همه چیز درباره سکته قلبی: علائم، تشخیص و پیشگیری

سکته قلبی وضعیتی خطرناک است که در آن، به دلیل انسداد رگ‌ها جریان خون به بخشی از عضله قلب مختل می‌شود؛ در نتیجه این اتفاق، افت سطح هشیاری و حتی مرگ مغزی نیز می تواند رخ دهد. اصولاً سکته قلبی می‌تواند منجر به ایست قلبی شود؛ اما الزامی در مورد بروز این حالت وجود ندارد.

در بررسی های متاآنالیز نادر سالاری و همکاران، که در سال 2023 و بر روی حدود 3 میلیون نفر از جمعیت سالمند بالای 60 سال انجام گردید، نشان داده شد که شیوع سکته قلبی در جهان در گروه هدف بررسی شده، در حدود 4% می باشد. The global prevalence of myocardial infarction: a systematic review and meta-analysis | BMC Cardiovascular Disorders | Full Text (biomedcentral.com)

تشخیص سکته قلبی در مرحله اول، نیازمند شناسایی علائم اولیه مانند سرگیجه، تپش بالای قلب یا کند شدن ضربان قلب، احساس درد در قفسه سینه و بازو ها و گردن، درد در فک پایین و گوش ها است. هر چقدر این علائم زودتر شناسایی شوند، عوارض ناشی از این عارضه نیز کمتر خواهد بود.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی سکته قلبی و اثرات آن بر سلامت قلب بپردازیم؛ همچنین، خواهیم دید که برای تشخیص سکته قلبی و درمان قطعی آن چه باید کرد.

عارضه سکته قلبی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟

اختلال سکته قلبی، از وجود بیماری در عروق کرونر قلب ناشی می‌شود؛ درواقع، وقتی رگ‌های قلب دچار تنگی می‌شوند می‌توانند منجر ایجاد سکته گردند. تنگ شدن عروق قلبی، ممکن است تا مدت‌ها مخفی مانده و حتی خود شخص نیز، هیچ نشانه‌ای از تنگ شدگی عروق قلبی نبیند. شدت تنگی عروق کرونر، می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و علائم خاصی را ایجاد نماید.

رگ‌های کرونر قلب، ممکن است به دلایل مختلفی دچار گرفتگی شوند؛ یکی از اصلی‌ترین عوامل این مشکل، رسوب چربی در دیواره رگ‌ها است. این چربی‌ها، به تدریج بین لایه داخلی و میانی دیواره رگ‌ها تجمع کرده و تشکیل پلاک‌های چربی می‌دهند. این پلاک‌ها می‌توانند مقدار کمی از رگ (مثلاً 20 تا 30 درصد) یا بخش بیشتری از آن را مسدود کنند.

وقتی پلاک‌های چربی ایجاد می‌شوند، لایه‌ای نازک به نام آندوتلیوم روی آن‌ها را می‌پوشاند. این لایه نازک، از ایجاد لخته خون در رگ‌ها جلوگیری می‌کند؛ اما اگر به هر دلیلی این لایه نازک پاره شود، سیستم انعقاد خون فعال شده و در محل پارگی یک لخته خون تشکیل می‌شود. این لخته می‌تواند مسیر جریان خون را به طور کامل مسدود کند.

علاوه بر چربی، رسوب کلسیم نیز می‌تواند باعث انسداد عروق کرونر شود. با انجام آزمایش‌هایی مانند بررسی کلسیم اسکور، می‌توان از این نوع انسداد پیشگیری کرد.

انسداد کامل عروق کرونر، باعث قطع جریان خون به بخشی از قلب می‌شود؛ اگر این اتفاق به صورت ناگهانی رخ دهد، عضلات قلب در آن ناحیه دچار آسیب شدید و مرگ سلولی می‌شوند. این فرایند در مجموع، به عنوان سکته قلبی شناخته می‌شود.

سکته قلبی چگونه منجر به ایست قلبی می‌شود؟

ایست قلبی، وضعیتی است که در آن قلب توانایی خود برای پمپاژ خون را از دست می‌دهد؛ این اتفاق، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و یکی از آن‌ها سکته قلبی است.

زمانی که سکته قلبی رخ می‌دهد، انسداد عروق کرونر باعث آسیب به عضلات قلب و اختلال در فعالیت الکتریکی آن می‌شود. قلب برای عملکرد صحیح، به فعالیت‌های الکتریکی منظم نیاز دارد تا پالس‌های الکتریکی تولید کند. در صورت از دست دادن این فعالیت الکتریکی، عملکرد مکانیکی قلب نیز مختل می‌شود و قلب نمی‌تواند خون را به بدن پمپاژ کند.

