بکشند که بر کارکرد قلب تأثیر بگذارند، علائم جدی‌تری ممکن است ایجاد شود از جمله:

• خستگی یا ضعف
• سرگیجه یا گیجی
• غش یا تمایل به غش
• تپش قلب یا ضربان شدید در قفسه سینه
• تنگی نفس و اضطراب
• درد یا فشار در قفسه سینه
• تناوب ضربان تند و کند قلب
• تعریق
• در موارد شدید، افت فشار و سکته قلبی ناگهانی

از اصلی ترین روش های تشخیص آریتمی می توان به خواندن نوار قلب در آریتمی ها اشاره کرد. فیبریلاسیون دهلیزی، فلوتر دهلیزی، تاکی کاردی بطنی، فیبریلاسیون بطنی و برادی کاردی از انواع آریتمی قلبی محسوب می شود.

 

عوامل خطر آریتمی قلبی کدام اند؟

برای درک عوامل خطر آریتمی قلبی ، شاید کمک کند بدانیم قلب چگونه کار می‌کند. سیستم الکتریکی قلب ضربان قلب را کنترل می‌کند. سیگنال‌های الکتریکی قلب از یک گروه سلول‌ها در بالای قلب به نام گره سینوسی شروع می‌شوند. آنها از مسیری بین حفرات بالایی و پایینی قلب به نام گره دهلیزی-بطنی عبور می‌کنند. حرکت سیگنال‌ها باعث می‌شود قلب منقبض شود و خون را پمپ کند.

در یک قلب سالم، این فرایند سیگنال‌دهی قلب معمولاً به‌صورت صاف پیش می‌رود و منجر به ضربان قلب استراحتی 60 تا 100 ضربه در دقیقه می‌شود. اما برخی چیزها می‌توانند چگونگی انتقال سیگنال‌های الکتریکی در قلب را تغییر دهند و موجب آریتمی شوند. عوامل خطر آریتمی قلبی شامل:

• افزایش سن: احتمال ابتلای افراد مسن‌تر به بیماری‌هایی مانند فشارخون بالا، نارسایی قلبی، دیابت و بیماری تیروئید که می‌توانند منجر به آریتمی شوند، بیشتر است.
• مشکلات قلبی و جراحی‌های قلب: تنگی عروق قلبی، حمله قلبی، بیماری دریچه‌های قلبی، جراحی قبلی قلب، نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی و سایر آسیب‌های قلبی، عوامل خطر آریتمی قلبی هستند.
• فشارخون بالا: این شرایط خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است باعث شود دیواره‌های بطن چپ پایین قلب سفت و ضخیم شوند که می‌تواند چگونگی انتقال سیگنال‌های الکتریکی در قلب را تغییر دهد.
• مشکلات قلبی موجود از هنگام تولد: به آنها نقایص مادرزادی قلب هم گفته می‌شود. برخی از این مشکلات ممکن است بر ضربان قلب و ریتم آن تأثیر بگذارند.
• ژنتیک: آریتمی می‌تواند در خانواده‌ها وراثتی باشد. اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک شما آریتمی داشته باشند، شما خطر بیشتری برای برخی انواع آریتمی خواهید داشت.
• بیماری تیروئید: داشتن غده تیروئید پرکار یا کم‌کار می‌تواند خطر آریتمی‌های نامنظم قلبی را افزایش دهد.
• آپنه انسدادی خواب: این شرایط موجب وقفه در تنفس در خواب می‌شود. می‌تواند منجر به ضربان قلب آهسته و آریتمی‌های نامنظم قلبی از جمله فیبریلاسیون دهلیزی شود.
• اختلال تعادل الکترولیت‌ها: موادی در خون به نام الکترولیت‌ها به تحریک و ارسال سیگنال‌های الکتریکی در قلب کمک می‌کنند. پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم نمونه‌هایی از الکترولیت‌ها هستند. اگر الکترولیت‌های بدن خیلی پایین یا خیلی بالا باشند، ممکن است با سیگنال‌دهی قلب تداخل ایجاد کنند و از عوامل خطر آریتمی قلبی است.
• برخی داروها و مکمل‌ها: برخی داروهای تجویزی و برخی درمان‌های سرماخوردگی می‌توانند موجب آریتمی شوند.
• مصرف بیش از حد الکل: نوشیدن الکل زیاد می‌تواند بر سیگنال‌دهی الکتریکی قلب تأثیر بگذارد. این می‌تواند احتمال ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.
• مصرف کافئین، نیکوتین یا مواد مخدر غیرقانونی: یکی دیگر از عوامل خطر آریتمی قلبی محرک‌ها هستند که می‌توانند باعث تپش سریع‌تر قلب شوند. مواد مخدر غیرقانونی مانند آمفتامین و کوکائین ممکن است به‌شدت بر قلب اثر بگذارند. برخی ممکن است باعث مرگ ناگهانی ناشی از فیبریلاسیون بطنی شوند.
• تاثیر استرس بر آریتمی قلبی و اضطراب های طولانی مدت درمان نشده را نباید در این موارد نادیده گرفت.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به آریتمی

