بیماری پارکینسون یکی از اختلالات عصبی شایع در سنین بالا است که معمولاً با لرزش، کندی حرکت و سفتی عضلات همراه است. با این حال، این بیماری فقط بر حرکت تأثیر نمیگذارد و میتواند عملکرد خودکار بدن مانند تنظیم فشار خون و ضربان قلب را نیز دچار اختلال کند. یکی از مشکلات مهم در این زمینه، سنکوپ در بیماران پارکینسون است؛ سنکوپ حالتی است که در آن فرد برای چند لحظه هوشیاری خود را از دست میدهد و ممکن است دچار زمینخوردگی یا آسیب شود. سنکوپ در بیماران پارکینسون معمولاً به دلیل افت ناگهانی فشار خون یا عوارض داروهای مصرفی رخ میدهد. آشنایی با علتها، نشانهها و روشهای پیشگیری از ایجاد سنکوپ در بیماران مبتلا به پارکینسون، میتواند نقش مهمی در حفظ ایمنی و بهبود کیفیت زندگی بیماران و خانوادههای آنان داشته باشد. در این مقاله، به زبان ساده به بررسی این موضوع میپردازیم.
بیماران پارکینسون در چه مواقعی دچار سنکوپ میشوند؟
سنکوپ در بیماران پارکینسون معمولاً به دلیل اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودکار بدن ایجاد میشود. این بخش از سیستم عصبی وظیفه دارد فشار خون، ضربان قلب و جریان خون مغز را در حالتهای مختلف بدن تنظیم کند. در بیماری پارکینسون، این سیستم ممکن است بهدرستی کار نکند و هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت بدن، فشار خون بهطور ناگهانی کاهش یابد. این وضعیت را افت فشار ارتواستاتیک مینامند و یکی از شایعترین دلایل سنکوپ در این بیماران است.
عامل دیگر، عوارض داروهای پارکینسون است. داروهایی مانند لوودوپا و سایر داروهای دوپامیندار میتوانند باعث گشاد شدن رگها و در نتیجه افت فشار خون شوند. ترکیب این داروها با داروهای دیگر، مانند داروهای ضدافسردگی یا داروهای فشار خون، احتمال سنکوپ را بیشتر میکند.
علاوه بر این، عواملی مانند کمآبی بدن، تغذیه نامناسب، گرمای زیاد یا تغییر سریع وضعیت بدن (مثلاً از خوابیدن به ایستادن) نیز میتوانند موجب بروز سنکوپ شوند. آگاهی از این علتها به بیماران کمک میکند تا با احتیاط بیشتری زندگی روزمره خود را مدیریت کنند.
اگر عارضه سنکوپ، در بیماران پارکینسون در حالت ایستاده رخ دهد و کسی از بیمار مراقبت نکند، ممکن است بیمار در جریان سقوطی که پیدا میکند دچار حوادثی ازجمله ضربه و یا حتی شکستگیهای استخوانی و یا ضربههای مغزی گردند؛ بنابراین با توجه به مطالب بیانشده، توجه و بررسی انواع حالات سنکوپ در بیماران پارکینسون از اهمیت بالایی برخوردار است.
پارکینسون، بیشتر در افراد مسن اتفاق میافتد که این افراد به دلیل سن بالا و بیماریهایی که دارند، بیشتر مواقع نشستهاند و تحرکی ندارند. حتی گاهی، ممکن است یک لیتر خون در نواحی پائینی جمع گردد و این خون از مسیر جریان خون عروقی خارج شود؛ به همین دلیل، این افراد بهتدریج با افت فشارخون مواجه میشوند. حتی بیمارانی که در حالت عادی فشارخون بالایی دارند، در این مواقع دچار کاهش فشارخون میگردند که این کاهش فشارخون در برخی مواقع، خونرسانی به مغز را مختل میکند و فرد دچار سنکوپ و از دست دادن هوشیاری میگردد.