در نتیجه، خون‌رسانی به مغز متوقف شده و فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد. اگر این وضعیت طولانی شود، می‌تواند به مرگ مغزی منجر شود. تشخیص و درمان سریع در چنین شرایطی می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند.

نکته مهم این است که هر ایست قلبی لزوماً به معنای وقوع سکته قلبی نیست و همچنین هر سکته قلبی الزاماً با ایست قلبی همراه نخواهد بود.

سکته قلبی با آنژین صدری چه تفاوتی دارد؟

سکته قلبی و آنژین صدری دو نارسایی درزمینهٔ بیماری‌های قلبی به‌حساب می‌آیند؛ با این حال، تفاوت‌های خاصی دارند که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد.

آنژین صدری، به حالتی اطلاق می‌شود که رگ‌ها به‌طور کامل بسته نشده‌اند؛ اما خون نمی‌تواند به‌طور کامل پمپاژ شود. در نتیجه فرد در هنگام انجام فعالیت‌های سنگین، بالا رفتن از پله، دویدن و مانند آن‌ها دچار احساس درد شدید در قفسه سینه خواهد شد. حال اگر فرد به اندازه کافی استراحت کند، جریان خون دوباره برقرارشده و درد کاملاً رفع می‌گردد.

این در حالی است که در سکته قلبی، رگ‌های قلبی کاملاً بسته‌شده و امکان عبور خون از آن‌ها وجود ندارد؛ در نتیجه، درد برای مدت زمان بیشتری ادامه پیدا می‌کند. معمولاً در هنگام بروز سکته قلبی، شخص با درد شدیدی در قفسه سینه روبرو می‌شود که حتی با بیش از یک قرص زیر زبانی نیز، نمی‌توان آن را کاهش داد.

پس سکته قلبی، حالتی بسیار خطرناکی است که گاه ممکن است درد آن تا بیش از 15 دقیقه نیز، ادامه پیدا کند.

انواع سکته قلبی را بشناسید

شناخت انواع سکته قلبی، می‌تواند به پیشگیری و درمان به موقع کمک کند؛ در اینجا به بررسی انواع سکته قلبی می‌پردازیم.

سکته قلبی ST-Elevation Myocardial Infarction (STEMI)

این نوع سکته قلبی، شدیدترین نوع سکته قلبی است و هنگامی رخ می‌دهد که یکی از شریان‌های کرونری، به طور کامل مسدود می‌شود. در STEMI، بخش بزرگی از عضله قلب آسیب می‌بیند و می‌تواند منجر به نارسایی قلبی یا مرگ شود. علامت اصلی STEMI درد شدید در قفسه سینه است که به گردن، شانه‌ها و بازوها انتشار می‌یابد. تشخیص این نوع سکته قلبی، با استفاده از نوار قلب (ECG) و اندازه‌گیری آنزیم‌های قلبی انجام می‌شود.

سکته قلبی Non-ST-Elevation Myocardial Infarction (NSTEMI)

NSTEMI نیز یک نوع سکته قلبی جدی است، اما شدت آن کمتر از STEMI است. در این نوع سکته قلبی، انسداد شریان کرونری ناقص است و بخشی از عضله قلب آسیب می‌بیند. علائم NSTEMI مشابه با STEMI است، اما ممکن است کمتر شدید باشد. تشخیص NSTEMI نیز با نوار قلب و آزمایش‌های خونی انجام می‌شود.

آنژین ناپایدار

آنژین ناپایدار یک پیش‌نشانگر سکته قلبی است، که به درد قفسه سینه ناگهانی و بدون پیش‌بینی اشاره دارد. این نوع آنژین، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش جریان خون به قلب باشد و ممکن است به سکته قلبی تبدیل شود. بیماران با آنژین ناپایدار، نیازمند ارزیابی سریع پزشکی هستند.

سکته قلبی خاموش

سکته قلبی خاموش یا بدون علائم بالینی، یک نوع سکته قلبی است که بدون درد قفسه سینه یا علائم کلاسیک رخ می‌دهد. این نوع سکته قلبی، بیشتر در افراد مسن و دیابتی شایع است و ممکن است تنها از طریق آزمایش‌های تشخیصی مانند نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی شناسایی شود.

تشخیص سکته قلبی بر اساس چه علائمی است؟

تشخیص سکته قلبی، بر اساس مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌های مشخص انجام می‌شود. همانطور که گفته شد، سکته قلبی به دلیل گرفتگی عروق کرونر و کاهش یا قطع جریان خون، به قسمت‌های مختلف قلب ایجاد می‌شود. این وضعیت فشار زیادی به قلب وارد کرده و اغلب با درد شدید همراه است.