عوامل بسیاری در جلوگیری از ایجاد انواع آریتمی سینوسی قلبی دخیل هستند. برای پیشگیری از آریتمی قلبی، چند نکته مهم وجود دارد:

1. فشارخون را تحت کنترل داشته باشید. فشارخون بالا می‌تواند باعث آسیب به عروق قلب شود. رژیم غذایی کم‌نمک، ورزش منظم و داروهای کاهنده فشارخون تحت‌نظر پزشک می‌توانند به کنترل فشارخون کمک کنند.
2. کلسترول را در حد طبیعی نگه دارید. کلسترول بالا باعث انسداد عروق می‌شود. غذاهای کم‌چربی و قرص‌های کاهنده کلسترول می‌توانند مؤثر باشند.
3. ورزش منظم داشته باشید. ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و غیره به‌سلامت قلب کمک می‌کنند.
4. از مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید. تاثیر سیگار بر آریتمی قلبی و الکل می تواند احتمال بروز عوارض غیرقابل درمان قلبی را افزایش دهند.
5. استرس را مدیریت کنید. استرس مزمن می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند. تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن برای کاهش استرس مفید هستند.

انجام تغییرات مثبت در سبک زندگی مانند ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، مدیریت استرس، ورزش منظم، کاهش وزن اضافی و درمان بیماری‌هایی مانند دیابت و آپنه خواب می‌تواند به کاهش خطر آریتمی کامل کمک کند.

روش های تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی

تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی شامل استفاده از روش‌ها و ابزارهای مختلف پزشکی است که به شناسایی ناهنجاری‌های الکتریکی قلب و عوامل مستعد کننده این ناهنجاری‌ها کمک می‌کنند. آریتمی قلبی می‌تواند ناشی از مشکلات ساختاری قلب، عوامل ژنتیکی، بیماری‌های زمینه‌ای، و عوامل محیطی باشد. در زیر به برخی از روش‌های مهم برای تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی اشاره می‌شود:

1. الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)

الکتروکاردیوگرام یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین ابزارها برای تشخیص آریتمی‌های قلبی است. این تست غیرتهاجمی الگوهای الکتریکی قلب را ثبت و تحلیل می‌کند و به پزشکان کمک می‌کند تا ناهنجاری‌های ریتم قلب را شناسایی کنند.

2. مانیتورینگ هولتر

مانیتورینگ هولتر یک نوع الکتروکاردیوگرام قابل حمل است که فعالیت الکتریکی قلب را به مدت 24 تا 48 ساعت یا بیشتر ثبت می‌کند. این روش به تشخیص آریتمی‌هایی که ممکن است به صورت متناوب و غیرقابل پیش‌بینی رخ دهند، کمک می‌کند.

3. مانیتورینگ رویداد

مانیتورینگ رویداد شبیه به مانیتورینگ هولتر است، اما به مدت طولانی‌تر (چندین هفته تا چندین ماه) استفاده می‌شود. بیمار هنگام بروز علائم دستگاه را فعال می‌کند تا ریتم قلب ثبت شود.