چرا سنکوپ در بیماران پارکینسون اتفاق میافتد؟
پارکینسون اگر برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، ممکن است با نوعی آسیب عصبی به نام نوروپاتی اتونوم همراه شود. این آسیب، باعث میشود که پیامهای عصبی از اعصاب سمپاتیک به دیواره رگهای خونی، به ویژه در سیاهرگها، به خوبی منتقل نشوند.
در نتیجه، سیاهرگها گشاد میشوند که میتواند عملکرد قلب را نیز تحت تأثیر قرار دهد و مشکلاتی در سیستم عصبی خودمختار ایجاد کند. لازم است بدانید عارضه ی سنکوپ ربطی به سن، جنسیت و بیماری های زمینه ای نداشته و گاهی بر اثر افت فشار ناگهانی نیز سنکوپ در اطفال رخ می دهد.
همانطور که گفته شد، یکی از مهمترین دلایلی که باعث سنکوپ در بیماران پارکینسون میشود، افت فشار خون وضعیتی (Orthostatic Hypotension) است. در این حالت، وقتی بیمار از حالت نشسته یا خوابیده ناگهان بلند میشود، فشار خون بهشدت افت میکند و مغز برای چند لحظه خون کافی دریافت نمیکند. نتیجهی آن، سرگیجه، تاری دید، و حتی بیهوشی کوتاهمدت است. این اتفاق بهویژه در بیمارانی رخ میدهد که سیستم عصبی خودکار آنها بهدلیل پیشرفت بیماری پارکینسون یا مصرف بعضی داروها (مثل داروهای ضدپارکینسون) دچار اختلال شده است. What’s Hot in PD? If you are Dizzy or Passing Out, it could be Your Parkinson’s Disease or Parkinson’s Medications | Parkinson’s Foundation
جلوگیری از سنکوپ در بیماران پارکینسون
در موارد سنکوپ در بیماران پارکینسون، در ابتدا با استفاده از بررسیهای اولیه احتمال داشتن بیماریهای دیگر رد میشود و برای تشخیص این بیماری، در بسیاری از موارد باید تست تیلت انجام گردد. تشخیص کاهش تدریجی فشارخون نیز، با استفاده از تست تیلت امکانپذیر است.
پس از تشخیص این بیماری، با درمانهای خاصی میتوان سیاهرگها را بخصوص در اندام تحتانی منقبض کرد. در برخی موارد نیز، با استفاده از مصرف مایعات بیشتر و دارو میتوان حجم خون داخل عروق بیمار را افزایش داد و از ایجاد حادثه سنکوپ در بیماران پارکینسون، جلوگیری کرد.
بنابر تحقیقات انجام شده توسط پیتر لویت، استفاده از لباسهای فشاری مانند کمربندهای شکمی و جورابهای واریس، میتواند از تجمع خون در اندامهای تحتانی جلوگیری کرده و علائم افت فشار را، در موارد سنکوپ در بیماران پارکینسون برطرف کند. Parkinson Disease and Orthostatic Hypotension in the Elderly: Recognition and Management of Risk Factors for Falls – PMC (nih.gov)
یکی دیگر از راههای جلوگیری از ایجاد سنکوپ در بیماران پارکینسون، دادن آموزشهای لازم برای ایجاد انقباض در عضلات پا میباشد؛ به این صورت که، فرد در حالت نشسته با انقباضی که در عضلات پا ایجاد میکند، موجب کاهش تجمع خون در سیاهرگها میگردد. به بیماران پارکینسون توصیه میشود که از نشستنهای طولانیمدت خودداری کنند و زمانی که نشستهاند، حرکاتی را انجام دهند؛ زیرا ایجاد تحرک و انقباض در عضلات پا و ساق پا، میتواند همانند یک پمپ عضلانی عمل کند و همچنین احتمال تجمع خون کاهش مییابد.