درد ناشی از سکته قلبی می‌تواند در قسمت‌های مختلف بالاتنه پخش شود و به نواحی قفسه سینه، گردن، بازوها و حتی فک و گوش‌ها برسد.

برخی از مهم‌ترین علائم و نشانه های تشخیص سکته قلبی عبارت‌اند از:

• احساس درد در وسط قفسه سینه و نواحی مجاور آن
• احساس درد در نواحی بالای شکم
• بروز درد در بازوها
• پخش درد در ناحیه گردن
• احساس درد در فک پایین
• احساس در گوش‌ها و نواحی اطراف آن‌ها

اصلی‌ترین درد در سکته قلبی، در ناحیه قفسه سینه اتفاق می افتد؛ به‌طوری که، بروز درد در این ناحیه و طولانی شدن آن به احتمال بالا می‌تواند به بروز سکته قلبی مرتبط باشد. پخش درد در همه قسمت‌های قفسه سینه نیز، می‌تواند تأییدی بر این ادعا باشد.

در هنگام بروز سکته قلبی چه باید کرد؟

سکته قلبی به‌ واسطه گرفتگی در رگ‌های قلب اتفاق می‌افتد؛ بنابراین، اگر رگی که منجر به سکته قلبی شده است در ساعات اولیه پس از سکته قلبی و یا حتی خیلی زودتر باز شود، یا سکته قلبی اتفاق نمی‌افتد و یا شدت آن بسیار خفیف خواهد بود.
سکته قلبی، یک حالت آزار دهنده همراه با درد شدید است که باید خیلی سریع تحت درمان قرار گیرد. در این شرایط، حتی استفاده از یک یا چند عدد از قرص‌های معمول (معروف به قرص زیر زبانی) نتیجه‌ای در پی نداشته و فرد باید به بیمارستان منتقل شود.
دردهای طولانی مدت در ناحیه قفسه سینه، اگر با علائم مهم دیگر مانند موارد زیر همراه گردد؛ با احتمال خیلی بالا از سکته قلبی ناشی می‌شود.

• تعریق شدید
• احساس تنگی نفس
• احساس سرگیجه
• احساس ناراحتی

احساس درد در ناحیه قفسه سینه، می‌تواند با هر یک از این علائم همراه شود؛ در چنین شرایطی، بهتر است ابتدا فرد در حالت استراحت قرار گیرد. سپس فرد بیمار یا اطرافیان او، در اسرع وقت باید با اورژانس تماس بگیرند.

معمولاً اورژانس پس از رسیدن به محل و انجام معاینات اولیه، یک نوار قلب از بیمار تهیه می‌کند؛ این نوار قلب، از طریق راه‌های ارتباطی اینترنتی در اختیار یک پزشک متخصص قلب و عروق مجاز قرار می‌گیرد.

در صورتی که پزشک متخصص وقوع عارضه سکته قلبی را تشخیص دهد، لازم است شخص را در اسرع وقت به بیمارستان انتقال دهند. درواقع، بهترین کار در این شرایط تماس با اورژانس و انتقال بیمار به بیمارستان است.

بااینکه اطرافیان بیمار نیز می‌توانند او را به بیمارستان منتقل نمایند، اما اولویت با آمبولانس‌های مجهز اورژانس است. معمولاً به‌ محض انتقال بیمار به بیمارستان، باید شرایط برای باز کردن رگ‌های قلب فراهم گردد.

سکته قلبی چه عوارضی در بر دارد؟

سکته قلبی به دلیل تغییراتی که ممکن است در ساختار قلب به وجود آورد، می‌تواند عوارض جدی برای سلامت فرد در پی داشته باشد. دو دسته عارضه خیلی مهم ناشی از سکته‌های قلبی، عبارت‌اند از عوارض مکانیکی و عوارض الکتریکی؛ در ادامه، به توضیح هر یک از این عوارض می‌پردازیم.

عوارض سکته قلبی؛ عوارض مکانیکی

بروز سکته قلبی، باعث می‌شود تا بخشی از سلول‌های قلب از بین بروند و در نتیجه قدرت انقباضی قلب کاهش می‌یابد. به‌طور کلی، وقتی فرد دچار سکته قلبی می‌شود، جداره قلب او نازک می‌شود و درنهایت، می تواند منجر به ایجاد برآمدگی در قلب شود. به این حالت اصطلاحاً آنوریسم قلبی گفته می شود.