4. اکوکاردیوگرافی

اکوکاردیوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از ساختار و عملکرد قلب استفاده می‌کند. این روش به تشخیص مشکلات ساختاری قلب که ممکن است باعث آریتمی شوند، کمک می‌کند.

5. تست استرس (تست ورزشی)

تست استرس یا تست ورزشی شامل مانیتورینگ ECG در حین ورزش است. این تست به تشخیص آریتمی‌هایی که در هنگام فعالیت بدنی رخ می‌دهند و همچنین ارزیابی پاسخ قلب به استرس کمک می‌کند.

6. تست الکتروفیزیولوژی (EPS)

تست الکتروفیزیولوژی یک روش تهاجمی است که در آن الکترودهای کوچکی از طریق کاتتر به داخل قلب وارد می‌شوند تا فعالیت الکتریکی قلب را دقیق‌تر ارزیابی کنند. این تست به تشخیص مکان دقیق آریتمی و ارزیابی شدت آن کمک می‌کند.

7. آنالیز خون

آنالیز خون می‌تواند به تشخیص عواملی مانند عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم و منیزیم) که ممکن است باعث آریتمی شوند، کمک کند. همچنین بررسی عملکرد تیروئید نیز مهم است، زیرا اختلالات تیروئیدی می‌توانند منجر به آریتمی شوند.

8. تست‌های ژنتیکی

برخی آریتمی‌های قلبی ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی باشند. تست‌های ژنتیکی می‌توانند به شناسایی جهش‌های ژنی مرتبط با آریتمی کمک کنند و اطلاعاتی درباره خطرات خانوادگی ارائه دهند.

9. تست Tilt Table

تست Tilt Table برای ارزیابی پاسخ قلب و سیستم عصبی خودکار به تغییرات وضعیتی استفاده می‌شود. این تست به ویژه برای تشخیص سندرم‌های وابسته به وضعیت مانند سنکوپ وازوواگال که ممکن است با آریتمی همراه باشند، مفید است.

10. مانیتورینگ ایمپلنت (Loop Recorder)

مانیتورینگ ایمپلنت یک دستگاه کوچک است که زیر پوست قرار می‌گیرد و به طور مداوم فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. این روش به تشخیص آریتمی‌های نادر و غیرقابل پیش‌بینی کمک می‌کند.

تشخیص عوامل خطر آریتمی قلبی نیازمند استفاده از ترکیبی از روش‌های غیرتهاجمی و تهاجمی برای ارزیابی دقیق عملکرد الکتریکی و ساختاری قلب است. با توجه به پیچیدگی و تنوع آریتمی‌ها، تشخیص دقیق و مدیریت صحیح این شرایط می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. مشاوره با پزشک متخصص قلب و عروق و انجام تست‌های مناسب بر اساس سابقه پزشکی و علائم بیمار، بهترین راه برای تشخیص و مدیریت آریتمی‌های قلبی است.

 

سخن پایانی درباره عوامل خطر آریتمی قلبی

با توجه به تغییرات سبک زندگی و الگوهای غذایی در دنیای امروز، شاهد افزایش بیماری های قلبی عروقی هستیم. عوامل خطر آریتمی قلبی مانند مصرف بیش از حد غذاهای پرکالری و چرب، کم‌تحرکی، استرس و اعتیاد به سیگار باعث افزایش خطر ابتلا به اریتمی قلب می‌شوند؛ بنابراین ضروری است با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی، ورزش منظم و مدیریت استرس از بروز و شیوع بیشتر این بیماری‌ها جلوگیری کرد. در بهترین کلینیک تشخیص آریتمی قلبی از جمله کلینیک توانیر تهران بررسی های دقیقی برای مشخص کرد عوامل خطر متناسب با وضعیت هر شخص انجام شده و تشخیصاتی برای رفع هر عارضه و عامل خطری برای هر فرد تعیین می شود.

 

منابع و مآخذ

1. ^{https://www.heart.org/en/health-topics/arrhythmia/symptoms-diagnosis–monitoring-of-arrhythmia}
2. ^{https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-arrhythmia/symptoms-causes/syc-20350668}