علائم هشداردهنده سنکوپ در پارکینسون
علائم هشداردهنده معمولاً چند ثانیه قبل از بروز سنکوپ ظاهر میشوند. فرد ممکن است احساس سبکی سر، تاری دید، تعریق زیاد، تهوع یا ضعف عمومی داشته باشد. گاهی گوشها زنگ میزنند یا دید تاریک میشود. برخی بیماران احساس میکنند در حال افتادن هستند یا بدنشان بیجان میشود. بیشتر این نشانهها هنگام ایستادن ناگهانی یا بعد از غذا خوردن اتفاق میافتد. شناخت و توجه به این علائم به بیمار و اطرافیان کمک میکند تا پیش از بیهوشی، دراز بکشند یا بنشینند و از زمینخوردن و آسیب جلوگیری کنند.
داروهای درمان سنکوپ در بیماران پارکینسون
سنکوپ یا غش کردن در بیماران پارکینسون، یک مشکل شایع است که به دلیل کاهش موقت جریان خون به مغز رخ میدهد. این مشکل، میتواند ناشی از خود بیماری پارکینسون یا عوارض داروهای مصرفی برای مدیریت علائم پارکینسون باشد. درمان سنکوپ در این بیماران، نیاز به داروها و استراتژیهای خاصی دارد که هم به بهبود جریان خون کمک کند و هم با داروهای پارکینسون، تداخل نداشته باشد.
فلودروکورتیزون (Fludrocortisone)
فلودروکورتیزون، یک داروی استروئیدی است که به افزایش حجم خون و بهبود فشار خون کمک میکند؛ این دارو میتواند به پیشگیری از افت فشار خون ناگهانی که منجر به سنکوپ میشود، کمک کند. بیماران پارکینسون باید تحت نظارت، این دارو را مصرف کنند تا از عوارض جانبی مانند احتباس مایعات و افزایش فشار خون جلوگیری شود.
میدودرین (Midodrine)
میدودرین، دارویی است که عروق خونی را منقبض کرده و به افزایش فشار خون کمک میکند؛ این دارو، معمولاً برای بیمارانی که به افت فشار خون وضعیتی (Orthostatic Hypotension) مبتلا هستند، تجویز میشود. مصرف میدودرین میتواند به کاهش وقوع سنکوپ در بیماران پارکینسون کمک کند.
پیریدوستیگمین (Pyridostigmine)
پیریدوستیگمین، یک داروی کولینرژیک است که به بهبود انتقال عصبی و افزایش فشار خون کمک میکند. این دارو به ویژه برای بیمارانی که دچار افت فشار خون وضعیتی هستند، مفید است. پیریدوستیگمین میتواند به کاهش علائم سنکوپ و بهبود کیفیت زندگی بیماران پارکینسون کمک کند.
دوپا (Levodopa)
دوپا یا لوودوپا دارویی است که به طور معمول، برای درمان علائم حرکتی پارکینسون استفاده میشود؛ اما، گاهی ممکن است با عوارض افت فشار خون همراه باشد. تنظیم دقیق دوز مصرفی لوودوپا، میتواند به کاهش وقوع سنکوپ کمک کند. پزشکان ممکن است دوز دارو را تعدیل کرده یا زمانبندی مصرف آن را تغییر دهند، تا از افت ناگهانی فشار خون جلوگیری شود.
تدابیر غیردارویی
در کنار داروها، تغییرات سبک زندگی مانند افزایش مصرف مایعات، استفاده از جورابهای فشار، و اجتناب از تغییرات ناگهانی وضعیت بدن نیز میتواند به پیشگیری از سنکوپ کمک کند. بیماران باید به طور منظم، با پزشک خود مشورت کنند تا بهترین ترکیب از داروها و تدابیر غیردارویی برای مدیریت سنکوپ را پیدا کنند.
درمان سنکوپ در بیماران پارکینسون، نیازمند ترکیبی از داروهای خاص و تغییرات سبک زندگی است. با تشخیص درست و مدیریت مناسب، میتوان وقوع سنکوپ را کاهش داده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. مشاوره منظم با پزشک و پیگیری دقیق دستورات درمانی، برای دستیابی به نتایج بهتر ضروری است. شما عزیزان جهت بررسی و اطمینان از سلامت قلب خود، میتوانید به کلینیک آریتمی تهران واقع در تهران مراجعه نمایید و از خدمات باکیفیت پزشکی در این مرکز بهره ببرید.