آنوریسم، عبارت است از ایجاد یک برآمدگی به‌صورت کیسه‌ای شکل به سمت بیرون قلب، که هیچ‌گونه انقباضی نداشته و شکل قلب را تغییر می‌دهد. همچنین، در صورتی که سکته قلبی به‌صورت خیلی شدید و وسیع رخ دهد، می‌تواند بزرگ شدن قلب و در نتیجه نارسایی‌های قلبی را در پی داشته باشد.

اصطلاحی در مورد خون‌رسانی به بدن وجود دارد که کسر جهشی نامیده می‌شود؛ کسر جهشی حجمی از خون را مشخص می‌کند که در هر بار انقباض، از قلب به بیرون خارج می‌گردد.

به‌طور طبیعی، یک قلب سالم در هر انقباض باید بتواند حدود 55 تا 70 درصد از خون موجود در بطن را به سمت بیرون پمپاژ کند؛حال اگر حجم خون پمپاژ شده به بیرون یا همان کسر جهشی کاهش یابد، می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک اختلال باشد.

در افرادی که به عارضه سکته قلبی دچار می‌شوند، مقدار کسر جهشی کاهش پیدا می‌کند. در این‌گونه افراد، معمولاً مقدار خون پمپ شده به بیرون از قلب به زیر 40 درصد می‌رسد و از این رو، می‌تواند نارسایی‌های قلبی شدیدی ایجاد نماید.

عوارض سکته قلبی؛ عوارض الکتریکی

یکی دیگر از عوارض ناشی از سکته قلبی، عوارض الکتریکی آن است. در سکته قلبی، عضله قلب در ناحیه تحت تأثیر و نواحی اطراف آن، دچار مرگ سلول‌ها می‌شود. از سوی دیگر، در مرز این ناحیه با نواحی سالم قلب، یک ناحیه بینابینی شکل می‌گیرد. نسج ناحیه بینابینی ترکیبی از سلول‌های عضلانی مرده و زنده را شامل می‌شود.

برای انتقال پالس‌های الکتریکی، لازم است تمامی سلول‌ها سالم باشند. مخلوط سلول‌های سالم و مرده قلب، منجر به ایجاد مسیرهای غیرطبیعی در ایجاد جریان‌های الکتریکی در قلب می‌گردد؛ به این ترتیب، امکان بروز انواع آریتمی‌های قلبی در اثر سکته قلبی امکان‌پذیر خواهد بود.
در هر حال، بروز هر نوع آریتمی می‌تواند به‌سلامت قلب آسیب برساند؛ حتی برخی از آریتمی‌ها، ممکن است بسیار خطرناک بوده و منجر به ایست قلبی گردند.

آریتمی‌های ناشی از سکته قلبی به چه صورتی بروز می‌کنند؟

پیش از این گفتیم که سکته قلبی، می‌تواند شکل گیری آریتمی‌های قلبی را به همراه داشته باشد. آریتمی ها، در دو مرحله ممکن است به وجود آیند که عبارت‌اند از:

1. آریتمی‌های مرحله حاد سکته قلبی
2. آریتمی‌های تاخیری

دسته اول، آریتمی‌هایی هستند که حتی می‌توانند منجر به ایست قلبی شوند؛ این دسته از آریتمی‌ها، در بازه زمانی 48 ساعت بعد از سکته قلبی بروز می‌کنند. اما بروز آریتمی‌های تاخیری، ممکن است تا چندین سال بعد از وقوع سکته قلبی در شخص رخ دهد؛ یعنی این امکان وجود دارد که چند سال پس از سکته قلبی، نسج مرده مختل شده و منجر به بروز آریتمی ‌شود.

بنابراین، توصیه می‌شود که بیماران با سابقه سکته قلبی، همواره زیر نظر پزشک متخصص بوده و تحت معاینات دوره ای قرار گیرد. معمولاً، پزشک متخصص قلب و عروق برای این‌گونه افراد برنامه های چکاپ 6 ماهه تا یک ساله تنظیم می‌کند.

در حین این معاینات، ممکن است کسر جهشی فرد تا 35 درصد نیز برسد که نسبت به حالت طبیعی بسیار پایین تر است؛ در چنین شرایطی معمولاً پزشک متخصص، کاشت دفیبریلاتور را تجویز خواهد کرد که تحت عنوان پیشگیری اولیه شناخته می‌شود.

البته، برای افرادی که در 48 ساعت اولیه بعد از سکته قلبی، به آریتمی قلبی مبتلا می‌شوند (آریتمی مرحله حاد سکته قلبی) احتمال تکرار آریتمی وجود دارد. بنابراین، برای این افراد نیز لازم است دفیبریلاتور کاشته شود.

چگونه می توان از سکته قلبی پیشگیری نمود؟

در بحث بیماری‌های قلبی یا هر بیماری دیگری، همواره پیشگیری بهتر از درمان است؛ حال، این سؤال پیش می‌آید که چگونه می توان از بروز اختلال سکته قلبی پیشگیری نمود؟ اولین و اصلی‌ترین راه در پیشگیری از بیماری سکته قلبی، پیشگیری از بیماری عروق کرونر قلب است.

به‌طور کلی، تا زمانی که فرد بیماری عروق کرونر نداشته باشد، احتمال بروز سکته قلبی تقریبا صفر خواهد بود. از این رو، به نظر می‌رسد که اگر از بروز بیماری عروق کرونر جلوگیری کنیم، گام موثری در جهت پیشگیری از بیماری سکته قلبی برداشته ایم.
رعایت برخی از نکات، در کاهش احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر بسیار تاثیرگذار است که از جمله آن‌ها، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کنترل فشار خون
• کنترل چربی خون
• عدم استعمال سیگار
• رعایت رژیم غذایی مناسب
• کاهش استرس و تنش های عصبی
• انجام ورزش های سالم و استاندارد؛ این برنامه ورزشی استاندارد شامل سه روز در هفته و به مدت 40 تا 45 دقیقه در هر روز می‌شود. به‌طوری که فرد در طول یک هفته، بین 120 تا 140 دقیقه ورزش و تحرک بدنی داشته باشد.

درمان‌های دارویی و غیردارویی که امروزه در سراسر دنیا به کار گرفته می‌شوند، توانسته اند سکته‌های قلبی را تا حد زیادی مهار کنند. به‌طوری که این درمان‌ها، به خوبی از شیوع سکته‌های قلبی پیشگیری نموده اند.

برای مثال، ممکن است شخصی در اثر تنگی عروق کرونر، ناچار به مصرف قرص‌های کنترل چربی باشد؛ در نتیجه، سطح چربی ناسالم خون کمتر شده و از افزایش شدت تنگی رگ‌ها و عوارض ناشی از آن، جلوگیری می شود. همچنین، گاهی لازم است افراد از داروهای ضد انعقاد خون نیز، نظیر آسپرین استفاده کنند تا از ایجاد لخته و سکته قلبی پیشگیری گردد.

نتیجه گیری

علل عمده سکته قلبی، به بیماری‌های عروقی قلب مرتبط است؛ بنابراین، همواره باید به خاطر داشته باشیم که افراد با سابقه سکته قلبی، از دو نظر باید تحت نظر قرار گیرند.

اول اینکه این افراد، در اثر وجود بیماری عروق کرونر به سکته قلبی دچار شده اند و نکته دوم این است که این افراد، در معرض خطر آریتمی‌های ناشی از مرحله حاد یا آریتمی‌های تاخیری قرار دارند. به این ترتیب، لازم است فرد همواره تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرد و دوره های منظم چکاپ را انجام دهد.

کلینیک آریتمی توانیر؛ درمان عوارض سکته قلبی تحت نظر بهترین متخصصان قلب و عروق تهران

سکته قلبی، یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌های قلبی است که نیاز به تشخیص و درمان سریع و دقیق دارد. درمان این عارضه و سایر مشکلات قلبی و عروقی، تحت نظر پزشکان متخصص و مجرب می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود وضعیت بیمار داشته باشد.

کلینیک آریتمی توانیر، واقع در خیابان عباسپور تهران، با حضور پزشکان برجسته‌ای همچون دکتر محمود افتخار زاده و دکتر مهرداد میرمعصومی، به ارائه خدمات تخصصی در زمینه درمان آریتمی‌های قلبی و تشخیص سکته قلبی می‌پردازد. تجربه بالای دکتر افتخار زاده در درمان آریتمی‌های قلبی و همچنین تخصص دکتر میرمعصومی در بیماری‌های قلب و عروق، این مرکز را به یکی از برترین کلینیک‌ها در این حوزه تبدیل کرده است.

بیماران می‌توانند با مراجعه به کلینیک آریتمی توانیر، از خدمات پیشرفته در تشخیص سکته قلبی و درمان عوارض سکته قلبی بهره‌مند شوند. برای اطلاعات بیشتر و نحوه مراجعه، به بخش «تماس با ما» در همین وب‌سایت مراجعه نمایید.